در حال حاضر یکی از چالش ها و مهمترین مسایل و مشکلات بازار تاریخی تبریز که آینده معماری و حیات اقتصادی آن را به شدت تهدید می کند، مربوط به رعایت مسایل ایمنی و بهبود و ساماندهی فضاهای تجاری و صنفی آن است که با توجه به تاکید اخیر وزیر کشور مبنی بر اجرای طرح های ایمن سازی، باید این اصل مهم و محوری به یکی از اولویت های محوری دستگاه های مربوطه و متولیان بازار تاریخی تبریز تبدیل شود.
بدون تردید سرعت در اجرای طرح ایمن سازی بازار تبریز نه تنها بر صبغه جهانی و گردشگری این مجموعه بی نظیر خواهد افزود، بلکه زمینه ها و بسترهای لازم و کافی برای رونق کسب و کار در این مرکز تجاری و اقتصادی را تقویت کرده و موجبات تجارت و بازرگانی سالم و بی خطر را فراهم خواهد آورد.
آتش سوزی مهیب سرای ایکی قاپیلی در ۱۸ اردیبهشت پارسال نمونه آخر از بی توجهی ها به طرح ایمن سازی بازار بزرگ تبریز است که طی آن علاوه بر تعطیلی چند ماهه کسب و کار صاحبان تعداد ۱۲۰ مغازه این سرای، میلیاردها تومان خسارت مالی بر جای گذاشت، در حالی که ۱۰ سال قبل از این حادثه نیز در آبان سال ۱۳۸۸ همین سرای دچار حریق شده بود.
بازار تاریخی تبریز با داشتن حدود ۵ هزار و ۵۰۰ باب حجره، مغازه و فروشگاه، ۴۰ گونه شغل، ۳۵ باب سرا، ۲۵ باب تیمچه، ۳۰ باب مسجد، ۲۰ باب راسته و راسته‌بازار، ۱۱ باب دالان، ۵ باب حمام و ۱۲ باب مدرسه به عنوان اصلی ترین مرکز داد و ستد مردم تبریز و ایران شناخته می‌شود که اگر طرح ایمن سازی این مکان هر روز به تعویق افتد، به دلیل حوادث و سوانح طبیعی و غیرطبیعی خسارات هنگفتی به ارکان اقتصادی منطقه و کشور وارد خواهد شد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی در گفت و گو با اشاره به تاکید اخیر وزیر کشور بر طرح ایمن سازی بازار تاریخی و مسقف تبریز، خواستار دقت عمل و ورود جدی دستگاه های مربوطه به این موضوع شد.
محمدباقر هنربر در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، اظهار داشت: در این زمینه توصیه های لازم به هیات امنای بازاری تبریز و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان و همچنین صنوف فعال در این مکان تاریخی ابلاغ شده است تا در اسرع وقت نسبت به اجرای این طرح در زمینه های گوناگون اقدام شود.
وی ساماندهی سیم های برق موجود در بازار را یکی از مهمترین بخش های طرح ایمن سازی این مجموعه عظی تاریخی برشمرد و افزود: سیم های زاید بسیاری در بازار تبریز وجود دارد که باید توسط شرکت توزیع نیروی برق شهرستان تبریز و با همکاری میراث فرهنگی و هیات امنای بازار ساماندهی شود که در این راستا در نخستین گام و فاز اول طرح، سرای «ایکی قاپیلی» که دو سال قبل دچار آتش سوزی شد، مدنظر است.
هنربر، جابجایی ترانس برق موجود در سرای «ایکی قاپیلی» را یکی از چالش ها و محل اختلاف بیم شرکت برق و صاحبان صنوف بیان و اضافه کرد: متاسفانه پس از آتش سوزی این سرای، بازاریان بر انتقال محل این ترانس برق تاکید داشتند که با نظر کارشناسان امر، مقرر شد این ترانس در همان محل قبلی برای تامین برق صاحبان مغازه تعبیه و استقرار شود.
وی بیمه کردن مغازه های موجود در بازار تاریخی تبریز را از دیگر رئوس طرح ایمن سازی این مکان اعلام کرد و افزود: این امر باید با نظارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان و مدیریت صنعت، معدن و تجارت به انجام برسد.
هنربر با تاکید بر نقش مهم بیمه در مهار بسیاری از بحران ها و مشکلات ناشی از حوادث غیرمترقبه از قبیل آتش سوزی، یادآوری کرد: آتش سوزی ۲ سال قبل سرای ایکی قاپیلی اهمیت این موضوع را نشان داد، به طوری که صاحبان مغازه هایی که بیمه داشتند، بدون کوچکترین مشکل و در اسرع وقت خسارات کامل خود را دریافت کردند، اما واحدهایی که بیمه نداشتند با انواع و اقسام مشکلات مواجه شده و هنزو هم با آن دست به گریبان هستند.
وی گفت: در این راستا پیشنهادی مبنی بر اجباری بودن بیمه واحدهای صنفی آذربایجان شرقی را پیگیر هستیم که برای قانونی شدن آن به مساعدت نمایندگان مجلس شورای اسلامی و نهادهای مسئول نیازمندیم.
هنربر اضافه کرد: در صورت قانون شدن طرح بیمه اجباری واحدهای صنفی، سازمان صمت ارایه و صدور هر گونه پروانه کسب و فعالیت را منوط به داشتن بیمه نامه خواهد کرد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌شرقی نیز با اشاره به اینکه پارسال ۱۲ میلیارد ریال برای مرمت و ساماندهی بازار تاریخی تبریز هزینه شده است، گفت: این اعتبار به صورت مرحله بندی های مختلف در قالب مرمت و ساماندهی این اثر فاخر فرهنگی و تاریخی با برنامه ریزی های اداره کل، پایگاه میراث جهانی بازار تبریز و جلب مشارکت اصناف و بازاریان هزینه می شود.
احمد حمزه زاده اظهار داشت: بر همین اساس امسال پایش و مرمت بخش های مختلف بازار سرپوشیده تبریز از جمله تکمیل کف سازی معابر عمومی بازار با مشارکت کسبه و ارگان های ذیربط از جمله شهرداری، اتمام مرمت بخش آسیب دیده سرای ایکی قاپیلی به دلیل آتش سوزی، ادامه سبک سازی، تداوم ایزولاسیون و لکه گیری پشت بام و جداره سازی ورودی های اصلی بازار در دستور کار قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه موضوع ساماندهی، استحکام بخشی و سبک سازی بناهای واقع در بازار سرپوشیده تبریز به منظور مقاوم سازی و ایمن سازی بخش های مختلف آن در گذر زمان یکی از موضوعات مهم و مورد توجه میراث فرهنگی است، اضافه کرد: مرمت و بازسازی طاق ها و گنبدها، بازسازی دیوارها و اجرای طاق نماها و استحکام بخشی دیوارهای در معرض خطر از اقداماتی که پیش از این برای ساماندهی این مجموعه تاریخی انجام شده است.
حمزه زاده با بیان اینکه پایش و مرمت مداوم و مشارکت بازاریان کلید واژه صیانت از بازار جهانی تبریز است، یادآور شد: لازمه صیانت و حفاظت از بازار تاریخی تبریز به عنوان یک اثر فرهنگی جهانی جلب مشارکت بازاریان است.
وی از تداوم عملیات ساماندهی و مرمت این اثر فاخر تاریخی خبر داد و اضافه کرد: بازار سرپوشیده تبریز سند باشکوه فرهنگ، هنر، تاریخ، سیاست و اقتصاد آذربایجان به شمار می رود که با توجه به چنین جایگاهی همواره جزو اولویت های مرمت اداره کل میراث فرهنگی استان قرار دارد.
با توجه به اینکه یکی از مخاطرات اصلی و مهم بازار مسقف تبریز نوع و نحوه سیم کشی های برق این مجموعه به داخل مغازه ها و واحدهای تجاری است، طبق مصوبات مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی، شرکت توزیع نیروی برق تبریز در این زمینه موظیف به اجرای طرح ساماندهی سیم های برق شده است.
در همین زمینه مدیر عامل شرکت توزیع نیروی برق تبریز با تاکید بر اینکه سیم کشی های داخلی مغازه های بازار باید ساماندهی شود، گفت: وضع تاسیسات مشترکان در داخل مغازه ها نامناسب و غیراستاندارد است و ضرورت دارد شرکت های دارای صلاحیت، تاسیسات داخلی مغازه ها را بررسی و موارد غیراستاندارد و غیرایمن را شناسایی کرده و صاحبان مغازه ها نسبت به اصلاح تاسیسات اقدام کنند تا از بروز حوادث اخیر مشابه آتش سوزی بازار تبریز پیشگیری شود.
عادل کاظمی اظهار داشت: شرکت توزیع نیروی برق تبریز همچون گذشته آمادگی خود را به منظور برنامه ریزی برای تهیه طرحی جامع برای اصلاحات و ساماندهی تاسیسات برق در بازار و در قسمت های قبل از کنتور مشترکان، اعلام می دارد.
وی با تاکید بر ضرورت اصلاح و ساماندهی تاسیسات داخل بازار، افزود: برای تاسیسات قبل از کنتور و خارج از مغازه ها نیز با هماهنگی دستگاه های خدمات رسان دارای نقش مثل میراث فرهنگی، شهرداری، مسوولین شهر و استان برنامه ریزی شده و اقدامات با مرحله بندی و اولویت بندی انجام گیرد.
کاظمی گفت: پست جدید برق سرای ایکی قاپیلار بازار تبریز مجهز به سیستم‌های هوشمند جهت کنترل و پایش لحظه به لحظه وضعیت پست برق توسط امور دیسپاچینگ خواهد بود و با ضرایب ایمنی بسیار بالا اجرا می‌شود.
وی بر قابل اطمینان بودن طرح جدید احداث پست برق در داخل این سرای بازسازی شده پس از حادثه آتش سوزی پارسال به دلیل رعایت کامل الزامات ایمنی و کیفیت برق‌رسانی تاکید کرد.
فرماندار شهرستان تبریز نیز بر لزوم تهیه و آماده سازی طرح ایمنی و امنیتی بازار جهانی تبریز در سال جاری با هدف صیانت از این اثر ارزشمند تاریخی تاکید کرد.
بهروز مهدوی با تاکید بر لزوم توجه ویژه به حفاظت و صیانت از بازار جهانی تبریز، گفت: این بازار جزئی از هویت فرهنگی و تاریخی مردم آذربایجان و تبریز است و نباید در حفاظت از این اثر تاریخی از هیچ گونه اقدام موثر چشم پوشی کرد.
وی افزود: با توجه به اینکه هرگونه اقدام در راستای اهداف صیانتی از بازار تاریخی زیر نظر پایگاه جهانی بازار انجام می شود، ضروری است تا نسبت به تدوین طرح ایمنی و امنیتی این بازار بزرگ در سال جاری اقدام شود.
مهدوی با اشاره به اینکه تمامی دستگاه ها باید در حفاظت و صیانت از مواریث تاریخی مشارکت داشته باشند، اظهار داشت: در راستای حفاظت از مواریث تاریخی تبریز، شهرداری ها در صدور مجوز احداث در محدوده آثار تاریخی موظف به استعلام از میراث فرهنگی هستند.
به گزارش ایرنا، مجموعه بازار تبریز در ۲۵ شهریور ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۹۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد و در سال ۲۰۱۰ نیز این مجموعه با شماره ثبت ۱۳۴۶ به عنوان یکی از میراث جهانی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.