آب سد گتوند یک بار دیگر روستاهای اطراف مخزن سد گتوند را به زیر آب برده است. ارتفاع آب در دریاچه این سد در ۲ سال گذشته که بارندگی‌ها مناسب بوده، بیش از سال‌های قبل است. به طوری که آب این سد روستاهای مسجدسلیمان را نیز تهدید می‌کند. روستاهای «تلخاب تاجدین» و «پرنوشته» در این شهرستان، اواخر مرداد ماه سال گذشته که سد گتوند برای تست تراز نهایی در ۲۳۰ متر، آبگیری را بیشتر کرده بود، زیر آب رفتند. اکنون با بالا آمدن دوباره آب در مخزن این سد، روستاها دوباره در خطر آبگرفتگی قرار دارند.
یکی از اهالی روستای «تلخاب تاجدین» به خبرنگار ایرنا می‌گوید: آب دریاچه سد گتوند به سرعت در حال بالا آمدن است و همه خانه‌ها و زمین‌های کشاورزی روستایی در معرض آبگرفتگی هستند.
یونس داوودی می‌افزاید: سطح آب از حدود ۲۰ روز پیش روبه افزایش بوده اما از جمعه گذشته به سرعت بالا آمده، به طوری که هم اکنون گاوداری من را به زیر آب برده و ناچار شده‌ام ۸۰ راس گاومیش را از محل خارج کنم، یکی از خانه‌های روستایی در محاصره آب قرار گرفته و جاده اصلی دسترسی روستا در حال غرق شدن است و آب به تدریج به بقیه خانه‌ها نزدیک می‌شود.
وی با بیان اینکه هیچکس تاکنون درباره بالا آمدن آب دریاچه سد به روستائیان هشدار نداده است تصریح می‌کند: پارسال که روستاهای تلخاب تاجدین، پرنوشته و آب ماهیک با افزایش آبگیری سد گتوند زیر آب رفتند، خسارت‌های زیادی به خانه ها و محصولات و تاسیسات روستایی وارد شد، سقف خانه‌ام به کلی فروریخت که نتوانستم آن را دوباره بسازم، اهالی با هزینه زیادی خانه‌هایشان را بازسازی کردند و پایه‌ها و ترانس‌های برق را نصب کردند، حالا دوباره همه چیز در حال غرق شدن است.
داوودی اضافه می‌کند: حدود ۲۰ روز پیش فرماندار و دادستان مسجدسلیمان و نماینده حقوقی سد گتوند به درخواست روستاییان از وضعیت تلخاب تاجدین بازدید کردند و قرار بود تا تعیین تکلیف روستا آبگیری سد انجام نشود.
برنامه سد منهای روستا
سد گتوند، آخرین و بلندترین سدی است که بر روی رودخانه کارون در شهرستان گتوند ساخته شده است که آبگیری آن از سال ۹۰ در میان مخالفت‌های فعالان اجتماعی و محیط زیست آغاز شد.
علی شریفی مدیر برنامه‌ریزی منابع آب سازمان آب و برق خوزستان می‌گوید: از ابتدای خرداد امسال تراز آب در مخزن سد گتوند به دلیل افزایش تولید انرژی و افزایش خروجی سدهای بالادست بالاتر آمده است و این روند تا تیرماه ادامه می‌یابد.
وی با اشاره به حجم ۴.۱ میلیارد مترمکعب آب ذخیره شده در سد گتوند می‌افزاید: ارتفاع آب در مخزن سد گتوند در حال حاضر ۲۲۳.۵ متر است که در روزهای آینده ۲ متر افزایش می‌یابد.
شریفی اضافه می‌کند: آبگیری مخازن سدها طبق روال هر سال تا آخر اردیبهشت انجام می‌شود و بعد از آن برای تامین آب کشت‌های تابستانه سدها تخلیه می‌شود که در حال حاضر روند تخلیه در سدهای حوضه کارون و سایر حوضه‌ها بر اساس مصوبه شورای کشاورزی در تاریخ ۳۰ اردیبهشت در حال انجام و نوسان ارتفاع آب مخزن امری طبیعی است.
وی با بیان اینکه روستاهای اطراف سد گتوند در این تراز دچار آبگرفتگی نمی شوند، تاکید می‌کند: هشدار به ساکنان روستاها ارتباطی با سازمان آب و برق ندارد و شرکت آب و نیرو (مجری سد) باید هشدارهای لازم را صادر می‌کرد، البته شرکت آب و نیرو مدعی است که همه اراضی حریم مخزن سد را تملک کرده است.
آب بالا می‌آید
بخشدار عنبر از توابع مسجدسلیمان همچنین می‌گوید: تراز آب در مخزن سد گتوند روزانه ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر بالا می‌آید و خانه های روستایی که در ارتفاع کمتری هستند در معرض آبگرفتگی هستند، اکنون جاده‌های دسترسی اصلی روستاهای «پرنوشته» و «تلخاب تاجدین» با بالا آمدن آب مسدود شده، البته مردم جاده‌های فرعی دیگری برای تردد دارند.
یوسف بهمنی با بیان اینکه در روزهای گذشته هشداری درباره بالا آمدن آب اعلام نشده است افزود: اختلاف بر سر تملک اراضی روستاها همچنان حل نشده و زمین‌هایی که اکنون دچار آبگرفتگی شده‌اند مربوط به دامداری‌ها و زمین‌های کشاورزی هستند که باید دام‌ها و علوفه را جابه جا کنیم و سد گتوند باید خسارت محصولات کشاورزی را بپردازد.
وی تنها راهکار برای جلوگیری از خطر آبگرفتگی روستاها را جابجایی آنها دانست که به گفته وی، این مساله مطرح و در حال بررسی است.
دادگاه سد گتوند
سال گذشته نیز مسئولان وقت فرمانداری مسجدسلیمان نسبت به آبگیری ناگهانی سد گتوند اعتراض کرده و اعلام کردند هیچگونه هشداری برای تخلیه روستاها و جابجایی دام‌ها و تاسیسات به آنها داده نشده و این مساله خسارت‌های زیادی وارد کرده است.
مدیر اجرایی سد گتوند اما در گفت وگو با ایرنا تصریح می‌کند: اگر آبی وارد زمینی کرده‌ایم، آن زمین خودمان است؛ اکنون طبق قانون این اراضی در تملک سد گتوند است و ما می‌توانیم آب را بالا ببریم یا پایین بیاوریم و هیچکس حق ورود به آن منطقه را ندارد، نمی‌دانم چرا افراد در آن زمین مانده‌اند و اصلا ما شاکی آنها هستیم.
محمد مرادی با بیان اینکه ما وظیفه خودمان را در منطقه انجام داده‌ایم، می‌گوید: بخاطر مسائلی که وجود داشته طی یک سال گذشته پروسه قانونی را طی کردیم و از مالکان دعوت کردیم بیایند پول خود را بگیرند و فرصت کافی نیز به آنها دادیم اما استقبال نکردند و این پول اکنون به صندوق ثبت تودیع شده است.
وی اضافه کرد: در رابطه با اراضی روستای «تلخاب تاجدین» تتمه پرونده‌ای داشتیم که اراضی بعد از کارشناسی تعیین قیمت شد اما با توجه به اینکه مالکان از پذیرفتن این مبلغ در مهلت تعیین شده ۶ ماهه استنکاف کردند، اواخر اردیبهشت امسال این پول به مبلغ ۴۰ میلیارد ریال طبق نظر دادگستری به صندوق دولت تودیع و از سوی دادستانی هم تایید شده و اسناد آن موجود است.
مرادی درباره عدم هشدار آبگرفتگی به روستاییان نیز توضیح می‌دهد: وقتی کسی از تملک زمینش مطلع است، بالاخره می‌داند که آب یک روزی بالا می‌آید و به آن زمین می‌رسد و بی‌اطلاعی از بالا آمدن آب، کاملا مردود است چون بر اساس تملک، طرح دعوی شده است، از طرف دیگر با توجه به اینکه هیات کارشناسی و قیمت کارشناسی زیر نظر قوه قضاییه تعیین شده، بنابراین دادستانی نیز از این پروسه خبر دارد.
وی افزود: در این ماجرا سد گتوند طبق قانون عمل کرده و اگر مالکان به قیمت‌ها و یا نحوه اجرای قانون اعتراض دارند، طرف آنها سد گتوند نیست و قوه قضاییه است و باید بروند علیه کارشناسان رسمی دادگستری طرح دعوی کنند.
مرادی همچنین می‌گوید: بازدید اخیر از منطقه به همراه دادستان، برای ترمیم جاده دسترسی روستای «شیخ آباد» بوده که امتداد آن به روستای «تلخاب تاجدین» می‌رسد که با توجه به گرمای هوا و عدم امکان جاده سازی، به ما فرصت داده شده از آبان ماه آن را اجرا کنیم.
داستان همسایگان سد گتوند
اعتراض روستاهای حاشیه سد گتوند از حدود ۱۰ سال پیش تاکنون همچنان ادامه دارد. از ۴۱ روستایی که تحت تاثیر سد گتوند بودند، بعضی به طور کامل زیر آب رفتند، برخی از اهالی به ناچار خانه و زمین کشاورزی خود را فروختند و حاشیه نشین شهرهای اطراف شدند و برخی از آنها هنوز به معامله‌ای که آن را «ظالمانه» می‌خوانند، تن نداده‌اند.
یونس داوودی از اهالی روستای «تلخاب تاجدین» ادعای تملک اراضی روستا توسط سد گتوند را تکذیب می‌کند و می‌گوید: سد گتوند هنوز هیچکدام از املاک تلخاب تاجدین را خریداری نکرده و با وجود پیگیری حاضر به پرداخت بهای آن نیست، مسئولان سد واقعیت را نمی‌گویند و فقط می‌خواهند از خودشان رفع مسئولیت کنند، در صورت پرداخت پول به مردم، باید سندی برای اثبات ادعای خود ارائه بدهند.
داوودی با اشاره به طرح شکایت علیه خسارت آبگرفتگی پارسال سد گتوند در دادگاه مسجدسلیمان، می‌افزاید: پرونده هنوز به نتیجه نرسیده و هیچکدام از خسارت‌ها نیز جبران نشده است، مسئولان وعده پیگیری خسارت‌ها را داده بودند اما وعده‌ها هم محقق نشد، مسئولان حتی در زمان آبگرفتگی روستا کمکی به اهالی نکردند.
وی تصریح می‌کند: جاده اصلی روستا از آبگرفتگی پارسال تخریب شده و سد گتوند حاضر به تعمیر آن نبوده، به همین دلیل محصول گندم و کلزای روستاییان روی زمین مانده و کمباین داران حاضر به آمدن به روستا برای برداشت نیستند و این محصولات نیز همچون پارسال در معرض آبگرفتگی هستند.
داوودی تاکید می‌کند: اهالی تلخاب شامل ۱۱ خانوار است، همه آنها در روستا ساکن هستند، اما اکنون خواسته روستاییان پول نیست بلکه تعیین محلی به عنوان روستای جدید برای اهالی و دادن امکانات اولیه زندگی است، تا به آنجا نقل مکان کنیم و از خطر آب سد در امان بمانیم، یک زمین تعیین شده ولی هنوز مورد تایید مسئولان قرار نگرفته است.
آوارگان ۱۰ ساله
نماینده روستاهای اطراف سد گتوند و یکی از اهالی روستای آب ماهیک لالی نیز می‌گوید: از ۲ هفته پیش آب مخزن سد گتوند در روستاهای لالی بالا آمده و همه روستاها و زمین‌های کشاورزی زیر آب رفته اند.
علی یوسفی می‌افزاید: ما آواره‌های ۱۰ ساله هستیم، بدون اینکه خانه و مزارع خود را بفروشیم، هر گاه آب سد گتوند بالا می‌آید ابتدا روستاهای حاشیه سد در شهرستان لالی از جمله آب ماهیک، سربیشه، گلزاری، پابرآفتاب و تنگه هلیل غرق می‌شوند، اکنون با بالا آمدن دوباره آب و فرا رسیدن فصل گرما و نبود آب شرب و برق، اهالی روستاها به ییلاق رفته‌اند که تا پاییز در آنجا می‌مانند.
وی نیز اظهارات مدیران سد گتوند مبنی بر تملک اراضی این روستاها را تکذیب می‌کند و می‌گوید: ۶۰ خانوار از ۱۱ روستای بخش مرکزی لالی به نحوه کارشناسی و تعیین قیمت اراضی و مستحدثات اعتراض داشته و از دریافت پول خودداری کرده‌اند اما با وجود پیگیری چندین ساله هنوز پاسخی از مسئولان دریافت نکردیم.
مردم هنوز طلبکارند
فرماندار مسجدسلیمان همچنین می‌گوید: ما همچنان معترض هستیم، به خانه‌های روستایی که زیر آب سد گتوند رفته بودند هیچ توجهی نشده است.
محمد پاکدل می‌افزاید: هشداری مبنی بر افزایش ارتفاع آب مخزن به فرمانداری اعلام نشده و از بالا آمدن آب اطلاعی نداشتیم.
وی پرداخت و یا تودیع پول برای املاک روستاهای اطراف مخزن سد را رد می‌کند و می‌گوید: هیچ پولی به مردم داده نشده، سد گتوند قرار بود جاده روستایی را ترمیم و مشکلات روستاها را بعد از آبگرفتگی سال گذشته رفع کند اما هیچکدام از این تعهدات را انجام نداده و مسئولان سد گتوند می‌گویند اعتباری برای کار ندارد.
پاکدل تاکید می‌کند: حدود ۲ ماه پیش به همراه دادستان بازدید میدانی از منطقه داشتیم و دادستان نیز به شدت در حال پیگیری این مساله است.
سد گتوند و اعتراضات اجتماعی
جانمایی اشتباه و قرار گرفتن مخزن سد در معادن نمک عنبل، سد گتوند را به یکی از کابوس‌های خوزستان تبدیل کرده است. آنچنانکه مهدی قمشی رییس دانشکده علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز پیش از این گفته بود تا ۲ سال پیش، حجم نمک انباشته شده در مخزن این سد به ۱۰.۵ میلیون تن رسیده است. اعتراضات اجتماعی نیز به مشکلات این سد اضافه شده است.
ترکی‌زاده فرماندار لالی ۱۳ اردیبهشت ۹۹ در نامه‌ای به ورناصری نماینده مردم مسجدسلیمان، لالی، اندیکا و هفتکل در مجلس، ضمن تایید عدم تملک کامل اراضی روستاهای واقع در مخزن سد گتوند، اعلام کرده است که مشکل اهالی منطقه «آب ماهیک» با ۱۱ روستا از توابع بخش مرکزی به یکی از معضلات فرهنگی، اجتماعی و امنیتی منطقه تبدیل شده و لازم است که از مبادی لازم پیگیری شود.
آیا روستاهای حاشیه سد گتوند بازهم به زیر آب می‌روند؟
گزارش از نادره وائلی زاده