سیامک اطلسی بازیگر سینما و تلویزیون که سابقۀ حضور در کنار مرحوم کشاورز در تلویزیون را دارد، در گفتوگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا، بیان کرد: آقای کشاورز استاد مسلم بازیگری بود که از بین ما رفت. من خاطرات زیادی از سریال پدرسالار با این هنرمند دارم و حقیقتاً بازیگری را در کنار او تجربه کردم و چیزهای زیادی از او یاد گرفتم.
وی افزود: آقای کشاورز استادی بود که در بسیاری از فیلمها و در تئاتر و تلویزیون بازیهای درخشانی داشت؛ در واقعیت و به لحاظ شخصیتی آدمی مصمم، انسانی شریف و خونسرد بود که بازیگری همتای او نمیآید.
اطلسی در اشاره به آنچه از کشاورز در بازیگری آموخته است، بیان کرد: دقت در کار، توام با خونسردی و درعینحال انسانبودن، برای من در جنس بازیگری او برجسته بود. نقش را ایفا میکرد و بهدرستی درمیآورد به صورتی که در خاطرهها میماند؛ مرحوم کشاورز انسانی بسیار ساکت و تأملبرانگیز بود.
کسانی که در کنار ایشان کار میکردند، آن کاری که باید را انجام میدادند، چراکه کشاورز بر کارشان تسلط داشت، نقش را حفظ میکرد و به آن اهمیت میداد و بازیگران جوانی که این خصائل رفتاری را میدیدند، واقعاً از ایشان یاد میگرفتند و در کنار ایشان کار کردن برایشان تجربه بود.بازیگر نقش «مصطفی» (برادر اسدالله خان) در سریال پدرسالار درمورد حال و هوای بازی در این سریال در کنار محمدعلی کشاورز خاطرنشان کرد: آن سریال برای تمام ما بازیگران یک تجربه زندگی بود چرا که در کنار آقای کشاورز سعی میکردیم تا واقعیتها را ارائه بدهیم؛ یعنی تلاش میکردیم تا نقشی که نوشتهشده بود را یکی بهتر از دیگری ارائه و ایفا کنیم. چراکه خود آقای کشاورز حضور داشت و ما هم تحتتأثیر بازی او تلاش میکردیم بهترین بازی خودمان را ارائه دهیم.
این آدمها (محمدعلی کشاورز، جمشید مشایخی، عزت الله انتظامی، داوود رشیدی و علی نصیریان) ازنظر بازیگری و ارائۀ نقش در تئاتر، سینما و تلویزیون سنگ تمام گذاشتند؛ یعنی تکرار نمیشوند و کسی جای آنان را نمیگیرد و در ذهنها ماندگار هستند. اینکه بازیگری بتواند این ماندگاری را در اذهان ایجاد کند، استاد تلقی میشود و استاد کشاورز یکی از این بازیگرانی بود که این اثرگذاری را بر ذهنها گذاشت.
نسلی که در کار عجله نداشت
اطلسی در تشریح علت اثرگذاری کشاورز و همنسلان وی (جمشید مشایخی، عزت الله انتظامی، داوود رشیدی و علی نصیریان) در سینما، تئاتر و تلویزیون تاکید کرد: فیلمهایی که شما از این آدمها میبینید که به صورتی درمیآمدند که بر دل مینشستند، نتیجۀ علاقه و حسی بود که این آدمها در ایفای نقششان گذاشته بودند. زمان در کار این نسل مطرح نبود یعنی عجلهای نداشتند؛ فیلم ۲۴ فریم بود و وقتی فیلم را میگرفتند، خود خودش بود یعنی اگر صحنهای خراب میشد از اول فیلم میگرفتند. امروز در سینما زمان مطرح است و میخواهند سریع کار و بازی را از بازیگر بگیرند که به فیلم بچسبانند و هرجایی که خراب میشود، ازآنجا به بعد را میگیرند.درحالیکه در دوره قبل اینگونه نبود.
وی ادامه داد:آن زمان دیالوگ که نوشته میشد، حفظ و ادا میشد؛ یعنی بازیگران آن شخصیت فیلمنامه را بازی میکردند؛ درنتیجه بازیها دلنشین بود به دل مخاطب مینشست و در خاطرات باقی میماند. امروز اینگونه نیست، کار دیجیتال و بگیر و برو شده و کیفیت متأسفانه مانند قبل نیست.دیالوگها را میخوانند و میگذرند. درنتیجه بازیگران و کارهای آن دوره تکرار نمیشوند.
خدا رحمتش کند. آثاری که گذاشت مانا است و برای نسل امروز، نسل قبل و نسل جدید در اذهان خواهد ماند.
هنرمندی با نشان درجه یک فرهنگ و هنر
محمدعلی کشاورز اوایل خرداد جاری به دلیل عارضه کلیوی و بالا رفتن سطح کراتین خون در بیمارستان بستری شد و بلافاصله مراحل درمانی خود را زیر نظر تیم پزشکی آغاز کرد. پس از آن وی به دلیل عفونت ریه در بخش مراقبتهای ویژه بستری شد. این هنرمند مطرح سینما، تئاتر و تلویزیون یکشنبه، ۲۵ خرداد در سن ۹۰ سالگی بعد از تحمل دورهای بیماری درگذشت.
وی یکی از چند بازیگر مطرح و نسل اول تئاتر ایران و فعال در حوزه های دیگر نمایشی از جمله سینما و تلویزیون در ۲۶ فروردین ۱۳۰۹ در اصفهان متولد شد. این هنرمند که دارای نشان درجه یک فرهنگ و هنر بود، در سینما، تئاتر و تلویزیون بارها در نقشها و ژانرهای گوناگون حضور داشته است.
از آثار ماندگار کشاورز، میتوان به مجموعههای تلویزیونی داییجان ناپلئون، آتش بدون دود، هزاردستان (در نقش شعبان استخوانی)، سربداران (در نقش خواجه قشیری)، افسانه سلطان و شبان (در نقش خوابگزار اعظم)، پدرسالار و گرگها اشاره کرد.
این هنرمند ایفاگر نقشهای ماندگاری در تاریخ سینما بوده است که از جمله آنها فیلمهای «خشت و آینه»، «آقای هالو»، «رگبار»، «صادق کرده»، «شطرنج باد»، «کمالالملک»، «مردی که موش شد»، «کفشهای میرزا نوروز»، «مادر»، «پول خارجی»، «دلشدگان»، «روز واقعه»، «ناصرالدین شاه اکتورسینما»، «خسوف»، «زیردرختان زیتون»، «غزال» بوده است.