محسن خندان دل روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: یکی از بدترین آثار شیوع همگانی کرونا این بود که بدون فکر وارد مقابله با آن شدیم و برنامه از پیش تعریف شده‌ای در این زمینه نداشتیم زیرا در حوزه اقتصاد زمانی که نگاه ما تحلیلی نباشد، بیشترین صدمه را از حوادث خواهیم دید.
وی ادامه داد: شهری مانند مشهد و استانی مانند خراسان رضوی ۲ ویژگی متمایز نسبت به سایر استانها دارد، این استان دارای اقلیم‌های متعدد و یک پهنه روستایی، غیرشهری و حاشیه نشین در شهرهای بزرگ خود می‌باشد لذا در حوزه بهداشت عمومی بسیار آسیب پذیر است.
رییس کمیسیون خدمات فنی، مهندسی و عمران اتاق بازرگانی خراسان رضوی گفت: مقابله با ویروس کرونا و تبعات ناشی از آن در این استان بسیار دشوار است و همانگونه که دیدیم خراسان رضوی به سرعت جزو استان‌های دارای وضعیت "قرمز" از نظر شیوع کرونا قرار گرفت و پهناور بودن آن مزید بر علت شد.
وی افزود: مشهد نخستین شهر سیاحتی - زیارتی کشور است و سالانه پذیرای ۳۰ میلیون زائر و مسافر از اقصی نقاط کشور می‌باشد و این تعداد بسیاری از کسب و کارهای مربوط به حوزه سیاحت و زیارت را به خود وابسته می‌کند.
خندان دل ادامه داد: این شرایط باعث شد شیوع کرونا تاثیر عمیق بر کسب و کارهای سیاحتی و زیارتی در مشهد بگذارد و به تبع آن آسیب‌های اقتصادی جدی برای این شهر و استان خراسان رضوی به بار آورد.
کاهش تولید ناخالص داخلی، بزرگترین تاثیر منفی کرونا بر اقتصاد کشور
رییس کمیسیون خدمات فنی، مهندسی و عمران اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی گفت: تغییرات اقتصادی ناشی از کرونا در کشور از چهار جنبه قابل بررسی است، به طوری که فارغ از جنبه‌های سیاسی، کرونا در حوزه اخلاق اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تغییرات جدی در کشور بوجود آورد.
وی افزود: شهرهایی که پایه صنعتی داشتند، به واسطه تغییراتی که ناشی از کرونا بوجود آمد، کمتر آسیب دیدند زیرا اغلب واحدهای صنعتی این شهرها توانستند فعالیت خود را با رعایت پروتکلهای بهداشتی ادامه دهند اما واحدهایی که متاثر از تغییرات در مصرف اجتماعی ناگزیر به انقباضی کردن فعالیت‌های خود شدند، متضرر گشتند.
خندان دل ادامه داد: استان‌های دارای شهرهای صنعتی رفتار کاملا متفاوت نسبت به استان‌هایی مانند تهران در مقابل کرونا داشتند، کما اینکه وقتی ارتباطات مسافری با تهران قطع شد، رفتارهای اجتماعی و اداری پایتخت به شدت تحت تاثیر این موضوع قرار گرفت.
وی گفت: از نیمه بهمن ماه سال گذشته تا نیمه اردیبهشت ماه امسال تولید ناخالص داخلی به شدت کاهش یافت و این نشان دهنده تاثیرات جدی کرونا بر اقتصاد کشور است.
این فعال اقتصادی افزود: ویروس کرونا رفتارها را در سطح جهان نیز تغییر داده است.
تغییر رویکرد اقتصادی، پایدارترین تاثیر کرونا
وی ادامه داد: به عقیده من تغییر نگاه اقتصادی پایدارترین تغییری است که در نتیجه کرونا بوجود آمده است و اثر آن تا مدتها باقی خواهد ماند.
خندان دل گفت: شیوع ویروس کرونا به خاطر اینکه نگاه فرهنگی و اجتماعی جامعه را تغییر داده است، نگاه اقتصادی آن را هم تحت شعاع خود قرار داده و آن را تغییر خواهد داد اما مناسبات اقتصادی تغییرات را به سرعت بروز نمی‌دهند.
وی افزود: زمانی که به افراد جامعه گفته می‌شود باید پروتکلهای بهداشتی و فاصله اجتماعی را رعایت کنند، مردم بلافاصله تغییر رفتار از خود نشان می‌دهند اما این اتفاق در رفتار اقتصادی یک جامعه به سرعت رخ نمی‌دهد.
این فعال اقتصادی ادامه داد: سرمایه داران در طول زمان خط مشی یا فرآیندی از فروش و خدمات پس از فروش را برای کسب و کار خود طراحی کرده، براساس آن سرمایه گذاری و سپس کالایی را تولید می‌کنند یا خدمتی را ارایه می‌دهند، به همین دلیل تغییر این روند به سرعت قابل انجام نیست و ایستادگی در برابر آن به صورت جدی انجام می‌شود.
وی گفت: به عقیده من بزرگترین تبعات ناشی از شیوع ویروس کرونا در حوزه تغییر دیدگاه‌های اجتماعی و بعد از آن تغییراتی است که در حوزه اقتصاد رخ می‌دهد زیرا اقتصاد باید شرایط خود را براساس الگوی جدیدی از پروتکلهای اقتصادی و تعاریف جدید اقتصادی در دوران کرونا تنظیم کند.
خندان دل افزود: تغییر دیدگاه‌های اجتماعی و سپس تغییر اقتصادی نه تنها هزینه آفرین است بلکه تغییر نگاه علمی افراد را به دنبال خواهد داشت و اثرات جدی‌تر در طول زمان در حوزه زندگی انسان‌ها از خود به جا می‌گذارد.
آمادگی مواجهه با بحران کرونا را نداشتیم
وی ادامه داد: کرونا بحران بوجود آورده است اما بیشتر از آنکه خود یک بحران باشد، فیالبداهه بودن آن یک مصیبت بزرگ بود زیرا ما آمادگی مواجهه با این بیماری را نداشتیم.
رییس انجمن تخصصی خدمات فنی و مهندسی خراسان رضوی گفت: چه بسا اگر ما شرایط را برای مقابله با کرونا مهیا می‌کردیم، این بیماری اینگونه گریبان ما را نمی‌گرفت.
وی افزود: ما می‌توانیم کرونا را به عنوان یک نگرانی بزرگ و پدیده عمیق اقتصادی در دهه یا سده‌های اخیر بدانیم، به طوری که در هیچ دورانی اعم از جنگ سرد، جنگ‌های جهانی، اپیدمی وبا در اروپا و سایر بیماریها، اینقدر حجم از بیکاری، کاهش سطح درآمد عمومی مردم و به هم ریختگی تراز اجتماعی و اقتصادی در کشورهای مختلف بوجود نیامده بود، پس به طور قطع می‌توانیم کرونا را یک بحران بزرگ اقتصادی در سده‌های اخیر بدانیم.
نسخه‌های متفاوت برای درمان آسیب‌های ناشی از کرونا
خندان دل ادامه داد: برای درمان آسیب‌های ناشی از کرونا باید نسخه‌های متفاوت برای کشورهای مختلف پیچید.
وی گفت: اما برای ایران به خاطر برخورداری از اقتصاد دولتی، شاید نسخه‌ای که توسط یک اقتصاددان پیچیده می‌شود خیلی کاربردی نباشد، شاید این نسخه باید توسط دولتمردان پیچیده شود.
رییس کمیسیون خدمات فنی، مهندسی و عمران اتاق بازرگانی خراسان رضوی افزود: با این حال نخستین اقدامی که باید در زمان بروز بحرانی مانند کرونا انجام داد، حمایت از کسب و کارهاست که در رسته‌های مختلف طبقه بندی می‌شوند، از کسب و کارهای خرد خانگی گرفته تا حوزه کسب و کار حمل و نقل ریلی و هوایی و شرکت‌های بزرگی که مبتنی بر صادرات طراحی شدند و هر کدام از اینها نسخه‌های خاص خود را طلب می‌کنند.
وی ادامه داد: به اعتقاد من در کشور ایران با اقتصاد دولتی که حاکم بر آن است، در وهله نخست باید بستر لازم برای ارایه محصولات تولیدی و خدماتی کسب و کارهای مختلف فراهم شود یعنی براساس روابط اجتماعی باید شرایطی را بوجود آوریم که نوع برخورد مصرف کننده‌ها با کالای نهایی تولید شده، تغییر کند، تحقق این مهم نیازمند تغییر فرهنگ و رفتار مصرف کننده است که این مهم باید توسط متولیان دولتی از پایین‌ترین سطح انجام شود.
خندان دل گفت: نباید این گونه فکر کنیم که باید امروز مساله خودرو یا پتروشیمی را حل کرد، بلکه باید حل مشکلات و تغییرات فرهنگی و رفتاری را از پایین‌ترین سطح مشاغل و کسب و کارها یعنی مشاغل خانگی آغاز کرد تا مشکلات در سطح کلان اقتصادی با این تغییر فرهنگ حل شود.
ایران و جهان پساکرونا متفاوت از دنیای پیش از کروناست
وی افزود: از آنجا که جهان پس از کرونا متفاوت از جهان پیش از کروناست، به طور قطع ایران پس از کرونا نیز متفاوت از ایران پیش از کرونا خواهد بود و تاثیرات کرونا در تمامی لایه‌های اجتماعی و آموزه‌های اخلاقی و رفتاری جامعه مدنی آن رخنه می‌کند.
رییس کمیسیون خدمات فنی، مهندسی و عمران اتاق بازرگانی خراسان رضوی ادامه داد: بر این اساس دیدگاه‌های اخلاقی، رفتارها و مقابله‌های اجتماعی و نوع استفاده از مواد مصرفی و علاقه‌مندی به کالاهای مصرفی متفاوت خواهد بود و باید زندگی جدیدی را با یک مهمان ناخوانده به نام کرونا ادامه دهیم و برای آن برنامه‌ریزی کنیم.
پیشنهاد برای داشتن اقتصاد بهتر
وی گفت: در شرایط کنونی باید از واژه جدیدی با نوان "اقتصاد فرهنگی" استفاده کنم، زیرا اقتصاد در دوران کرونا و پس از آن نیازمند تغییر در نگاه، نگرش و رفتارهای فرهنگی و اجتماعی است، به این دلیل بزرگترین عاملی که باید به دنبال اصلاح و تغییر آن باشیم، نگاه فرهنگی و رفتارهای اجتماعی مردم است که پس از تحقق آن اقتصاد پساکرونایی نیز اصلاح می‌شود.
خندان دل افزود: اگر بتوانیم نگاه لایه‌های متعدد اجتماعی را که هنوز بعد از چهار ماه افرادی کرونا را باور ندارند و به این مساله جدی نگاه نمی‌کنند، نسبت به کرونا تغییر دهیم، گام بلندی در این خصوص برداشته خواهد شد.
وی ادامه داد: تغییرات فرهنگی و اخلاقی بزرگترین عواملی است که باید در دوران کرونا و پساکرونا به آن پرداخت و به تبع آن تغییرات بسیار در بخش‌های مختلف رخ می‌دهد، یکی از آنها تغییرات در حوزه اقتصاد است که از دل فرهنگ بوجود می‌آید.
رییس انجمن تخصصی خدمات فنی و مهندسی خراسان رضوی گفت: اگر بتوانیم پایه تغییرات فرهنگی و اجتماعی را شناسایی کنیم و تغییر دهیم، باقی مصارف، تحت شعاع این امر قرار می‌گیرد، البته این مهم در کوتاه مدت میسر نخواهد بود بلکه در میان مدت تغییر می‌کند و ما یک زندگی همراه با ویروس کرونا را تجربه خواهیم کرد.