نلسون ماندلا مظهر مبارزه با نژادپرستی، در سال ۱۹۱۸ در آفریقای جنوبی چشم به جهان گشود. رژیم آپارتاید حاکم بر آفریقای جنوبی از سال ۱۹۴۸ و رنج ناشی از تبعیض و نژادپرستی، او را به مبارزه برای آزادی، برابری و تضمین‌های اساسی حقوق بشر سوق داد. او که دانشجوی حقوق دانشگاه فورت هار بود در سال‌های نخست مبارزه، لیگ جوانان کنگره ملی آفریقا را تاسیس کرد و به عنوان دبیرکل آن منصوب شد. او در سال ۱۹۵۲ کارزار مبارزاتی راه‌اندازی کرد که خواستار نافرمانی مدنی در برابر قوانین ناعادلانه شد.
پس از قتل‌عام معترضان سیاهپوست در ۱۹۶۰ که ۶۹ کشته و حدود ۲۰۰ زخمی برجا گذاشت، دولت به سرعت وضعیت اضطراری اعلام و نزدیک به ۱۸ هزار معترض را دستگیر کرد. دولت آپارتاید آفریقای جنوبی با فعالیت‌های سیاسی ماندلا مخالفت و در سال ۱۹۶۱ او را دستگیر کرد؛ گرچه به زودی تبرئه شد اما دوباره در سال ۱۹۶۲ دستگیر و به پنج سال حبس محکوم شد. در سال ۱۹۶۴ دوباره محاکمه و این بار به حبس ابد محکوم شد.
ماندلا با ابراز انزجار از استکبارنژادی که مزیت‌هایی به بخشی از جامعه به عنوان یک حق انحصاری اعطا می‌کند و بخش دیگر را به بردگی و فرومایگی تقلیل می‌دهد، در بیانیه خود تصریح کرد، من زندگی خود را وقف مبارزه برای مردم آفریقا کرده‌ام؛ با سلطه سفیدپوستان و همچنین سلطه سیاهپوستان جنگیدم. آرمان یک جامعه دموکراتیک و آزاد که در آن همه مردم در وحدت و همبستگی با فرصت‌های برابر زندگی می کنند را گرامی می دارم و در صورت لزوم برای نیل به این آرمان، جان خود را فدا می‌کنم.
روحیه تسلیم‌ناپذیری نلسون ماندلا در دفاع از حقوق بشر، وی را با وجود سپری کردن دوران محکومیت در حبس، به سمبل و رهبر جنبش ضد آپارتاید مبدل کرده است. پس از ۲۷ سال بازداشت، ماندلا در سال ۱۹۹۰ آزاد شد و به محض آزادی، با ازسرگیری فعالیت‌های سیاسی خود، رهبری کنگره ملی آفریقا را با هدف ریشه‌کن کردن آپارتاید و تاسیس دولت جدید با رویکرد برابری همه نژادها برعهده گرفت.
در ژوئن(خرداد-تیر) همان سال، به عنوان نایب رئیس کنگره ملی آفریقا، به مقر سازمان ملل متحد در نیویورک رفت تا در مورد کمیته ویژه علیه آپارتاید گفت‌وگو کند.
ماندلا در سال ۱۹۹۳ به دلیل فعالیت‌های خستگی‌ناپذیر در راه مبارزه با نژادپرستی جایزه صلح نوبل را به دست آورد. در سال ۱۹۹۴ نخستین انتخابات آزاد با شرکت همه نژادها برگزار شد و با کسب آرای اکثریت، نخستین رئیس جمهوری سیاهپوست آفریقای جنوبی شد. او در همان سال در مجمع عمومی سازمان ملل متحد نطق طوفانی ایراد کرد.
وی با قدردانی از سازمان ملل متحد در حمایت از مبارزه با نژادپرستی ملت‌های آفریقا اعلام کرد، این تحول تاریخی ناشی از تلاش‌های فراوان این نهاد بین‌المللی در لغو جنایت علیه بشریت یعنی آپارتاید است و از تداوم این مبارزات تا نیل به پیروزی با وجود مشکلات طاقت‌فرسا در این راه سخن گفت.
ماندلا مدافع سرسخت حقوق بشر بود و مواضع محکمش در برابر نژادپرستی و بی‌عدالتی، از او قهرمانی بی‌بدیل ساخت.
او در چهارمین سال حضورش به عنوان رئیس جمهوری آفریقای جنوبی در سال ۱۹۹۸، مصادف با پنجاهمین سالگرد تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر، از به تحقق پیوستن آرمان‌های ارزشمند همه ملت‌ها ابراز امیدواری کرد و گفت: برای همه کسانی که مانند ما مجبور به جنگیدن برای رهایی از نظام جنایتکار آپارتاید هستند؛ اعلامیه جهانی حقوق بشر، حقوق ذاتی ما از جمله عدالت را به رسمیت می‌شناسد؛ اگرچه چالشی برای کشورها در عمل به اصول آن نیز محسوب می‌شود.
ماندلا در ادامه افزود: اعلامیه جهانی حقوق بشر، پنج دهه پرتلاطم را سپری کرده و در آن برخی از عالی‌ترین وقایع تکامل جامعه بشری رخ داده است؛ وقایعی چون فروپاشی نظام استعماری، پایان یافتن جهان دوقطبی، پیشرفت‌های چشمگیر در دانش و فناوری و تحقق روند پیچیده جهانی شدن؛ اما تاسف بار است که انسان همچنان قربانی جنگ‌ها و خشونت‌ها می‌شود و قادر به رهایی از ترس سلاح کشتار جمعی نیست.
یک سال بعد به عبارتی در سال ۱۹۹۹ نلسون ماندلا از مقام ریاست جمهوری و همچنین زندگی سیاسی کنار کشید؛ گرچه همچنان تا پایان عمر خود تا دسامبر(آذر-دی) ۲۰۱۳ به دفاع از صلح، عدالت اجتماعی و حقوق بنیادین بشر ادامه داد.
از جمله فعالیت‌های پس از بازنشستگی او می‌توان به برنامه‌های توسعه اجتماعی همچون صندوق کودکان و بنیاد نلسون ماندلا اشاره کرد که به ترتیب در سال‌های ۱۹۹۵ و ۱۹۹۹ تأسیس شد.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد ۱۸ ژوئیه(۲۸تیرماه) مصادف با زادروز نلسون ماندلارا به پاس خدمات ارزنده او در احیای صلح، آزادی، حقوق بشر، برابری جنسیتی و نژادی، روز گرامیداشت او اعلام کرد.
نلسون ماندلا پنجم دسامبر(۱۵ آذرماه) ۲۰۱۳ در ژوهانسبورگ در سن ۹۵ سالگی درگذشت.
در سال ۲۰۱۴، یک سال پس از مرگ او، سازمان ملل متحد جایزه نلسون ماندلا را برای افرادی که به بشریت در زمینه مبارزه با فقر، ترویج عدالت اجتماعی، حقوق بشر یا حل‌وفصل اختلافات خدمت می‌کنند، تعیین و آن را برای نخستین‌بار در سال ۲۰۱۵ اعطا کرد.
در ۱۸ ژوئیه ۲۰۱۸، اداره پست سازمان ملل متحد یک تمبر بزرگداشت را به مناسبت یکصدمین سالگرد تولد نلسون ماندلا صادر کرد.
آنچه در شهر مینیاپولیس ایالت مینه‌سوتا به دست یک افسر سفیدپوست به نام «درک شووین» رقم خورد، لگدمال شدن حیثیت و کرامت انسانی یک سیاهپوست زیر پاهای پلیسی سفیدپوست بود که کاملاً مغایر با مفاد اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب ۱۹۴۸ میلادی و تائید همان نطق نلسون ماندلاست که بر تداوم قربانی شدن بشر با وجود سپری شدن دهه‌های متمادی از زمان تصویب اعلامیه، تاکید کرده بود.
نقض سیستماتیک حقوق بشر در آمریکا با قتل‌های زنجیروار و بی‌محابای سیاهپوستان که آتش خشم جهانیان را شعله‌ور ساخت، گویای ریشه دواندن نژادپرستی در ذهن دولتمردان این کشور است که مبارزات تاریخی آزادمردان و حق طلبانی چون نلسون ماندلا در ریشه کن کردن آن همچنان استمرار دارد.
2023