لیبی به عنوان یک کشور عربی در شمال آفریقا و در کنار کشورهای مصر، سودان، چاد، نیجر، الجزایر و تونس و از همه مهمتر در ساحل دریای مدیترانه قرار گرفته است. کشوری با جمعیتی حدود ۷ و نیم میلیون نفر که در حاشیه مدیترانه حدود ۹۰ درصد آن را بیابان های خشک و بی آب و علف تشکیل داده ولی به لطف ذخائر ارزشمند نفتی، این کشور یکی از ۱۰ کشور اصلی صادرکننده نفت در جهان بوده و تولید ناخالص ملی سرانه آن جزو بالاترین‌ها در آفریقا به شمار می رود.
ترکیه که از زمان سقوط دولت عثمانی پس از پایان جنگ جهانی اول همواره سودای حضور مجدد در اقصی نقاط دریای پهناور مدیترانه و کشورهای مجاور آن را در سر می پروراند، با دستاویز قرار دادن حمایت از دولت مرکزی لیبی و در افتادن با نیروهای مخالف وابسته به ژنرال حفتر فرمانده نیروهای نظامی این کشور توانست در سایه خلاء قدرت متمرکز در لیبی و نیز نبود حریفان توانمند، جایگاه خود را در این کشور آفریقایی محکم کند.
چندی پیش شبکه « خبرترک» ترکیه در میزگردی با حضور سه تن از کارشناسان این کشور به بررسی اوضاع پیچیده لیبی پرداخت. یکی از کارشناسان به نام گورکان حاچیر در این میزگرد با بیان اینکه موضوع لیبی مانند یک بازی فوتبال نیست بلکه مانند یک دومینویی است، تصریح کرد که عواقب آن دامنه گسترده ای دارد و می تواند گریبانگیر بسیاری از بازیگران بین المللی شود.
وی با تاکید بر اینکه نمی توان گفت که با مثلا فلان حمله موفق پیروزی نصیب مان شده و با شادکامی به حضور خود ادامه بدهیم، اضافه کرد: این همه ماجرا نمی تواند باشد، چرا که باید بدانیم عوامل بسیاری وجود دارد که می تواند بر این موضوع اثر بگذارد.
حاچیر با اشاره به جنگ سوریه تصریح کرد: اگر حتی بتوانید عنوان کنید که در لیبی پیروز شده اید، این زمانی رخ خواهد داد که در سوریه و در برابر سایر نیروهای حاضر در آن کشور با شکست روبه رو گشته اید، چرا که هر آن ممکن است آرایش قدرت های دیگر تغییر کند.
وی با ناموفق خواندن حضور ترکیه در لیبی تاکید کرد: من نمی گویم که حضور ما ( ترکیه) در لیبی بد و منفی است، اما پیروزی را نیز زود هنگام نمی بینم و باید در این موضوع بسیار احتیاط کنیم.
دکتر سینان اوغان دیگر کارشناس حاضر در این میزگرد با تایید اینکه باید بسیار احتیاط کرد، اضافه کرد: هر آن باید منتظر باشیم تا متغیرهای تاثیرگذار در آوردگاه لیبی تغییر کند و باید بدانیم که اوضاع همیشه تحت کنترل نبوده و به میل شما پیش نخواهد رفت. چرا که به جز شما بازیگران مهم دیگری در صحنه حضور دارند.
وی اضافه کرد: برای نمونه در سوریه آنجه که انتظار داشتیم اتفاق نیفتاد و متاسفانه با ورود بازیگران مهم، ما دچار مشکلات فراوانی شدیم و این مشکلات همچنان ادامه دارد.
این کارشناس ترک با بیان اینکه در سوریه اصلی ترین دلیل تقویت نیروهای دولتی ورود حزب الله به عرصه نبرد بود، تصریح کرد: حضور نیروهای وابسته به ایران و نیز حضور لجستیک و هوایی روسیه همه چیز را تغییر داد.
او گفت که، اما در لیبی اوضاع کاملا متفاوت تر است چرا که در آن کشور نیرویی مانند ایران و یا روسیه حضور ندارند که در غیر این صورت حتما وضع به گونه ای دیگر پیش می رفت از سوی دیگر نظامیان وابسته به خلیفه حفتر نیز قابلیت جنگی بالایی ندارند و نیرویی مانند ایران نیز در کنار آنها نیست و تنها دارایی آنها نیروهای مزدوری هستند که از یکپارچکی برخوردار نیستند و به همین دلیل حتی اگر او پیروز هم شود قابلیت ایجاد یک ملت را نخواهد داشت.
همچنین روس ها نیز حضور خود را در لیبی بسیار محدود کرده اند و سایر بازیگران مانند عربستان و امارات نیز تنها پول و سلاح زیادی دارند که در اختیار حفتر قرار داده اند که این موارد به تنهایی نمی تواند ضامن پیروزی باشد و تنها موجب تلفات سنگین خواهد شد.
بنابراین به نظر می رسد حضور نظامی ترکیه در لیبی یک آزمون جدی برای این کشور نمی تواند باشد.
این سخنان نشان می دهد که لیبی هر چند ممکن است در ابتدا لقمه ای ساده برای بلع به نظر برسد، اما در ادامه حضور نیروهای خارجی در این کشور همانگونه که کارشناس ترکیه ای نیز اذعان کرد، ممکن است شرایط به سرعت تغییر یافته و به گونه ای دیگر پیش رود.
بر این اساس همه کشورها از جمله ترکیه باید ضمن در نظر گرفتن این موضوع، خود را آماده هزینه های زیاد و شرایط غیر قابل پیش بینی کنند که از هم اکنون تا حدود زیادی می توان آن شرایط را نیز مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد.
از جمله این عوامل که قدرت ها و بازیگران حاضر در لیبی کمتر از آن سخن به میان آورده اند و صحبتی از آن نکرده اند مردم لیبی هستند که شاید در آینده ای نه چندان دور بخواهند شرایط کشورشان را به گونه ای دیگر، آنگونه که نیروهای خارجی نمی خواهند، تغییر دهند.
به هر روی حضور چالشگران خارجی در لیبی به هر بهانه ای که باشد، از یک موضوع مهم دیگر رونمایی کرده و آن هم « ناکارآمدی نظم کنونی در جهان » است که باید برای اصلاح آن همه جوامع بشری کمر همت ببندند.
آنچه که در لیبی رخ داده و وقوع آن نیز از مدت ها قبل قابل پیش بینی بود، هر چند تنها به ترکیه مرتبط نیست و چندین کشور مانند فرانسه، مصر، عربستان، امارات و قطر مسبب اصلی آن هستند، اما همانگونه که گفته شد، حکایت از واقعیتی تلخ در نظام بین الملل دارد که به همین علت جای دارد جامعه جهانی به سرعت تدبیری را برای از بین بردن این کاستی ها بیاندیشد. چرا که به نظر می رسد وقوع رخدادهای تلخ و خانمان سوز به مانند آنچه که به بهانه های واهی در بسیاری از کشورهای جهان مانند افغانستان، عراق، یمن، سوریه و لیبی و غیره تاکنون روی داده، در کنار خودکامگی برخی دولت های جنگ طلب، نشان از پریشان احوالی نظام بین الملل دارد که گرفتار بی نظمی ناشی از قُلدری کشورهایی مانند آمریکا و ... دارد و به همین علت نیازمند یک بازسازی اساسی و از ریشه و بُن است.