تحریم‌های تسلیحاتی ایران طبق توافق برجام ۲۶ مهرماه ۱۳۹۹ لغو می‌شود با این حال دولت آمریکا کارزار جدیدی با هدف تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران آغاز کرده است تلاشی که با توجه به خروج این کشور از برجام در اردیبهشت سال۹۷، از پشتوانه حقوقی برخوردار نیست.
«برایان هوک» نماینده وزارت خارجه آمریکا در امور ایران، علنا تهدید کرده که اگر شورای امنیت تحریم تسلیحاتی ایران را تمدید نکند، آمریکا از طریق «مکانیسم ماشه» تحریم‌های شورای امنیت را بازخواهد گرداند. ادعایی که همانند تهدیدهای پیشین آمریکا از نظر حقوقی غیرممکن است آمریکا قبلا نیز برای فعال کردن مکانیسم ماشه تلاش کرده بود اما به دلیل خروج از برجام نتوانست موافقت سایر اعضای برجام را به دست بیاورد.
ایالات متحده آمریکا رایزنی‌های گسترده ای را با نمایندگان بریتانیا، آلمان و فرانسه و استونی که ریاست شورای امنیت سازمان ملل را به عهده دارد آغاز کرده است. تا بتواند به هدف خود یعنی تمدید دائمی تحریم تسلیحاتی ایران دست یابد.
جوسپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، روز سه‌شنبه ۲۰ خرداد گفته است با توجه به اینکه آمریکا از برجام خارج شده است دیگر نمی‌تواند از حق حضور قبلی خود در برجام برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران استفاده کند.
بورل، پس از گفت‌وگو با وانگ‌یی وزیر خارجه چین به خبرنگاران گفت: از آنجا که آمریکا از برجام خارج شده است دیگر نمی‌تواند مدعی شود که نقشی در برجام دارد.
بورل گفت: ایالات متحده از برجام خارج شده و نمی‌تواند مدعی شود که هنوز هم عضوی از برجام و توافق هسته‌ای است: «این روشن است، آنها خارج شدند».
اقدامات چین و روسیه
خبرگزاری رویترز روز سه‌شنبه ۲۰ خرداد گزارش داد که روسیه و چین در شورای امنیت سازمان ملل، اقدامات خود را برای جلوگیری از تمدید تحریم تسلیحاتی ایران شروع کرده اند. در حالی که آمریکا به دنبال به کارگیری سازوکارهای مندرج در توافق هسته ای با ایران، برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی تهران شده است، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، و وانگ یی، وزیر امور خارجه چین به آنتونیو گوترش٬ دبیرکل سازمان ملل و اعضای شورای امنیت نامه نوشته‌اند.
کارشناسان و سیاستمداران این دو کشور معتقدند آمریکا از برجام خارج شده و نمی‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند. سرگئی لاوروف ۲۷ مه در این زمینه نامه ای نوشته و در روزهای اخیر این نامه علنی شده است. لاوروف در این نامه تلاش آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را اقدامی «مسخره و غیرمسئولانه» خوانده است.
لاوروف، دولت ترامپ را به ایجاد کارزاری با انگیزه سیاسی علیه ایران متهم کرد و خواستار محکومیت جهانی تلاش آمریکا برای ترغیب شورای امنیت سازمان ملل به اعمال تحریم تسلیحاتی دائمی بر ایران شد.
این مقام روس در نامه خود به یک نظر دیوان بین‌المللی دادگستری در سال ۱۹۷۱ استناد کرده که در آن تاکید شده بود چنانچه یک طرف توافق وظایف خود را نفی کند یا آن را انجام ندهد، نمی‌تواند همچنان از حق خود در چارچوب آن توافق استفاده کند.
پیش‌تر «واسیلی نبنزیا» نماینده دائم روسیه در سازمان ملل تاکید کرد مسکو با هرگونه تلاش از سوی آمریکا برای تمدید این تحریم‌ها مخالفت خواهد کرد. لوان جاگاریان، سفیر روسیه در تهران نیز در مصاحبه‌ای به‌مناسبت ۲۰ماه مه (۳۱ اردیبهشت ماه)، صدمین سالگرد روابط بین روسیه و ایران انجام شد، تاکید کرد که تلاش دولت آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی بعید است موفق شود. او گفت: تحریم تسلیحاتی ایران در تاریخ ۲۶ مهر ماه به پایان خواهد رسید و من فکر نمی‌کنم که تلاش‌های دست‌وپا شکسته آمریکایی‌ها برای جلوگیری از این مساله موفقیت‌آمیز باشد.
«وانگ یی»، وزیر امور خارجه چین هم در نامه به ۱۵ کشور عضو شورای امنیت و همچنین «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل، تلاش‌های آمریکا علیه ایران را به دلیل خروج یکجانبه امریکا از توافق هسته‌ای و نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، غیرقابل قبول دانست.
وی در ادامه تصریح کرد: ایالات متحده بعد از خروج از برجام دیگرعضوی از برنامه جامع اقدام مشترک نیست و هیچ حقی برای درخواست از شورای امنیت جهت فعال‌سازی مکانسم ماشه ندارد.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز ضمن اشاره به اینکه قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و برجام از همدیگر جدا نیستند، از مایک پمپئو همتای آمریکایی خود خواست بار دیگر این متن‌ها را مطالعه کند. ظریف ۱۶ اردیبهشت در صفحه توییتر خود نوشت: «پمپئو گمان می‌کند قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل از برجام مستقل است. او باید قطعنامه ۲۲۳۱ را مطالعه کند.»
او با بیان اینکه پمپئو متن این قطعنامه را نخوانده است، توضیح داد: «برجام بخشی از ۲۲۳۱ است. به همین دلیل است که ۱۰۴ صفحه دارد و به همین دلیل است که پمپئو آن را نخوانده است!». رئیس دستگاه دیپلماسی ایران نوشت: « ۲۲۳۱ برای خنگ‌ها. بدون برجام، وجود خارجی نداشت. آمریکا آن را نقض کرده و دیگران را نیز از پایبندی به آن باز داشت. آمریکا هیچ جایگاهی ندارد.»
چرا آمریکا شانسی در شورای امنیت ندارد
آمریکا در دو سه سال اخیر بارها تلاش کرده با بهانه‌های باربط و بی‌ربط ایران را در تله شورای امنیت گیر بیندازد با این حال به چند دلیل تاکنون نتوانسته در این زمینه موفقیتی به دست بیاورد.
شاید بتوان اولین دلیل عدم موفقیت آمریکای ترامپ را سیاست کلان این کشور در مواجهه با جامعه جهانی عنوان کرد. طبیعی است که جامعه جهانی به سیاست متکبرانه "اول آمریکا" در چنین مقاطعی پاسخ مقتضی را بدهد.
دومین دلیل این است که جامعه جهانی متوجه رویکرد استفاده ابزاری آمریکا از نهادها و ابزارهای حقوق بین الملل هست. وقتی آمریکا بدون هیچ دلیل موجهی از نهادهای بین المللی خارج می‌شود و کمترین اعتنایی به تعهدات حقوقی و اخلاقی خود ندارد. طبیعی است که جامعه جهانی در چنین مجامعی با آمریکا همراهی نکند.
قدرت دستگاه دیپلماسی ایران بدون شک یکی از مهمترین دلایل ناکامی آمریکا در سیاست فشار بر ایران بوده است؛ وزارت امور خارجه با استفاده از ابزارهای حقوق بین الملل و ظرفیت‌های موجود در نظام بین الملل تلاش گسترده ای در جلوگیری از اجماع سازی آمریکا علیه ایران داشته است در واقع شناخت درست دیپلمات‌های ایرانی از مناسبات حاکم بر عرصه بین الملل و حقوق بین الملل باعث شده از این ابزارها به خوبی بهره برداری کنند.
آمریکا برای انحراف افکارعمومی هم شده تلاش زیادی خواهد کرد تا در شورای امنیت سازمان ملل ایران را تحت فشارهای بیشتری قرار دهد با این حال دیپلمات‌های ایرانی از ظرفیت‌های حقوقی، سیاسی و بین المللی استفاده خواهند کرد و آمریکایی‌ها در این مقطع هم با مشکلات زیادی مواجه خواهند بود.