برخی خبرگزاری‌ها و سپس دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا پنجشنبه گذشته از آزادی «مایکل وایت» نظامی زندانی این کشور در ایران و عصر همان روز رسانه‌ها به ویژه شبکه فاکس نیوز از آزادی «مجید طاهری» پزشک ایرانی-آمریکایی، خبر دادند و محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه هم این خبر را در توییتی تایید کرد. پیش از این هم «سیروس عسگری» دانشمند ایرانی از زندان آمریکا آزاد و ۱۴ خرداد به کشور بازگشت.
سخنگوی وزارت امورخارجه در معرفی وایت گفته است: «مایکل ری وایت تبعه آمریکا، به دلیل جرایم امنیتی و نیز شکایت شاکیان خصوصی به زندان محکوم شده بود.
سید عباس موسوی درباره نحوه آزادی وی هم گفت: «با جلب رضایت مادی و معنوی شاکیان خصوصی توسط وایت، نامبرده در مورد سایر جرایم خود مشمول رافت اسلامی شده و با توجه به گذراندن بخشی از دوره محکومیت خود، و با در نظر داشت ملاحظات حقوق بشری، پنجشنبه ۱۵ خرداد با حکم قاضی پرونده آزاد و از کشور خارج گردید.»
مجید طاهری هم به اتهام نقض تحریم‌های مرتبط با صادرات به ایران در سال ۲۰۱۸ محکوم شده بود که با گذراندن ۱۶ ماه از مدت محکومیت خود آزاد شد. آمریکا همچنین سیروس عسگری که از استادان دانشگاه شریف است، اسفند سال ۲۰۱۸ به اتهام سرقت اسرار تجاری نیروی دریایی آمریکا و نقض قوانین روادید بازداشت کرد؛ اتهاماتی که عسگری در دادگاه از آنها تبرئه شد اما همچنان در بازداشت ماند. بر اساس اعلام دو طرف، دولت سوییس میانجی این تبادل زندانی‌ها بوده است.
واکنش‌ها به آزادی زندانیان ایران و آمریکا
آزادی زندانیان ایرانی و آمریکایی واکنش‌هایی هم در پی داشت و همزمان با روند آزادی زندانیان، توییت‌های رییس جمهوری آمریکا و وزیر امور خارجه ایران به نوعی اعلام موضع رسمی دو کشور درباره این رویداد بود. ظریف در حساب توییتری خود ضمن ابراز خوشحالی از آزادی طاهری و عسگری تاکید کرد: «این اتفاق می‌تواند برای همه زندانیان اتفاق افتد. نباید (فقط برخی از آنها) دستچین شوند. گروگان‌های ایرانی که در دست ایالات متحده و یا به نیابت از ایالات متحده اسیر شده‌اند باید به خانه خود باز گردند.»
ترامپ هم پس از آنکه در توییتی از آزادی مایکل وایت ابراز خوشحالی کرد در توییت دیگری نوشت: «از زمانی که من سر کار آمده‌ام، ما بیش از ۴۰ گروگان و زندانی آمریکایی را به خانه آورده‌ایم. از ایران ممنونم؛ این نشان داد که توافق ممکن است!»
به فاصله چند ساعت رییس جمهوری آمریکا اشتیاق خود به مذاکره را این گونه نشان داد: «خیلی خوب و هیجان‌انگیز است که ما مایکل را در خانه‌مان داریم. از ایران تشکر می‌کنم. برای توافق جدید تا انتخابات آمریکا صبر نکنید من برنده خواهم شد. اکنون می‌توانید توافق بهتری داشته باشید»
جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران هم ساعاتی بعد پاسخ اشتیاق ترامپ را اینگونه داد: «آقای ترامپ، ما علی‌رغم تلاش‌های "زیردستان" شما، به یک تبادل بشردوستانه دست یافتیم؛ ضمن این که ما در زمان بر سر کار آمدن شما یک توافق داشتیم. ایران و دیگر شرکای برجام، هرگز میز گفت و گو را ترک نکردند. مشاوران شما که بیشتر آنها را هم برکنار کرده‌اید، دست به قمار احمقانه‌ای زدند. این که چه زمانی تصمیم بگیرید، این مساله را اصلاح کنید، به خودتان مربوط است.»
«مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا هم روز پنجشنبه پس از آزادی مایکل وایت از زندان ایران در بیانیه‌ای گفت: «ما یکی دیگر از آمریکایی‌ها را به خانه آوردیم. در حالی‌که ما از اقدام سازنده ایران در این زمینه خرسندیم، کارهای زیاد دیگری باقی است. ایالات متحده تا آوردن همه آمریکایی‌های بازداشت شده در ایران و سراسر جهان به خانه‌ای که دوستش دارند، آرام نخواهد گرفت.»
«برایان هوک» نماینده ویژه آمریکا در امور ایران هم مدعی شد که درهای مذاکره با تهران درباره مسائل هسته‌ای و دیگر موضوعات باز است اما تاکنون گفت وگوها فقط به آزادی زندانیان محدود بوده است.
جنس واکنش‌ها در داخل ایران اما از سوی منتقدان دولت انتقادی بود و با اینکه هیچ نشانه ای از مذاکره میان تهران و واشنگتن وجود ندارد و ادعای مذاکرات با تیم وزارت خارجه ایران تنها از سوی «ویلیام ریچاردسون» فرماندار اسبق ایالت نیومکزیکو مطرح شده است اما مخالفان دولت آزادی شهروندان دو کشور را به دلیل مذاکره پشت پرده دانسته و وزارت خارجه را مورد انتقاد قرار دادند.
موسوی سخنگوی وزارت خارجه با رد گمانه زنی ها از تبادل سیروس عسگری با زندانی آمریکایی گفت: «عسگری با رایزنی‌های دیپلماتیک و تلاش دفتر حفاظت منافع ایران در واشنگتن و نمایندگی دائم ایران در نیویورک، از اتهامات واهی تبرئه و آزاد شده است.
«علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران هم با تاکید بر اینکه تبادل زندانیان نتیجه مذاکره نبوده و هیچ مذاکره‌ای هم در آینده انجام نخواهد شد؛ در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «اوضاع ترامپ چه در تقابل‌های بین‌المللی، چه در افتضاح مدیریت کرونا و چه در آتش‌افروزی نژادپرستانه در داخل آمریکا به قدری خراب است که تیمش چاره‌ای جز تولید و نمایش موفقیت‌های ساختگی برای او ندارند. تبادل زندانیان نتیجه مذاکره نبوده و هیچ مذاکره‌ای هم در آینده انجام نخواهد شد.»
چرا ترامپ دوباره از مذاکره می گوید؟
آزادی شهروندان ایرانی و آمریکایی و توییت‌های مشتاقانه ترامپ، باردیگر گمانه زنی‌های درباره انجام مذاکرات بین واشنگتن و تهران را جدی کرد. اما دلیل این اشتیاق رییس جمهوری آمریکا چه می‌تواند باشد؟ او وقتی بهمن ماه سال گذشته و پس از گفت و گوی رسانه ای ظریف با نشریه آلمانی اشپیگل درباره موضوع مذاکره احتمالی ایران و آمریکا در صورت تعلیق تحریم‌های یکجانبه، در توییتی به فارسی نوشت: «مذاکره! نه ممنون». حال باید دید تاجر کاخ سفید چرا دوباره بر طبل گفت و گو می کوبد. بخشی از این درخواست علنی مذاکره به این واقعیت باز می‌گردد که آزادی وایت کهنه سرباز آمریکایی می‌تواند شروع خوش شانسی‌های او در جهان دیپلماسی و به تبع آن در سیاست داخلی باشد.
اوضاع آشفته آمریکا در بحران توامان کرونا و اعتراضات نژادی، نیازمند آبی بر آتش است که مذاکره با ایران و رسیدن به توافق موردنظر رییس جمهوری آمریکا می‌تواند آن آب باشد. در جریان اعتراضات نژادی از ترامپ و پلیس آمریکا شکایت حقوق بشری ثبت شده است و این برای مدعی همیشگی حقوق بشر چندان قابل قبول نخواهد بود. از سوی دیگر در چنین شرایطی که به اذعان تحلیلگران دست‌کم در نیم قرن اخیر بی سابقه بوده است چنین چرخشی می تواند آرای رو به ریزش ترامپ را بار دیگر به سبدش بازگرداند و حتی برای روزها و ماه ها فشارها را کاهش دهد.
ایران صبر نکند؟
دونالد ترامپ بار دیگر از مذاکره می‌گوید و به ایران توصیه می‌کند منتظر انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نمانده و پای میز مذاکره حاضر شود. این خواسته ترامپ اما تا چه حد صادقانه است و آیا ایران نباید صبر کند؟ پاسخ این پرسش ها را عملکرد سه سال گذشته کاخ سفید داده است. خروج از برجام، ترور شهید حاج قاسم سلیمانی، مزاحمت های همیشگی در خاورمیانه و از همه مهم‌تر تشدید لحظه به لحظه فشارها و تحریم‌ها علیه ایران رویه ترامپ در قبال ایران بوده است. قبول پیشنهاد مذاکره از سوی دولتی که همزمان با آن، پیش‌نویس قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی می‌دهد چندان منطقی به نظر نخواهد رسید و بازگشت به میز مذاکره نه از سوی ایران بلکه آمریکا باید صورت گیرد. کاخ سفید باید خروج از برجام را که نشان بی تعهدی به هر نوع مذاکره و قرارداد پس از آن است، به نوعی جبران کند و اساس سیاست‌های خود را در قبال ایران تغییر دهد. در چنین شرایطی شاید ایران بتواند اشتیاق ترامپ به مذاکره را نزدیک به صداقت ارزیابی کرده و به آن فکر کند. تا تغییر دیدگاه آمریکا اما مذاکره با تاجر کاخ سفید شاید ترامپ را دوباره در آمریکا محبوب کند اما فایده چندانی برای جمهوری اسلامی نخواهد داشت.