شهرستان سقز از لحاظ جغرافیایی در مسیر و پیشبرد توسعه و در منطقه جایگاه ویژه‌ای برای اشتغالزایی و جهش اقتصادی دارد، از این رو می‌توان به وجود معادن سنگ آهن، طلا، سنگ های تزئینی، پلی‌متال و چندین منابع معدنی دیگر اشاره کرد.
معادنی که در این منطقه قرار دارد از غنی‌ترین و پربهره‌ترین های کشور محسوب می‌شوند و در واقع شهرستان سقز دارای معادنی با وسعت زیاد و منابع با ارزشی است که با بهره برداری اصولی و علمی از آن، می‌توان شاهد توسعه اقتصادی و اشتغالزایی چشمگیری برای مردم منطقه بود.
معادن سقز در طول چند سال گذشته با بی مهری و کم توجهی مسوولان محلی و استانی قرار گرفته و از این بهره خدادادی در راستای توسعه، آبادنی و اشتغالزایی هیچ نفعی عایل جوانان این دیار نشده و کماکان شاهد بکارگیری شرکت‌های غیربومی (پایتخت نشین) در استخراج و بهره‌برداری از این معدن ها و همچنین استخدام نیروی انسانی غیربومی هستیم و علاوه بر آن خام فروشی از دیگر مواد مورد نقد به فعالیت‌های معدنی این شهرستان است.
معدن‌های سقز با سرمایه‌گذاری و برنامه چند ساله میتوانست عامل توسعه و دگرگونی زیرساخت توسعه منطقه باشند و اگر به شکل صحیح از این منابع طبیعی و ملی استفاده می‌شد شاید وضعیت اقتصاد، اشتغال و راه‌های روستایی سقز این چنین نبود و جوانان ما مشغول کار در این معادن می‌شدند ولی انگار این معادن جز تخریب و نابودی طبیعت و مشکلات زیست محیطی، آلوده کردن مناطق روستایی، تخریب راه‌های روستایی، لطمه جدی به مراتع بدلیل چرای دام و دود ماش‌ن های غول پیکر به چشم اهالی منطقه، چیزی برای مردم ندارد.
مردم این مناطق گلایه‌های زیادی از مسوولان برای نبود یک برنامه استراتژیک ارزیابی شده در راستای بهره‌برداری اصولی معادن دارند و چندین بار طی نامه‌های سرگشاده خطاب به مسوولان از بهره‌برداری غیر اصولی و خام فروشی معادن توسط شرکت‌های غیربومی برای مشکلات متعددی از جمله، فرسایش خاک، رانش زمین، ایجاد بهمن، آلودگی آب های زیر زمینی وسطحی، صوتی در مناطق کوهستانی، آلودگی هوا و ایجاد ریزگرد، تهدید مراتع و پوشش گیاهی، تهدید تنوع جانوری منطقه و تخریب شدید چهره طبیعت گلایه کرده‌اند.
مردم این منطقه بر این باورند اگر منابع معدنی استخراج شده در معادن سقز توسط شرکت‌های بومی و جوانان تحصیل کرده این دیار مدیریت و مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت و اگر کارخانه ذوب آهن سقز ساخته می‌شد در این صورت منابع معدنی به شهرهای دیگر و خارج از کشورهای رده نمی‌شد تا از آن بهره‌برداری کنند بنابراین همین کار را با استفاده از نیروهای توانمند شهر و دیار خود انجام می‌دادند.
اگر معدن های سقز با برنامه ریزی و کارشناسان متخصص مدیریت شود، قطعا این معادن منجی توسعه می‌شوند و شاهد بالندگی سقز نسبت به سایر شهرهای منطقه می‌شویم و نوید بخش شاخص زندگی مردم و همچنین جهش تولید و رشد اقتصاد این منطقه می‌شود بنابراین مسوولان استانی باید بیشتر از اینها توجه به معادن کردستان را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهند تا از طریق آن کردستان به قطب توسعه و آبادانی تبدیل شود.
استخراج بی رویه معدن، به محیط زیست آسیب می‌رساند
عضو هیات مدیره انجمن زیست محیطی ژیانی سەوز سقز نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: در خصوص آسیب‌های زیست محیطی معادن شهرستان سقز چندین بار به مسوولان محلی این شهرستان تذکر دادیم و امیدواریم آنها با عزم راسخ بتوانند از این آسیب‌ها جلوگیری کنند.
علی قادری با بیان اینکه اکتشاف معدن و استخراج آن زیان‌های زیست محیطی فراوانی دارد افزود: فرسایش خاک، رانش زمین، ایجاد بهمن، آلودگی آب های زیر زمینی و سطحی، آلودگی صوتی در مناطق کوهستانی، آلودگی هوا وایجاد ریزگرد، تهدید مراتع وپوشش گیاهی، تهدید تنوع جانوری منطقه و تخریب شدید چهره طبیعت، از عوامل زیان های زیست محیطی برای این منطقه است.
وی یادآور شد: همه ما براین موضوع آگاهیم که وضعیت طبیعی و اکولوژیکی مناطق کوهستانی در تامین آب به چه اندازه حساس و حائز اهمیت است و استخراج معدن خصوصا در سطح وسیع زیان‌های غیر قابل جبرانی ایجاد می‌کند و با توجه به شیب مناطق اطراف سقز این زیان‌ها دو چندان می‌شود.
عضو هیات مدیره انجمن زیست محیطی ژیانی سەوز سقز اضافه کرد: با وجود این دلایل منطقی و خسارت ملی به محیط زیست و منابع طبیعی و جامعه، همچنان در بخش‌های مختلف شهرستان خصوصا بخش مرکزی شاهد حضور اشخاص حقوقی و حقیقی با مجوزهای رسمی و غیررسمی اکتشاف و استخراج در حد ۲ هزار هکتار هستیم.
قادری با اشاره به اینکه مجوزها اکثرا برای استخراج سیلیس صادر شده‌اند که بر همگان عیان است که استخراج سیلیس این منطقه توجیه اقتصادی ندارد، افزود: انجمن ژینگه‌پاریزان ژیان سه‌وز سقز با این نوع فعالیت شرکت های بهره‌بردار حوزه معدن مخالف است.
وی در ادامه اضافه کرد: ضمن یادآوری خسارت‌های زیست محیطی اعلام می کنیم چنین اقداماتی باعث از بین رفتن مراتع و در نتیجه شغل حساس و اقتصادپرور دامداری شده و بیش از بیش شغل‌های دایمی و بومی را ازبین برده، روستاها را به نابودی و حاشیه نشینی شهرها و شغل‌های کاذب را دامن می‌زند.
قادری از مسوولان و مدیران ادارات ذیربط شهرستان سقز خواست تا با بررسی و جلوگیری از چنین اقدامات سودجویانه و مخرب قبل از روبرو شدن با بحران‌های زیست محیطی و اجتماعی اقدامی عاجل و درخور انجام دهند چون محیط زیست دارایی ملی است و انحصاری کردن آن خیانت به کل جامعه محسوب می شود.
۱۰ محدوده امیدبخش معدن در سقز شناسایی شد
رییس اداره صنعت، معدن و تجارت سقز در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: برای شناسایی معادن شهرستان داده‌های ژئوفیزیک هوایی کردستان تیر سال گذشته انجام و در نتیجه آن پهنه‌ای به مساحت سه هزار و ۹۰۰ کیلومتر مربع به سازمان زمین شناسی معرفی و واگذار شد که که ۱۴ هزار و ۱۰۰ کیلومتر خطی پرواز هوایی انجام و ۱۰ محدوده امید بخش در زمینه پلی متال شناسایی شد.
بهنام میرزایی با بیان اینکه وجود معادن در هر کشوری اساس توسعه آن کشور است، اظهار داشت: استان‌هایی همچون سمنان و کرمان که دارای معادن بزرگی هستند در مدار توسعه، رشد و شکوفایی قرار گرفته‌اند و باعث شده تا این استان‌ها به لحاظ پیشرفت در جایگاه ویژه نسبت به سایر استان‌ها قرار بگیرند.
وی توسعه مناطقی همچون شهرستان سقز از طریق معادن را مشروط بر همکاری مردم و معارضان محلی و برنامه جامع معدنکاران در ایجاد واحدهای صنعتی برای جلوگیری از خام فروشی دانست و اعلام کرد: اگر استخراج منابع معدنی از معدن‌ها بشکل اصولی و تخصصی صورت بگیرد، توسعه و اقتصاد این منطقه رشد چشم گیری خواهد داشت.
رییس اداره صنعت، معدن و تجارت سقز افزود: مطالعات ژئوشیمیایی، ژئوفیزیک زمینی، حفاری و شناسایی بر روی محدوده‌های امیدبخش انجام و پس از تکمیل و آماده‌سازی این محدوده‌ها و محرز شدن ذخیره معدنی و محدوده‌های مشخص شده پهنه‌ها از طریق مزایده به بخش خصوصی واگذار می‌شود که این اقدامات تاکنون نهایی نشده است.
میرزایی، منابع معدنی حوزه شهرستان سقز را بیشتر از نوع پلی متال با مجموعه ای از سنگ آهن، طلا، مس و البته برخی دیگر از فلزات اعلام کرد و گفت: البته پهنه هایی از معادن سیلیس و تا حدودی فلدسپات هم موجود است که این موارد هم ذخیره معدنی مناسبی در شهرستان را دارند.
وی اظهار داشت وجود معارض محلی و عدم همکاری مردم با معدنداران از مشکلات متعدد این حوزه در شهرستان بوده و اهالی این روستاها، فعالیت معادن را در نقطه مقابل فعالیت‌های دامداری و کشاورزی خود می‌بینند که البته دیدگاه به حقی است.
خام فروشی منابع معدنی مهمترین دغدغه این عرصه است
رییس اداره صنعت، معدن و تجارت سقز گفت: مهمترین معضل و دغدغه پیش رو در این حوزه، خام فروشی منابع معدنی و همچنین وجود معارض محلی و عدم همکاری مردم با معدنداران است.
وی با بیان اینکه همچنان محصولات معدنی این شهرستان خام فروشی می‌شود افزود: در ۲ سال گذشته در معادن بزرگ سقز از جمله معدن حسن سلاران، اسکارن صاحب و معدن سیلیس کانی جشنی اقدامات اساسی برای ایجاد واحد صنعتی مخصوص دانه بندی صورت گرفته و انتظار می‌رود با بهره‌برداری از این طرح‌ها تا حدودی خام فروش حذف و ظرفیت اشتغال ویژه تحقق پیدا می‌کند.
میرزایی گفت: همچنین برنامه‌ریزی‌ها برای ایجاد واحد صنعتی فراوری معدن طلای قل‌قله سقز از چند سال قبل آغاز شده که موقعیت جانمایی محل اجرای طرح با ایراداتی از سوی سازمان حفاظت محیط زیست رد و مکان جدیدی معرفی شده است .
رییس اداره صنعت، معدن و تجارت سقز اظهار داشت: استعلامات لازم برای این مکان صورت گرفته و در حال انجام است، اگر این طرح نیز به بهره برداری برسد اشتغالزایی خوبی در حوزه سقز به سرانجام می‌رسد.
وی با اشاره به انتقال منابع معدنی سقز به خارج از کشور، گفت: اطلاعات این موضوع در حیطه اختیارات و اطلاعات اداره صنعت و معدن نیست اما مطلعیم که ماده معدنی برداشت شده از معادن این شهرستان به جهت تامین مایحتاج مواد اولیه کارخانه های تولیدی فولاد کشور مورد استفاده قرار و انتقال داده می‌شود.
رییس اداره صنعت، معدن و تجارت سقز یادآور شد: معادن سیلیس سقز هم بعد از استخراج با هدف تامین مواد اولیه برخی از واحدهای تولیدی به آذربایجان شرقی ارسال می شود.
ذوب آهن سقز ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد
میرزایی به اهمیت و نقش محوری کارخانه ذوب آهن در سقز اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه مشکلاتی بر سر راه پیمانکار ساخت ذوب آهن سقز بوجود آمد رویه کار به کندی پیش می رفت ولی اکنون با حل شدن این مشکلات که در حال انجام است، امیدواریم مجددا فعالیت ساخت این واحد صنعتی بزرگ بزودی شروع شود.
رییس اداره صنعت، معدن و تجارت سقز با بیان اینکه شرکت های بهره برداری که می خواهند در حوزه استخراج معادن معدنی فعالیت کنند باید دارای منابع مالی قدرتمندی باشند، گفت: نه تنها در شهرستان سقز همچنین شرکت‌هایی نداریم بلکه شرکت‌هایی که در این حوزه به امورات استخراج معادن آشنا باشند نیز وجود ندارد.
وی اضافه کرد: این ۲ دلیل باعث شده تا شرکت‌های مطرح شهرستانی که بتوانند پای کار باشند نداشته باشیم اما هم اکنون شرکت‌های غیربومی که از نیروی انسانی کاملا بومی استفاده می‌کنند در این شهرستان فعال هستند.
افزایش سطح سینه کار بیشترین تخلف معدنداران در سقز است
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سقز نیز در این ارتباط با بیان اینکه این اداره دارای کارگروه نظارت بر معادن است، گفت: در ۶ ماه گذشته چندین پرونده تخلف معدنداران این شهرستان برای رسیدگی به جرایم به مراجع قضایی ارسال شده است.
سهراب احمدی گفت: با وجود اینکه معادن در توسعه پایدار و کاهش وابستگی کشور به درآمدهای نفتی نقش مهمی دارند اما این امر نباید باعث تخلف معدن داران و تخریب جنگل‌ها و مراتع شود.
وی، مهمترین تخلف‌های معدن داران را افزایش سطح سینه کار و احداث جاده دسترسی بدون رعایت مسایل زیست محیطی، رها کردن باطله های معادن که علاوه بر آلودگی های زیست محیطی عملا بخش وسیعی از مراتع را غیر قابل بهره برداری می‌کند اعلام کرد.
وی افزود: بیشتر معدن داران از بازسازی معادن بهره‌برداری شده یا رها شده خودداری می‌کنند و به تعهدات خود پایبند نیستند و باعث گلایه مردم آن منطقه می‌شوند.
احمدی با اشاره به وظایف کارگروه نظارت بر معادن این اداره کرد و گفت: رقومی کردن نقشه‌ها و ایجاد بانک اطلاعاتی معادن شهرستان، الزام معدنداران به رعایت قوانین و مقررات منابع طبیعی و کاهش خسارات وارده بر جنگل‌ها و مراتع بخشی از این وظایف است.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سقز اضافه کرد: همچنین بخش دیگر وظایف این کارگروه، بازسازی معادن رها شده و غیر فعال، الزام به رعایت حقوق بهره‌برداران و دامداران محلی دارای پروانه چرا، برخورد قانونی با معدن داران دارای تخلف و ایجاد هماهنگی بین ادارات منابع طبیعی و آبخیزداری و صنعت، معدن و تجارت است.
وی یادآور شد: کارشناسان کارگروه با مطابقت نقشه محدوده اکتشافی و سینه کار تایید شده با عرصه، قسمت هایی که برداشت مواد معدنی صورت گرفته را نقشه برداری می کنند، چنانچه منطقه برداشت داخل در سینه کار باشد که اقدامی متصور نیست اما چنانچه خارج از سینه کار برداشت مواد معدنی کرده باشد بر اساس قوانین جدید به معدندار اعلام می شود نسبت به توسعه سینه کار اقدام کند.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سقز تاکید کرد: چنانچه معدندار خارج از محدوده اکتشاف کار کرده باشد نسبت به تشکیل پرونده تخریب و ارجاع موضوع به دادگستری اقدام می‌شود.
وی افزود: در نهایت بر اساس قوانین و تعهدهای اخذ شده از معدندار پس از اتمام مواد معدنی، موظف به بازسازی سینه کار و معرفی و اخذ تاییدیه های لازم برای سینه کار است.
سقز با بیش از ۲۲۶ هزار نفر جمعیت دومین شهرستان پر جمعیت استان کردستان است که در ۱۹۰ کیلومتری شمال سنندج مرکز این استان قرار دارد.