اگرچه لغو برنامه تورهای داخلی و خارجی و رزرو واحدهای اقامتی به دلیل شرایط ویژه طبق اعلام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در چارچوب بند یک ماده ۱۳ تصویب‌نامه حقوق شهروندی، مفاد قرارداد گشتهای داخلی و خارجی و ماده ۱۲ شیوه نامه اجرایی ذخیره اتاق و ابطال آن در واحدهای اقامتی مشمول جریمه نشد و آژانسها و دفاتر خدمات مسافرتی موظف به بازگرداندن وجوه دریافتی شدند اما بازگشت این پول همچنان در گردابی از ناهماهنگی‌ها و مشکلات توام با نارضایتی مردم قرار دارد که ساماندهی و ورود پرقوت متولیان گردشگری به ماجرا را ضروری کرده است.
در شرایطی که صنعت گردشگری به عنوان یکی از سه صنعت پردرآمد، سودآور و ارزآور مورد توجه همه کشورهای دنیا قرار داشت کرونا و شیوع آن تمامی مشاغل مرتبط با این صنعت را دچار چالش جدی کرد و تهدیداتی از جمله بیکاری نیروی انسانی متخصص، ورشکستگی سرمایه‌گذاران، افت درآمد گردشگری و توقف پروژه‌های گردشگری را برای این صنعت تا آینده ای نامعلوم به ارمغان آورد.
این وضعیت در شرایطی به وجود آمد که با توجه به امنیت خاطری که برای گردشگران خارجی در ایران ایجاد شده بود طبق اعلام سازمان جهانی گردشگری طی سال گذشته ایران رتبه دوم دنیا در سرعت رشد صنعت گردشگری را کسب کرد و در مسیر رشدی سریع قرار داشت اما به ناگاه در کنار صنعت گردشگری جهان متحمل خسارات فراوانی در این زمینه شد که با توجه به این که خراسان رضوی نیز سالانه میزبان یک سوم گردشگران خارجی ورودی به ایران بود از این حیث خسارات فراوانی متحمل شد.
کلانشهر مشهد با محوریت گردشگری زیارت سال‌های سال است مورد توجه و استقبال میلیون‌ها زائر و مسافر داخلی و خارجی قرار دارد و همین امر صنعت گردشگری را به یکی از پایه‌های مهم اقتصاد استان خراسان رضوی بدل کرده است.
نه تنها میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری انجام شده در حوزه صنعت گردشگری دچار خسران شده و در معرض تهدید جدی ناشی از شیوع کروناست بلکه ارتباط نزدیک و موثر این صنعت با صنایع و بخش‌هایی مانند صنایع دستی و میراث فرهنگی نیز مشکلات و خسارات مشابه را به همراه داشته است.
شیوع کرونا و ضرورت ایجاد محدودیت در همه فعالیت‌ها از جمله سفر و اقامت در حالی رقم خورد که آغاز سال جدید شمسی و عید نوروز به عنوان یکی از مهمترین دوره‌های سفر در ایران و البته خراسان رضوی محسوب می‌شود اما کسادی بازار و حضور گردشگران چندان حال و روز خوشی را برای صنعت گردشگری این استان و شاغلان آن فراهم نکرده است.
در این میان استان خراسان رضوی با برخورداری از بیش از ۵۳ درصد از واحدهای اقامتی کشور و برخورداری از ۳۳۰ دفتر خدمات مسافرتی و جهانگردی دارای مجوز رتبه مهمی را در اقتصاد گردشگری کشور و البته برگزاری تورهای مسافرتی داخلی و خارجی دارد.
چالش جدی استرداد مبالغ تورهای مسافرتی
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به حجم نقش و تاثیر این استان در جذب گردشگر داخلی و خارجی شیوع بیماری کرونا به صنعت گردشگری این استان ضربات و خسارات سنگینی وارد کرد.
ابوالفضل مکرمی‌فر افزود: در این رابطه واحدهای اقامتی متعدد و متنوع، دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی، هزاران شغل مرتبط با صنعت گردشگری، صنایع دستی و حتی مسافران نیز دچار ضربات مالی شدند.
وی ادامه داد: استرداد وجوه مربوط به لغو سفرها و تورهای گردشگری از جمله مهمترین بخش خسارات است که جزء انتظارات مردم و مسافران است و در این زمینه اگرچه در هر دو بخش تورهای داخلی و خارجی مشکل داریم اما در تورهای خارجی مشکل عمیقتر است به طوری که همکاری شرکتهای هواپیمایی و هتلهای کشورهای مقصد به شکل موثری نیست.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: میزان خسارت کرونا و توقف و لغو سفرها طی چهار ماه گذشته به حدی بوده است که مبالغ پرداخت شده به شرکتهای هواپیمایی و هتلها به عنوان اعتبار دفاتر خدمات مسافرتی اعلام می‌شود و از پرداخت وجوه به صورت نقدی خودداری می‌شود.
مکرمی فر افزود: دفاتر خدمات مسافرتی و البته شرکتهای هواپیمایی و هتلها چه در بخش داخلی و چه در بخش خارجی موظف به استرداد وجه به مسافران هستند اما با توجه به حجم بالای ارقام قابل استرداد، پرداخت آنی به همه وجود ندارد.
وی ادامه داد: بهترین راهکار و پیشنهاد ما به مسافران برگزاری تور و سفر است به این معنا که به محض اعلام بازگشایی مقاصد داخلی و خارجی برای پذیرش مسافر، مردم به سفر بروند تا علاوه بر این که وجوه مربوط به سفرشان را در همان قالب استفاده کنند، به رشد و حمایت از صنعت گردشگری نیز بپردازند.
بدهی ۱۵۰ میلیاردی دفاتر به مسافران
دبیر و سخنگوی انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی خراسان رضوی هم گفت: کرونا دفاتر خدمات مسافرتی را دچار ورشکستگی پنهان کرده است و حجم خسارات وارده به این دفاتر و شاغلان آنها بسیار زیاد است و رقم بدهکاری شرکتهای هواپیمایی، هتلها و اماکن اقامتی داخل و خارج کشور و کارگزارانی که دفاتر خدمات مسافرتی به آنها پول داده‌اند در این استان بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیارد ریال است.
مجید فرقانی افزود: شرکتهای هواپیمایی پس از گذشت حدود چهار ماه از آغاز روند لغو مسافرتهای داخلی و خارجی تا کنون وجوه مربوطه را به صورت قطره‌چکانی پرداخت می کنند و در اغلب موارد این وجوه به اعتبار دفاتر تبدیل شده تا پرداخت آن موکول به خرید و رزرو تورهای مسافرتی شود.
وی ادامه داد: استرداد وجوه مربوطه در بلبشویی قرار دارد که به شدت دفاتر خدمات مسافرتی را دچار مشکل کرده است و این مشکل برای تورهای خارجی شدت بیشتری دارد و به خصوص هتلها و مراکز اقامتی در خارج از کشور نسبت به بازگرداندن وجوه مقاومت می کنند و صرفا این وجوه را برای دفاتر خدمات مسافرتی تبدیل به اعتبار کرده‌اند.
او اضافه کرد: درصدی از این بدهکاریها توسط مدیران دفاتر خدمات مسافرتی به مسافران پرداخت شده است اما نکته آنجاست که این دفاتر چهار ماه پیاپی تعطیل بوده‌اند و در این مدت، هم کار تعطیل بوده و هم بستانکاری‌ها قابل وصول نیست.
سازمان هواپیمایی وارد عمل شود
دبیر و سخنگوی انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی خراسان رضوی با بیان این که سازمان هواپیمایی باید در این زمینه کاری کند گفت: شرکتهای هواپیمایی باید از سوی سازمان هواپیمایی به تدبیر لازم ملزم به پرداخت پول به دفاتر خدمات مسافرتی شوند.
فرقانی افزود: در شرایطی که هتلها و کارگزاران خارجی هیچ اقدامی برای برگرداندن پولها نکرده‌اند دسترسی به آنها به دلیل فاصله جغرافیایی سخت است ضمن این که قوانین و مقررات کرونا در کشورهای آنها هم شرایط را آماده کرده که به سمت وعده و ایجاد اعتبار برای تورهای کنسل شده بروند.
وی اضافه کرد: شرکتهای هواپیمایی خارجی هم اعلام کرده‌اند تا زمانی که پروازهایشان باز نشود و به حالت عادی بر نگردد هیچ مبلغی از وجوه دریافتی از دفاتر را بابت فروش بلیت پس نمی‌دهند.
سخنگوی انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی خراسان رضوی تاکید کرد: راهکار قانونی در این رابطه اقدام از طریق سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان متولی موضوع در کشور است و مکاتبات در این زمینه و درخواست برای ورود به قضیه و هماهنگی لازم با ریاست سازمان هواپیمایی کشور و معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت انجام شده است.
فرقانی افزود: هم اکنون ۳۳۰ دفتر خدمات مسافرتی و جهانگردی در استان خراسان رضوی فعالیت دارند که بیش از ۶۰ درصد آنها در مشهد دایر هستند و خسارت وارد به این دفاتر از محل شیوع بیماری کرونا آنها را به مرز تعطیلی و بیکاری هزاران نیروی شاغل در آنها کشانده است.
وی اضافه کرد: اعطای وام ۱۲۰ میلیون ریالی به ازای هر کارمند بابت حقوق، بیمه و پاداش سه ماهه اش دفاتر خدمات مسافرتی را صرفا بدهکارتر می‌کند و در نهایت مدیریت دفتر می‌ماند و اقساط و سود وامهای اعطا شده.
۱۰ هزار میلیارد ریال خسارت کرونا به بخش گردشگری خراسان رضوی
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی هم گفت: خسارت ناشی از شیوع کرونا به بخش گردشگری این استان معادل ۱۰ هزار و ۶۲۶ میلیارد ریال برآورد شده است.
یوسف بیدخوری افزود: این میزان خسارت به خاطر تعطیلی هتلها، هتل‌آپارتمان‌ها، مهمانپذیرها، خانه‌های مسافر، دفاتر خدمات مسافرتی، شرکتهای فعال در حوزه گردشگری سلامت، اقامتگاه‌های بوم‌گردی، راهنمایان گردشگری، موسسات آموزشی گردشگری، مجتمع‌های گردشگری و مراکز رفاهی و پذیرایی از اسفند پارسال تا پایان اردیبهشت امسال است.
وی ادامه داد: طبق بررسی‌های انجام شده پیش بینی شده است سرمایه در گردش مورد نیاز در این بخشها ۱۴ هزار و ۷۹۶ میلیارد ریال است.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: این استان با دو هزار و ۵۰۰ واحد تاسیسات گردشگری رتبه نخست کشور را در این زمینه دارد و اگرچه مجوز بازگشایی این واحدها با الزام رعایت و اجرای پروتکلهای بهداشتی صادر شده است اما هنوز درصد اندکی از واحدها اقدام به بازگشایی کرده‌اند که دلیل آن هم حجم بالای خسارت وارده و عدم ورود مسافر و نبود امکان کسب درآمد در شرایط موجود است.