آنتونیو گوترش موظف است هر ۶ ماه درباره آخرین وضعیت اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ به شورای امنیت گزارش ارائه دهد، از این رو، ماه ژوئن و دسامبر موعدی است که دست‌اندرکاران مربوطه در دبیرخانه سازمان ملل متحد، یافته‌های خود را ارائه دهند.
از هجدهم اردیبهشت ۱۳۹۷ که دونالد ترامپ به طور یکجانبه و در سایه فشار لابی‌های ضدایرانی در داخل آمریکا و خارج از آن و اخاذی رژیم آمریکا از دلارهای نفتی برخی همسایگان ایران، به مشارکت آمریکا در برجام خاتمه داد، روند گزارش‌های دبیرخانه هم بی‌تاثیر از این فشارها نبوده است به گونه‌ای که مجموعه دبیرکل و زیرمجموعه وی، به جای تاکید بر ماهیت اصلی قطعنامه ۲۲۳۱ که مربوط به برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، همکاری بین‌المللی برای اجرای این توافق، منافع ملموس اقتصادی برای ایران، تمرکز خود را بر پیوست ۲ این قطعنامه قرار داده است.
اکنون موعد نهمین گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد به شورای امنیت است که قرار است در آخر ماه ژوئن (۱۰ تیرماه) در قالب منع گسترش سلاح اتمی بررسی شود و هر یک از اعضای دائم و موقت شورای امنیت هم نظر خود را مطرح کنند.
اما آنچه که این گزارش را نسبت به سایر گزارش‌ها کمی متفاوت‌تر کرده است، تلاش همه‌جانبه آمریکا برای جلوگیری از اتمام ممنوعیت تسلیحاتی و مسافرتی مندرج در پیوست "ب" این قطعنامه است که در مهرماه امسال محقق می‌شود.
گوترش در این گزارش همچون گزارش‌های دیگر خود برجام را اثبات اثربخشی چند جانبه‌گرایی و موفقیت در منع گسترش سلاح‌های اتمی دانسته و آن را بهترین راه برای اطمینان از ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و تامین منافع اقتصادی ملموس برای مردم ایران نامیده است.
وی بر ضرورت ادامه این برنامه برای مشارکت‌کنندگان آن تاکید کرده است اما اشاره نکرده که ادعای آمریکا برای مشارکت داشتن در این توافق، بلاوجه است.
آنچه که دبیرکل سازمان ملل متحد در این گزارش به تروریسم اقتصادی رژیم آمریکا علیه مردم ایران پرداخته است، تنها ابراز تاسفی است که ابراز داشته است و در کنار آن نسبت به پنج گام جمهوری اسلامی برای کاهش تعهدات برجامی خود هم متاسف شده است.
گوترش در این گزارش باز هم اشاره نکرده است که دلیل اقدامات جمهوری اسلامی ایران برای کاهش این تعهدات چه بوده است و چرا آمریکا با قلدری خود مانع از اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ می‌شود و دیگران را در صورت اجرای مفاد آن به تنبیه تهدید می‌کند.
وی همچنین به بی اقدامی اروپا برای مقابله با تحریم‌های یکجانبه و خلاف قطعنامه شورای امنیت هم نپرداخته است که در سکوت آنها، منافع اقتصادی جمهوری اسلامی ایران نه تنها محقق نشده بلکه در بانک‌های آن کشورها هم مضبوط شده است.
دبیرکل سازمان ملل متحد به این واقعیت هم نپرداخته است که چرا بانک‌های مرکزی اروپایی‌ها که در اختیار دولت هستند هم اجازه نمی‌دهند تا بانک‌های ایرانی در آن کشور فعالیت داشته باشند تا بتوانند زمینه نقل و انتقال وجوه را تسهیل سازند.
با این حال، گوترش ابراز نگرانی کرده است که اقدام آمریکا و ایران! مانع از تحقق اهداف پیش‌بینی شده در قطعنامه ۲۲۳۱ و برنامه جامع اقدام مشترک شود.
وی از همه کشورهای عضو سازمان ملل متحد خواسته است از «الفاظ تحریک‌آمیز و اقداماتی که می‌توانند تاثیر منفی بر ثبات منطقه داشته باشند»، خودداری کنند اما نگفته است که این دبیرخانه با توجه به درخواست‌های مکرر جمهوری اسلامی ایران برای اجرای قطعنامه ۸۵۹ به منظور جلوگیری از افزایش تنش در منطقه چه اقدامی انجام داده است.
دبیرکل سازمان ملل متحد تنها در این چارچوب از اقدامات آمریکا نگران شده است که ممکن است مانع از توانایی ایران در اجرای برنامه و قطعنامه شود اما هرگز اشاره نکرده است، تروریسم اقتصادی آمریکا که کاملا برخلاف نص قطعنامه شورای امنیت است، از منظر حقوق بشری چگونه خواهد بود و چرا کشوری باید حق داشته باشد، از امتیاز حق وتو و عضویت دائم در شورای امنیت علیه یک ملت بهره گیرد.
گویا از نظر گوترش و کسانی که به تنظیم این گزارش مبادرت کرده‌اند، تنها یک عملیات ساده در اینستکس کار عظیمی جلوه کرده است که با آن تمام مشکلات اقتصادی و گره‌هایی که آمریکا در بی اقدامی اروپا و نهادهای مربوطه در سازمان ملل متحد زده، آن هم در بحبوحه همه‌گیری کووید-۱۹ باز شده است.
در حالیکه قطعنامه ۲۲۳۱ به صراحت خواستار تجارت مشروع با جمهوری اسلامی ایران است و از همه خواسته است برای انجام این کار تسهیل ایجاد کنند، دبیرکل تنها از کلمه «تشویق» برای عضویت دیگران به اینستکس استفاده کرده است.
ظاهرا اینها مسایل مهمی برای دبیرکل و تیم وی نبوده است چرا که به جای پرداختن به این اصل مهم به مساله‌ای توجه شده که خواست مستقیم آمریکا و عربستان سعودی بوده است.
در این گزارش بدون ارائه مستندات و داشتن نیروی فنی مربوطه بر اساس اطلاعاتی که آمریکا و سعودی در اختیار گزارشگران قرار داده‌اند و سفرهایی که این افراد به ریاض داشته‌اند، نتیجه‌گیری کرده‌اند منشا برخی سلاح‌های به کار رفته در حمله به عربستان سعودی، «ممکن است» به روشی ناسازگار با قطعنامه ۲۲۳۱ منتقل شده باشند.
واژه‌ای که به شدت مورد اعتراض ایران قرار گرفت و در بیانیه‌هایی که سخنگوی دستگاه دیپلماسی و نمایندگی جمهوری اسلامی ایران داشتند، اعتبار چنین عباراتی را به طور کامل زیر سوال بردند.
همچنین دبیرکل سازمان ملل متحد در گزارش خود با اشاره به ادعاهای آمریکا، اسرائیل، فرانسه، آلمان و انگلیس که پرتاب ماهواره قاصد و ماهواره سیمرغ را با فناوری موشک بالستیک طراحی شده برای حمل کلاهک اتمی یکی دانسته‌اند، اظهار کرده است: آنها مدعی شده‌اند ایران بر اساس بند سوم پیوست ب قطعنامه ۲۲۳۱ حق استفاده از این تکنولوژی موشک بالستیک را ندارد و دخالت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای پرتاب این ماهواره هم ایجاد نگرانی کرده است.
با این حال، گوترش اذعان کرده است روسیه در نامه‌ای با این ادعاها مخالفت کرده و گفته است که مطابق با این قطعنامه، ایران از توسعه این موشک‌ها و برنامه فضایی منع نشده است.
جمهوری اسلامی ایران هم به صراحت بارها این ادعاها را رد کرده است ضمن آنکه در اثر فشار آمریکا و برخی کشورهای اروپایی، شورای امنیت هم در اردیبهشت ماه امسال نسبت به پرتاب ماهواره قاصد به بحث پرداختند که هیچ اجماعی بین اعضای شورا در مورد چگونگی ارتباط آن با قطعنامه ۲۲۳۱ وجود نداشت و البته در گزارش دبیرکل هم مورد اشاره قرار گرفته است.