نبود توسعه صنعتی و صنایع مادر به دلیل کم‌آبی و ضعف زیرساختی از جمله حمل و نقل، خراسان جنوبی را از وجود ظرفیت‌های توسعه‌ای محروم می‌کند و به گفته کارشناسان راهکار اصلی در این زمینه توجه به فرآوری محصولات معدنی و کشاورزی در این استان پهناور است.
ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی متناسب با نیاز منطقه و با نقشه راه مشخص، ضمن جلوگیری از خام‌فروشی که در سراسر کشور وجود دارد، برای محصولات استان و دسترنج مردم نیز ارزش افزوده و درآمد ایجاد می‌کند.
مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه‌گذاری استانداری خراسان جنوبی گفت: فرآوری معدن و محصولات کشاورزی و همچنین توسعه صنعت گردشگری از مزیت‌های نسبی این استان است که توجه به آنها بسیاری از مشکلات مثل بیکاری را رفع می‌کند.
عباس جرجانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: خراسان جنوبی به لحاظ معدن استانی غنی است و ما قطب منیزیت کشور هستیم که اگر این ماده را در داخل استان فرآوری کنیم تاثیر زیادی در اشتغالزایی و کسب درآمد داریم اما در حال حاضر ماده خام از استان خارج و آنجا فرآوری می‌شود.
وی گفت: فرآوری مواد معدنی در استان نیازمند برخورداری از کادر فنی و مهندسی متخصص است، در کنار فرآوری معدنی باید شرکت‌هایی در استان ایجاد کنیم که خدمات فنی و مهندسی ارائه کنند و نیازی نباشد که ما برای تعمیر یک دستگاه مورد نیاز از تهران خدمات دریافت کنیم.
مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه‌گذاری استانداری خراسان جنوبی بیان کرد: جوانان ما در استان به دنبال کار دولتی هستند درحالی که با توسعه فرآوری معادن اشتغال زیادی در استان ایجاد می‌شود و جوانان می‌توانند آموزش‌های لازم را دیده و صاحب شغل شوند.
جرجانی گفت: خراسان جنوبی ماده اولیه در بخش صنعت را دارد برای مثال سنگ‌های شاهکوه نهبندان منحصر به این منطقه است، بعضی از این سنگ‌ها، نورگریز است که می‌توان از آن به عنوان سنگ تزئینی استفاده شود.
وی افزود: برای تحقق فرآوری مواد معدنی ارتباط بین صنعت و دانشگاه باید تقویت شود که مقام معظم رهبری نیز به این موضوع تاکید بسیار دارند و تا زمانی صنعت با دانشگاه عجین نشود و ارتباط دوسویه نباشد این مهم محقق نمی‌شود.
وی اظهار داشت: یک استاد دانشگاه از نظر تئوری و عملی به تولید بهتر با بهره‌وری بیشتر کمک می‌کند و در کشورهای توسعه یافته استاد دانشگاه صبح تدریس کرده و عصر در یک واحد صنعتی کار می‌کند.
مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه‌گذاری استانداری خراسان جنوبی بیان کرد: در حال حاضر در بخش کلینیک کسب و کار که در شهرک صنعتی بیرجند تشکیل شده استادان دانشگاه بیرجند همکاری خوبی دارند که این همکاری در بحث بهره‌وری بسیار اثرگذار بوده به طوری که در بعضی واحدها تا ۳۰ درصد مصرف برق کاهش پیدا کرده است و این تلفیق علم و عمل است.
وی گفت: بسیاری از ضایعات کارخانه‌جات بیرون انداخته می‌شود اما ضایعات درآمدزا است و در آهن‌آلات و سنگ ضایعات زیاد است که دانشگاه در این حوزه وارد شده و باید در بحث ماشین‌سازی هم وارد شده و به ما کمک کند.
جرجانی افزود: همچنین فرآوری محصولات کشاورزی به ویژه گیاهان دارویی از دیگر مزیت‌های نسبی خراسان جنوبی است که توجه به آن در بحث درآمدزایی و تولید شغل اثرگذار است.
وی اظهار داشت: باید مردم را تشویق به فعالیت در بحث فرآوری گیاهان دارویی کرد، تولید عرق‌های مختلف گیاهی توسط زنان خانه‌دار در منزل اقدامی اثرگذار در بحث تولید درآمد است، گیاهان دارویی در این استان با توجه به فتوسنتز آفتاب خاصیت بیشتری نسبت به دیگر گیاهان دارویی کشور دارد اما تاکنون مورد غفلت قرار گرفته که باید مورد توجه قرار گیرد.
مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه‌گذاری استانداری خراسان جنوبی بیان کرد: در حال حاضر نشاکاری گیاهان دارویی در شهرک گلخانه‌ای محمدیه بیرجند راه افتاده است که اقدامی مطلوب در فرآوری گیاهان دارویی است.
وی گفت: صنعت گردشگری از دیگر مزیت‌های نسبی خراسان جنوبی است که توجه به آن در درآمدزایی و تولید شغل اثرگذار است و سایر استان‌ها از بخش گردشگری درآمد خوبی دارند در حالی که ما هنوز به جاذبه‌های گردشگری خود آنچنان توجهی نداریم.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی بیرجند هم گفت: براساس بررسی‌هایی که با تعدادی از اساتید دانشگاه درخصوص مزیت‌های نسبی صنعت استان خراسان جنوبی انجام شد، صنعت فرآوری گیاهان دارویی و محصولات کشاورزی نسبت به بقیه صنایع در اولویت است.
اسماعیل هداوندی افزود: بیش از یک هزار گونه گیاه خودرو و دارویی در دل کویر خراسان جنوبی وجود داشته که سرمایه عظیم از نعمت‌های خدادادی است و استفاده از این ظرفیت به عنوان گیاهان دارویی برای کمک به اشتغالزایی، رونق اقتصادی و پیشرفت استان ضروری است.
وی اظهار داشت: صنعت داروسازی در خراسان جنوبی باید مورد توجه قرار گیرد و امروز می‌بینیم که ارزش بازار داروسازی در استان لرستان به اندازه همه صنعت خراسان جنوبی سوددهی دارد چون داروسازی ارزش افزوده ایجاد کرده و معضلات زیست‌محیطی هم نداشته و یک صنعت پاک است.
استادیار رشته مهندسی صنایع، صنعت گیاهان دارویی را مزیت نسبی استان خراسان جنوبی دانست و گفت: اگر فرآوری محصولات گیاهان دارویی در خراسان جنوبی محقق شود با جهش بزرگ در رونق اقتصادی مواجه می‌شویم.
وی افزود: باید به دنبال اولویت‌سنجی در حوزه صنعت استان باشیم و بدانیم که مزیت‌های نسبی و منطقه‌‍ای ما چیست؛ مزیت نسبی به این معناست که از گزینه‌های مختلفی که در بخش صنعت وجود دارد، کدام یک مسیر توسعه را باز می‌کند.
هداوندی گفت: مزیت نسبی به ما می‌گوید که با توجه به جغرافیا و منابع خراسان جنوبی، سرمایه‌گذاری در چه بخشی مفید است چون قرار نیست که در همه حوزه‌های در خراسان جنوبی فعال باشیم.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی بیرجند اضافه کرد: شهرستان طبس، عسلویه دوم تلقی می‌شود اما امروز در حوزه معدن و زغال‌سنگ تک محصول هستیم و کارخانه زغال‌شویی آنجا فقط محصول کک را تولید می‌کند در حالی که مجموعه استان باید با همکاری و هم‌افزایی به سمت انجام فعالیت‌های ارزش‌آفرین در معادن طبس باشد.
وی گفت: در زغال سنگ طبس عناصر نادر خاکی وجود دارد که اگر استخراج شود هر تن آن چندین میلیون دلار قیمت دارد و در زغال سنگ طبس طلا وجود دارد که این منطقه هم می‌تواند ظرفیت بزرگ دیگر صنعتی برای خراسان جنوبی و جهش تولید باشد.
هداوندی افزود: تجارت و مرز می‌تواند سومین ظرفیت صنعتی خراسان جنوبی باشد و باید نهادهای واسطه‌ای برای تجارت با افغانستان در استان ایجاد شود و شرکت‌های صادرات و واردات را ایجاد کرده و از مزیت واردات محصولات کشاورزی افغانستان استفاده و زنجیره فرآوری آن را در خراسان جنوبی ایجاد کنیم.
وی اظهار داشت: در ولایت فراه افغانستان، هندوانه محصول اصلی آن است که به دلیل آب‌بر بودن نباید در خراسان جنوبی تولید شود بلکه می‌توان این محصول را از افغانستان به قیمت کم وارد کنیم چون تولید این نوع محصولات برای ما هزینه زیادی دارد.
این استاد دانشگاه گفت: امروز هندوستان محصولات کشاورزی و خشکبار افغانستان را وارد می‌کند و باید تابویی که در ذهن ما ایجاد شده که اصلا نمی‌شود از افغانستان جنس وارد کرد را بشکنیم و محصولات کشاورزی ارزان قیمت را وارد کنیم و در خراسان جنوبی به دنبال توسعه صنایعی مثل گیاهان دارویی و مبادلات مرزی و تجارت باشیم.
وی افزود: شهرک‌های صنعتی مرزی در مرز مشترک ایران و افغانستان ایجاد شود و صنایع تبدیلی مثل صنعت رب گوجه فرنگی و مرباسازی که مورد نیاز افغانستان است در آن شهرک‌ها ایجاد شود.
وی اظهار داشت: خدمات، فناوری اطلاعات و کسب و کارهای الکترونیک هم باید به عنوان صنعت مورد توجه قرار گیرد و گردشگری از صنایع اولویت‌دار استان است که جذب گردشگر سلامت مثل درمان بیماران افغانستان در خراسان جنوبی مورد توجه باشد زیرا موجب اشتغالزایی و فعال‌سازی مجموعه‌های اقامتی ما می‌شود.
استاد تمام رشته زمین شناسی دانشگاه بیرجند هم گفت: فرآوری مواد معدنی به دلیل ظرفیت خوب استان در خصوص داشتن مواد خام اولیه از صنایع اولویت دار خراسان جنوبی است.
محمدمهدی خطیب افزود: در حال حاضر مواد خام از خراسان جنوبی خارج شده و در دیگر نقاط کشور فرآوری می‌شود که اگر این اقدام در داخل استان انجام شود معضل اشتغال برای همیشه رفع می‌شود.
وی اظهار داشت: خاک‌های چینی که تبدیل به محصولاتی مثل سرامیک و کاشی می‌شود و مواد فلزی و گوهرهایی که در استان موجود است این کانی‌ها قابلیت کار در خراسان جنوبی را داشته و با اقلیم استان سازگار هستند و وقتی به فرآوری و محصول تبدیل شوند ارزش افزوده داشته و شغل ایجاد می‌کنند.
مشاور استاندار خراسان جنوبی گفت: گیاهان دارویی و فرآوری این گیاهان اهمیت بالایی دارد اما فراوانی مواد معدنی در خراسان جنوبی بیشتر است و برای افرادی بیشتری در این بخش شغل ایجاد می‌کند و اگر ظرفیت معدن استان را به بحث فرآوری برسانیم دیگر مشکل اشتغال در استان نخواهیم داشت.