همه ما سکندری خوردن جوان معتاد را در کوچه و خیابان در هنگام خرید در سطح شهر یا بازگشت به خانه در پایان یک روز سخت کاری دیده ایم یا اینکه دست کم تصاویری دلخراش و پراندوه از این افراد را در تلویزیون یا برخی رسانه ها را مشاهده کرده ایم، برخی از این افراد که بیشتر آنها را جوانان تشکیل می دهد بر عکس ظاهری نامناسب روزگاری برای خود کسی بودند و خانه و کاشانه ای داشتند.
برخی از آنها از تحصیلات عالیه برخوردار هستد و حالا در کوچه، پس کوچه های شهر سر در گریبان خود برده اند و آرام آرام مرگ تدریجی را تجربه می کنند، در پس این سیماهای ملول و چشمان بی‌رمق مردان و زنان آلوده به اعتیاد و رنج‌ها و مشقت‌هایی نهفته در آن، دست به کارهایی مانند سرقت و دیگر جرم ها می زنند تا روزگار خود را طی کنند.
این مردان و زنان که نفس هایشان بوی اعتیاد می دهد درگذر زمان به موجوداتی مبدل شده اند که فقط نیازشان مواد مخدر است و بس. انگار هیچ تمنایی از زندگی جزء مواد مخدر ندارند. در روزگار ابهام آور خود و نابسامانی های دنیا فرو می روند و روزی در پناه دیوار شکسته ای در نقطه ای از شهر و در تنهایی خود رهسپار دنیای مردگان می شوند، بی آنکه ثمره ای از زندگی داشته باشند و آیندگان از آنهایی یادی با افتخار داشته باشند.
گرچه این سرنوشت شوم در انتظار بسیاری از متعادان است، اما با برنامه ریزی درست می توان جلوی اعتیاد بسیاری از جوانان و آلوده شدن در دام اعتیاد را گرفت حتی می توان با بازتوانی این افراد معتاد جلوی بسیاری از آسیب های اجتماعی را گرفت و بسیاری از این افراد را با حمایت های درست به زندگی بازگرداند.
مصرف موادمخدر با توجه به انواع مختلف آن، تأثیرات متفاوتی بر زندگی شخصی افراد می‌گذارد، اما به طور کلی می‌توان تأثیر مصرف موادمخدر را به سه دسته شخصی، خانوادگی و اجتماعی تقسیم کرد و البته آموزش مهارت های زندگی در دوره های مختلف زندگی می تواند راهکار مناسبی برای پیشگیری از اعتیاد باشد.
اعتیاد چیست؟
اعتیاد (خوگری) حالتی است که در آن شخص به علت روانی یا مصرف مواد شیمیایی، طبیعی دچار ضعف اراده در کنترل تکرار اعمال خود می‌شود، هرچند ضعف اراده خود بیماری نیست، ولی به علت عوارضی که بر دستگاه عصبی مرکزی شخص ایجاد شده به عنوان بیماری فرض می‌شود. این بیماری با ایجاد اختلال در کنترل بر سیستم عصبی تکرار می شود.
وابستگی به مواد (مواد مخدر و مشروبات الکلی)، یا عادت‌های ناهنجار، یک اختلال روانپزشکی و روان‌شناسی است که از یک سو، معنای لغت خوشبختی را در زندگی فرد و خانواده او از بین می‌برد و از سوی دیگر آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی بی شماری را به همراه دارد، در تعریف دیگری از اعتیاد به مواد آمده است، اعتیاد جایگزینی مزمن است، یعنی مواد مخدر بیرونی، چه گیاهی و چه شیمیایی و حتی الکل، جایگزین مواد مخدر یا مواد شبه افیونی طبیعی جسم انسان یا فرد معتاد شده است.
یکی از بزرگترین مشکلات اغلب کشورها امروزه ، پدیده سوء مصرف مواد است، که به‌طور مستقیم و غیر مستقیم، کوتاه مدت و بلند مدت، کیفیت زندگی ساکنان آن را تحت‌الشعاع قرار داده است.
تقسیم بندی مصرف کنندگان مواد مخدر
کسانی که مواد مصرف می‌کنند به سه دسته تقسیم می‌شوند:مصرف‌کننده تفننی (هرچند وقت یک بار برای تفریح و در مواقع و مناسبت‌های خاص مواد مخدر مصرف می‌کند)، مصرف‌کننده شدید(برای کمک به تحمل استرس و فشار زندگی مواد مصرف می‌کند) و معتادان مزمن (معتادان مزمن هرگز نمی‌تواند به حالت مصرف‌کننده تفننی یا شدید بازگردند).
مواد اعتیادآور
مواد اعتیاد آور شامل: وابستگی به الکل، مسمومیت با کافئین، وابستگی به کانابیس (مشتقات گیاه شاهدانه شامل شبه‌حشیش‌هایی مانند حشیش، گراس، و کانابیس صنعتی)، وابستگی به مواد توهم‌زا، وابستگی به مواد استنشاقی (مانند چسب، بنزین و غیره)، وابستگی به مواد افیونی (شامل تریاک، هروئین، تمجیزک غیره)، وابستگی به مواد آرام بخش (شامل مواد آرام بخش، خواب‌آور یا ضد اضطراب، بنزودیازپین‌ها)، وابستگی به مواد محرک (موادی مانند آمفتامین، شیشه، کوکائین)، وابستگی به تنباکو و وابستگی به مواد دیگر است.
رابطه اعتیاد به ماده‌ای و ضرر آن ماده بر فرد مصرف کننده و دیگران، رابطه‌ای است که مهم تلقی می‌شود. هر چه فرد ماده اعتیادآوری بیشتری در اختیار داشته باشد معمولا ضرر آن به شخص مصرف کننده، اطرافیان و جامعه بیشتر می‌شود، اعتیاد به مواد مخدر افزون بر زیان‌هایی که به‌طور مستقیم برای مصرف‌کننده آن دارد و هیچ فایده و سودی برای استفاده آن تأیید نشده است. یکی از عوامل اصلی گسترش بیماری‌هایی چون ایدز و هپاتیت است و همچنین زیان‌های اجتماعی و اقتصادی زیادی برای جامعه دارد که از آن میان می‌توان به از بین بردن بخشی از نیرو و مغز فعال جامعه اشاره کرد.
تاثیرات زندگی خانوادگی از اعتیاد
با وجود یک فرد معتاد در خانواده زندگی همه اعضا به نحوی صدمه می‌بیند، اعضای خانواده برای ادامه حیات مجبور می‌شوند؛ در زندگی خود تغییراتی بدهند تا بتوانند با اثرات ویرانگر اعتیاد کنار بیایند و به مرور زمان این روش باعث می‌شود تا خود آنها نیز در زندگی خود با مشکلات فراوانی رو به رو شوند، با وجود آنکه اعتیاد به مواد مخدر همواره در بین مردان بیش از زنان است، اما در چند سال اخیر اعتیاد در ایران در بین زنان نیز افزایش چشمگیری داشته است. براساس بررسی‌ها و تحقیقات انجام شده در حوزه اعتیاد زنان، بانوان به دلیل اطلاعات ناکافی و ندانسته در دام اعتیاد گرفتار می‌شوند.
افزایش ۲۱.۸ درصدی تلفات اعتیاد در سال گذشته
بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور، چهار هزار و ۴۷۲ نفر سال گذشته (۱۳۹۸) بر اثر سوءمصرف مواد مخدر، محرک، داروهای مخدر و مصرف چندگانه در کشور جان خود را از دست دادند. این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از آن (۱۳۹۷) که آمار تلفات سه هزار و ۶۷۲ مورد بود، ۲۱.۸ درصد افزایش یافته است.از کل تلفات سوء مصرف مواد ذکر شده در کشور طی سال ۱۳۹۸، سه هزار و ۸۳۴ نفر مرد و ۶۳۸ نفر زن بودند.
در این مدت استان های تهران با هزار و ۱۴۴، فارس با ۴۰۱ و خراسان رضوی با ۳۲۳ فوتی بیشترین و استان های سمنان و ایلام هر کدام با ۲۶، هرمزگان و آذربایجان غربی با ۲۷ و قم با ۳۰ فوتی کمترین آمار تلفات اعتیاد را داشتند. همچنین بیشترین آمار تلفات اعتیاد با ۴۰۷ نفر در تیرماه ثبت شده است.
بر اساس آمارهای موجود از کل تلفات اعتیاد در سال گذشته ۱۰۹۰ نفر به دلیل سوءمصرف مواد مخدر، ۱۹۰۸ نفر به دلیل مصرف داروهای مخدر، ۲۰۷ نفر بر اثر مصرف مواد محرک و ۱۲۶۷ نفر بر اثر مصارف چندگانه جان خود را از دست دادند.
مجردها در صدر تلفات اعتیاد
در گزارش پزشکی قانونی تاکید شده است، از بین افراد فوت شده بر اثر اعتیاد ۴۶.۸ درصد مجرد، ۳۸.۶ درصد متاهل، ۹.۲ درصد مطلقه یا همسر از دست داده بودند و وضعیت تاهل ۵.۴ درصد نامشخص بود. بیشتر فوت شدگان اعتیاد تحصیلات زیر دیپلم داشتند. همچنین از لحاظ سطح تحصیلات، ۶۲.۲ درصد افراد متوفی کمتر از دیپلم، ۲۴.۳ درصد دیپلم، ۷.۳ درصد دارای تحصیلات دانشگاهی و سطح تحصیلات ۶.۱ درصد نامعلوم بوده است. پزشکی قانونی در این گزارش تصریح کرده است، از لحاظ سنی ۵.۱ درصد کمتر از ۱۸ سال، ۲۷.۱ درصد ۱۸ تا ۲۹ سال، ۳۰.۹ درصد ۳۰ تا ۳۹ سال، ۲۱ درصد ۴۰ تا ۴۹ سال، ۱۵.۸ درصد بالای ۵۰ سال و سن یک دهم درصد افراد نامعلوم بوده است.