سبزی یکی از رکن‌های ثابت غذاهای ایرانی است؛ حتی برخی از غذاهای محلی کشورمان، با استفاده از سبزی‌های مخصوصی تهیه می شوند که این امر توجه بیشتری را نسبت به بهداشت این محصولات پُرمصرف و نحوه کشت به خصوص آبیاری آنها می‌طلبد.
آبیاری سبزیجات با فاضلاب خام، انواع آلودگی‌های شیمیایی، میکروبی و انگلی را به همراه دارد و زمانی که این فاضلاب‌ها وسیله‌ای برای آبیاری سبزی‌ها می‌شود، آلودگی‌ها را به این محصولات و خانه های مردم منتقل می‌کند.
در ظاهر رایگان بودن استفاده از کانال فاضلاب، عدم نیاز به انرژی برق و داشتن ازت و فسفر، استفاده از فاضلاب برای آبیاری مزارع سبزی را برای برخی کشاورزان از آب تصفیه شده سالم، آسان‌تر و به صرفه‌تر کرده است.
به همین منظور با جلسه ای نیز در این خصوص در استانداری زنجان، موضوع زنجانرود و آبیاری کشاورزان برای کشت سبزیجات با آب آلوده مطرح شد که واکنش هایی از سوی متولیان امر به دنبال داشت.
معاون سیاسی و امنیتی استاندار زنجان پس از شنیدن توضحیات متولیان امر با اشاره به اینکه یکی از وظایف مهم جهادکشاوری این است که با مشارکت خود روستاییان از انحراف آب در این منطقه جلوگیری کند، گفت: باید در این خصوص مشارکت و نظارت وجود داشته باشد.
خدابخش مرادی نافچی افزود: در جلسات نباید تنها عملکرد ارائه شود، بلکه باید ریشه مشکل بررسی و راهکار برای رفع آن ارایه شود و انتظار بر این است که جهاد کشاورزی برنامه و ساز و کار پیش بینی شده و اقدامات خود را در این خصوص اعلام کند.
وی اضافه کرد: اظهار نظرهای متولیان بیانگر آن است که مساله را می دانیم اما فقط مرثیه خوانی می کنیم، که در این خصوص باید با انجام مداخلاتی نسبت به حل این مهم اقدامات لازم انجام گیرد که حتی برگزاری جلسات مختلف خروجی لازم را نداشته است.
مردای نافچی با اشاره به وضعیت آب جاری در زنجانرود گفت: شهرداری زنجان، سازمان جهادکشاورزی استان و شرکت آب و فاضلاب باید حداکثر تا ۱۰ روز آینده برنامه عملیاتی خود را در خصوص مدیریت زنجانرود ارائه کنند، چراکه کمیته‌ای با مسؤولیت نماینده عالی دولت در استان، موضوع زنجانرود را به صورت مستمر پیگیری می‌کند.
این مسؤول همچنین با بیان اینکه ارگان‌های ذی‌ربط به وضعیت سلامت میوه و سبزی‌های موجود بازار نظارت و با شناسایی افراد متخلف، آنان را به مراجع قضایی معرفی کنند، گفت: اجازه نمی‌دهیم این افراد با سودجویی، سلامت مردم را به خطر بیندازند، به همین خاطر این موضوع باید در دستور کار مشترک شرکت آب و فاضلاب و فرمانداران قرار گیرد.
با کشاورزان متخلف برخورد می‌شود
فرماندار زنجان نیز با اشاره به وضعیت زنجانرود و مشکلات ناشی از آن گفت: فاضلابی که در رودخانه جاری شده به طور طبیعی مشکلاتی را به لحاظ زیست محیطی به دنبال دارد.
رضا عسگری افزود: هم اکنون در خصوص موضوع فاضلاب و آبهای سطحی که در زنجانرود جاری شده با توجه به طرح بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان در خصوص ساماندهی بستر رودخانه، اقداماتی در دست انجام است.
این مسؤول ادامه داد: به نظر می رسد تا اجرای کامل پروژه در این منطقه باید اقداماتی را در حوزه عدم استفاده فاضلاب در بخش کشاورزی در دستور کار قرار داد، که طی سال های ۹۷ و ۹۸، در جلسات شورای سلامت شهرستانی نیز مصوب شد مبنی بر اینکه مزارعی که از آب فاضلاب برای کشت صیفی جات استفاده می شود، بطور کامل معدوم شوند که پیگیری های خوبی حاصل شد.
وی اضافه کرد: در جلسه شورای سلامت شهرستان نیز این مهم مصوب شد که مجموعه بهداشت محیط با هماهنگی جهاد کشاورزی بازدیدهایی از مزارع پیرامونی زنجانرود را داشته باشند، افرادی که نسبت به آبیاری سبزیجات با آب فاضلاب مبادرت می کنند، بدون هیچ تعارفی مزارع آنها تخریب می شود.
عسگری افزود: این موضوع در سال جاری نیز با جدیت هرچه تمام پیگیری خواهد شد، به ویژه آنکه قبل از کشت هشدارهای لازم توسط جهاد کشاورزی به کشاورزان حاشیه زنجانرود داده شده تا به هیچ وجه از فاضلاب برای آبیاری استفاده نکنند و آبهای جایگزین را مد نظر قرار دهند.
وی در خصوص معضلات زیست محیطی کارخانه راشا کاسپین زنجان نیز اظهار داشت: هر چند در این خصوص کارهایی انجام شده اما انتقال آلودگی این کارخانه به منطقه دیگر مشکل آفرین است و بر این اساس پساب کارخانه باید به استانداردهای لازم برسد، تا روزی که این پساب ها فاقد استاندارد باشد انتقال آن به جای دیگر چندان سودی ندارد.
فرماندار زنجان تاکید کرد: اداره کل محیط زیست به عنوان متولی امر، پساب کارخانه راشا کاسپین شهر زنجان را باید بطور کامل رصد کند تا استاندارد کامل رعایت شود و این در حالی است که این کارخانه نتواسته مجوز لازم در این بخش را دریافت کند و به طور حتم انتقال آن به جایی دیگر مشکل کنونی را برطرف نخواهد کرد.
وی اظهار داشت: بنابراین مقرر شد که کارخانه را شا کاسیپن تصفیه خانه خود را ارتقا دهد که چنین کاری انجام شده و اینکه تا چه میزان پساب های آن قابلیت استفاده در بخش کشاورزی دارد یا نه و آیا محیط زیست چنین شرایطی را تایید می کند یا نه باید مورد بررسی قرار گیرد.
متخلفان را معرفی کنید، دانشگاه علوم پزشکی پیگیری می‌کند
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی خدمات بهداشتی و درمانی استان زنجان نیز با اشاره به وضعیت کنونی آلودگی زنجانرود گفت: این موضوع را قبول نداریم که مسیل ها از داخل رودخانه عبور می کند، این در حالی است بررسی کارشناسان بهداشت این دانشگاه نشان می دهد که مسیر مشخص بوده و خود کشاورزان نیز با بازگشایی مسیر آبهای آلوده اقدام به آبیاری سبزیجات با این آبهای آلوده کرده اند.
دکتر محمدرضا صائینی افزود: به صراحت اعلام می کنم که حتی بررسی های شبانه نیز بیانگر آن است که کشاورزان منطقه با استقرار پمپ های دستی در کنار پل میربهاالدین و پایین تر از آن، آب را منتقل می کنند و سپس طی روز این دستگاه ها را جمع آوری می کنند و در این خصوص جهاد کشاورزی باید نسبت به معرفی متخلفان به دادگاه همکاری کند.
این مسؤول ادامه داد: ای کاش کشاورزان بجای آب رودخانه از آب جذبی چاه برای آبیاری استفاده می کردند که چنین نیست و این موضوع به لحاظ آلودگی های موجود نگران کننده است.
وی اضافه کرد: آبیاری سبزیجات جنوب زنجان با آب آلوده بازی با سرنوشت و سلامتی مردم است و ما به عنوان کارگزار دولت موظف به حل مساله هستیم و دانشگاه علوم پزشکی بر این موضوع تاکید دارد که متخلفان باید به دادگاه معرفی شود.
این مسؤول بهداشتی ادامه داد: این معضل زیست محیطی نیازی به تفسیر ندارد، بهتر است متخلفان به ویژه افرادی که از آب لجن رودخانه برای آبیاری استفاده و یا اختلاط را انجام می دهند، معرفی شوند و این در حالی است که با وجود تذکرات، تاکنون جهاد کشاورزی یک نفر متخلف را معرفی نکرده است.
وی اظهار داشت: معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان مستنداتی در دست دارد که نشان می دهد متخلفان زیادی نسبت به این کار ناشایست اقدام می کنند، اما معرفی آنان در حیطه این واحد دانشگاهی نیست.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی استان زنجان ادامه داد: اگر جهاد کشاورزی استان قصد معرفی متخلفان را ندارد، خاطیان را به دانشگاه اعلام کند، تا اقدامات و پیگیری های لازم انجام گیرد چرا که این افراد تهدید کننده سلامت عمومی محسوب می شوند.
وی اضافه کرد: استفاده از آب جذبی چاه های واقع در منطقه در قیاس با آب کثیف رودخانه برای آبیاری قابل قیاس نیست، چرا که انواع آلودگی و انگل های مختلفی دارد که تصورات آن نیز بسیار ناراحت کننده است و باید این موضوع با قوه قهریه پیگیری شود.
صائینی افزود: متاسفانه این معضل مهم بارها مطرح و به حال خود رها و صرفا صورت مساله پاک شده است که در این خصوص باید فکر اساسی اندیشید که بی توجهی به آن عواقب ناخوشایندی را به دنبال دارد.
تخلفی از کشاورزان مشاهده نکرده ایم
رییس گروه محیط زیست و سلامت غذای سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان نیز با اشاره به اینکه تولید محصول سالم همواره جزء دغدغه اصلی این سازمان قرار داشته است، گفت: بر این اساس صرفا تولید کمی مطرح نبوده بلکه کیفیت نیز اهمیت بسزایی دارد.
بهروز فرخی با اشاره به موضوع زنجانرود و آبیاری سبزیجات در جنوب زنجان عمدتا با آبهای آلوده نیز افزود: امیدواریم این بحث برای همیشه خاتمه یابد که در این راستا با تشکیل کارگروه کنترل آبیاری با فاضلاب و کمیته های صیانت از حقوق شهروندی و ایمنی آب نیز با حضور کارشناسان امر بحث و بررسی می شود.
وی اضافه کرد: در زمان حاضر از سه مسیر فاضلاب شهر زنجان به زنجانرود وارد می شود که پساب کارخانه راشا کاسپین را نیز باید به این مساله اضافه کرد و از طرفی نسبت به تصفیه خانه آن نیز ابهاماتی وجود دارد.
این مسؤول ادامه داد: بر این اساس از مرکز بهداشت استان درخواست شده آلاینده و آلودگی اصلی زنجانرود را مشخص کند تا اقدامات لازم انجام گیرد.
فرخی با بیان اینکه این سازمان همواره مشاوره و اقدامات ترویجی را با همکاری ۲۰۰ کارشناس پهنه به کشاورزان و حتی در مزارع ارایه می دهد، افزود: در این راستا آموزش ها در ایام سال انجام و حتی در صورت نیاز اخطاریه های لازم صادر می شود.
وی اظهار داشت: متاسفانه مسیل ها از باغات و مزارع کشاورزان واقع در این منطقه می گذرد و این در حالی است که عکس برداری ها نشان می دهد مزارع کشاورزان ناحیه زنجانرود با توجه به شخم زنی انجام گرفته آلوده شده و انبوهی از فاضلاب آنها را فرا گرفته است.
رییس گروه محیط زیست و سلامت غذای سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان ادامه داد: بر این اساس بسیاری از کشاورزان واقع در ناحیه زنجانرود به دلیل وجود همین آلودگی ها نتواستند کشت خود را انجام دهند به دلیل آنکه شهرداری نسبت به کانال کشی مسیل ها اقدام نمی کند.
وی اضافه کرد: یافته های جهاد کشاورزی نشان می دهد فردی بخواهد بطور مسقیم از آب فاضلاب برای آبیاری سیزیجات استفاده کند، مشاهده نشده و تمامی چاه‌های موجود در این منطقه نیز جذبی بوده و اعتقاد داریم وقتی آب فاضلاب این چاه‌ها به سمت زنجانرود سرازیر می شود، در حقیقت به آلودگی چاه‌ها منتج می شود.
فرخی افزود: در این سازمان سامانه حد مجاز آلاینده ها با ۱۴ مدیر کنترل کیفی فعال است و برای کشاورزان پس از ترغیب و ثبت نام، کارهای ترویجی انجام می گیرد که در صورت مشاهده اگر فردی بخواهد از آب فاضلاب برای آبیاری به طور مسقیم استفاده کند، برخوردهای لازم انجام می گیرد.
وی با تاکید بر اینکه دغدغه اصلی در این معضل این است که نباید چاه‌های منطقه آلوده شود، خاطرنشان کرد: متاسفانه کانال کشی نکردن و ورود فاضلاب به زنجانرود آبهای تحت‌الارضی را با آلودگی شدید مواجه کرده است و نمی توان کاری در این خصوص انجام داد.
زنجانرود یکی از شعب رودخانه قزل اوزن است که از شهر زنجان می‌گذرد. این رودخانه با طول تقریبی ۱۲۰ کیلومتر از حدود سلطانیه واقع در جنوب شرق زنجان سرچشمه می‌گیرد و بعد از عبور از جنوب شهر زنجان در حدود روستای رجعین در کیلومتر ۸۴ شمال غربی زنجان به رودخانه قزل اوزن می‌ریزد. این رود که در خاک شهر زنجان از میان باغات جنوبی شهر می‌گذرد در ۲ طرف بستر و تقریبا در تمام طول خود دره باغات زنجانرود را تشکیل می‌دهد که از سلطانیه شروع و در روستای رجعین پایان می‌یابد و در این مسیر نه تنها باغات طرفین بستر رودخانه از آب این رودخانه مشروب می‌شوند بلکه با بستن سدهای محلی آب رودخانه را به نهرهای منشعبه از آن هدایت و به وسیله آن نهرها، باغات و مزارع شهر را مشروب می‌کنند.