به گفته کارشناسان حدود ۴۰ درصد از ۸۶۳ هزار هکتار مراتع گلستان در حال تبدیل شدن به بیابان است؛ عرصه هایی که مورد استفاده عشایر و دامپروران بومی و کوچنده قرار گرفته و نقش زیادی در تامین معاش آن ها دارد.
حفاظت و نگهداری از مراتع و جلوگیری از تبدیل شدن این عرصه‌های خدادادی به بیابان و پیامدهای آن از جمله ریزگردها به پیگیری برای تخصیص اعتبار و اجرای طرح‌های بیابان زدایی و همراه کردن جوامع محلی به مشارکت در حفظ و صیانت از مراتع احتیاج دارد.
اجرای طرح‌های بیابان زدایی در گلستان از سال ۹۴ شروع شده و در این مدت ۱۱۰ میلیارد ریال برای تولید و کاشت نهال مرتعی، احداث هلالی آبگیر و اجرای ذخیره نزولات آسمانی توام با بذرپاشی هزینه شد.
رییس اداره امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: در پنج سال گذشته چهار میلیون و ۲۰۰ هزار اصله نهال مرتعی از گونه آتریپلکس، آگروپایرون، النگاتوم، خارشتر و قره داغ در مراتع شمالی گلستان کاشته شد.
تاجی‌قلی فرهنگ‌دوست اظهار داشت: همچنین در این مدت در ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار از اراضی مرتعی هلالی آبگیر احداث شده و در چهار هزار و ۲۵۰ هکتار دیگر از مراتع در معرض بیابانی شدن، طرح ذخیره نزولات آسمانی توام با بذرپاشی انجام شد.
فرهنگ دوست با اشاره به در معرض بیابان بودن ۳۵۰ هزار هکتار از مراتع گلستان به خصوص در گنبدکاووس، آق‌قلا و مراوه‌تپه بیان کرد: با روند فعلی تخصیص اعتبارات تکمیل طرح بیابان زدایی این استان چند دهه ادامه خواهد یافت.
وی همراهی جوامع محلی در پیشگیری از بیابان شدن مراتع را موثر دانست و گفت: مشارکت مردم ساکن حاشیه مراتع در اجرای طرح‌های بیابان زدایی، جلوگیری از شخم زدن مراتع و تبدیل آن به زمین زراعی، رعایت تعداد دام و چرای آن متناسب با ظرفیت مرتع و پروانه دریافتی و نیز ترویج و توسعه کشت گیاهان دارویی به جای زراعت گندم و جو در مراتع ضروری است.
حفظ و صیانت از مراتع با توجه به کارکردهای زیاد آن از جمله زیست محیطی، اکولوژی، تولید علوفه، ﺗﻌﺪﻳﻞ و ﺗﻠﻄﻴﻒ ﻫﻮا، ﮐﻨﺘﺮل آبﻫﺎی ﺳﻄﺤﯽ و ﺗﻐﺬیه سفره آبﻫﺎی زﻳﺮزﻣﻴﻨﯽ، ﮐﺎﻫﺶ آﻟﻮدﮔﯽ ﻫﻮا، جلوگیری از ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺧﺎک و پدیده ریزگردها و وﻗﻮع ﺳﻴﻼب، حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهی و جانوری، تامین غذا و مامن وحوش و پرندگان و رویش‌گاه برخی گیاهان دارویی و ﺧﻮراﮐﯽ اهمیتی زیادی دارد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت که ۳۵۰ هزار هکتار از مراتع مناطق شمالی گلستان دارای پوشش ضعیف گیاهی بوده و در معرض بیابانی شدن قرار دارند که در صورت مدیریت نشدن این عرصه‌ها و ادامه زراعت در اراضی کم بازده، آسیب‌های جدی از جمله خطر ریزگردها این استان شمالی را تهدید می‌کند.
ابوطالب قزلسفلو تخصیص اعتبارات حوزه بیابان زدایی را خوب اما ناکافی دانست و افزود که با روند فعلی تخصیص اعتبار افزون بر ۶۰ سال زمان برای اجرای طرح‌های بیابان زدایی در گلستان نیاز است.
وی همچنین تهدیدات زیست محیطی، توسعه بیابان و ریزگردها را سه چالش جدی گلستان ذکر کرد و گفت: اگر این چالش ها مدیریت نشود، با مهاجرت و تخلیه روستاهای مرزی و حاشیه نشینی مواجه خواهیم شد.
به گفت قزلسفلو اراضی کم بازده مناطق شمالی گلستان زیر ۲۰۰ میلیمتر بارش سالانه دارند و دیگر مستعد زراعت غلات نیستند و باید به مرتع خصوصی برای پرورش دام تبدیل شده و یا به کشت گیاهان دارویی اختصاص یابند.
یک کارشناس منابع طبیعی هم دراین مورد به خبرنگار ایرنا گفت: برای سرعت دادن به اجرای طرح‌های بیابان زدایی در مراتع شمالی گلستان باید نسبت به توانمندسازی جوامع محلی و کاهش وابستگی آنها به مراتع با ترویج کشت گیاهان دارویی و یا تبدیل این عرصه ها به مرتع خصوصی اقدام کرد.
حسن فرامرزی ایجاد تعادل بین دام و مرتع، اختصاص بودجه برای اجرای طرح‌های مرتعداری و بیایان زدایی، قرق نوبتی مراتع و بکارگیری نیروی‌های متخصص و توانمند را از دیگر راهکارهای حفاظت از مراتع و جلوگیری از بیابانی شدن آنها دانست.
همچنین رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گنبدکاووس به ایرنا گفت که یکی از بهترین راهکارها برای جلوگیری از بیابانی شدن مراتع، کشت بوته‌های مرتعی است که در چند سال گذشته اجرای آن آغاز شد اما کافی نیست.
قربانعلی گرایلو وسعت مراتع گنبدکاووس را ۳۴۲ هزار هکتار اعلام کرد و افزود: افزون بر ۲۰ هزار هکتار از این مراتع در معرض بیابان‌شدن قرار دارد که با اجرای طرح مطالعاتی و کاشت بوته‌های مرتعی و کپه کاری در ۱۰ هزار هکتار تا حدودی موفق به کنترل آن شده‌ایم.
وی به واگذاری مرتع حدود ۵۰ هکتاری در نزدیکی چپرقویمه به شهرداری گنبدکاووس اشاره کرد و گفت: در ۲ سال گذشته در ۱۴ هکتار از این مرتع درختکاری صورت گرفته که این اقدام و تکمیل درختکاری در عرصه باقی مانده در پیشگیری از ورود ریزگردها به این شهر موثر خواهد بود.
گرایلو تاکید کرد: برای مقابله با خطر بیابانی شدن مراتع، ذی نفعان این منابع، روستانشینان و تشکل‌های مردم نهاد باید همکاری بیشتری برای حفظ این منابع خدادادی داشته باشند وگرنه وقوع پدیده ریزگردها گریبانگیر مردم گلستان خواهد شد.
کنوانسیون جهانی مقابله با بیابان زایی سازمان ملل متحد ۱۷ ژوئن مصادف با ۲۸ خرداد را به عنوان روز جهانی بیابان زدایی نامگذاری کرد.