اظهارنظر چندباره و صریح اخیر ترامپ مبنی بر اینکه «آماده توافق سریع با ایران هستیم»، نشان از تکاپوی واشنگتن برای استفاده تبلیغاتی از برگ برنده «مذاکره» با ایران در شرایطی دارد که او در آستانه انتخابات خود را در برابر رقبایش کم توان‌تر و بی‌دفاع‌تر از همیشه می‌بیند.
از دعوت به مذاکره تا ارعاب در مورد آینده
رئیس‌جمهوری آمریکا طی سال‌های اخیر برای کشاندن تهران پای میز مذاکره و بهره برداری از ابعاد تبلیغاتی گفت و گو با مسئولان ارشد جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از مهمترین موضوعات سیاست خارجی خود، ابزارهای مختلفی از تحریم و فشار تا ارعاب و تشویق را به کار گرفته است.
او بارها با طرح این ادعا که ایران در انتظار پیروزی «جو بایدن» نامزد دموکرات در انتخابات است، با تاکید بر پیروزی خود در انتخابات آتی، رهبران تهران را به مذاکره دعوت کرده است.
چند روز پیش بود که رئیس‌جمهوری آمریکا در گفت و گویی مدعی شد: ایران می‌خواهد جو بایدن برنده شود. بگذارید من صریح به شما بگویم من می‌توانم بهترین توافق و سریع‌ترین را با ایران انجام بدهم. آنها می‌خواهند من ببازم ... «جان کری» و بقیه به آنها گفته‌اند صبر کنید. اگر ترامپ ببازد، شما صاحب و مالک آمریکا می‌شوید. من گفتم ما می‌توانیم صبر کنیم. ایران می‌تواند صبر کند، اما بعد باید هزینه بزرگ و وحشتناکی را برای توافق بپردازد.
ترامپ روز شنبه شب ۳۱ خرداد در شهر «تالسا» در ایالت اکلاهما هم با تاکید بر اینکه «ایران به شدت می‌خواهد یک توافق انجام دهد»، گفت که ایران منتظر است چون بخاطر توصیه هایی که از رقبای او می‌شنوند، می‌خواهند ببینند چه کسی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پیروز می‌شود. اگر ایران تا انتخابات آمریکا منتظر بماند، باید برای توافق دوبرابر هزینه کند.
اگرچه طی این مدت بارها رسانه‌ها مدعی مذاکرات پشت‌پرده ایران و آمریکا به ویژه در خصوص مبادله زندانیان شدند و دورنمای مذاکرات احتمالی را مثبت ارزیابی کردند، ولی تحولات به نحوی رقم خورده که امروز بیش از هر زمان دیگری مذاکره تهران-واشنگتن دور از ذهن به نظر می‌رسد.
وضعیت داخلی آمریکا به نفع ترامپ نیست
ناآرامی‌های گسترده در شهرهای آمریکا در اعتراض به رفتار تبعیض‌آمیز و خشن پلیس با رنگین‌پوستان با بنزینی که اظهارنظرهای غیرملاحظه‌کارانه رئیس‌جمهوری به آتش اعتراضات ریخت، تصویری روشن از ناکارآمدی و بی تدبیری شخص ترامپ در عرصه داخلی به نمایش گذاشت. این مساله در کنار شیوع گسترده کرونا و مشکلات درمانی و معیشتی برای اقشار کمتر برخوردار در این کشور، ذهنیت جامعه را در خصوص رویکرد و شیوه مدیریت ترامپ در جامعه به واقعیت نزدیکتر کرد.
انتشار بخش‌هایی از کتاب «جان بولتون» مشاور امنیت ملی پیشین ترامپ در مورد کاخ سفید و بیان مسایلی در خصوص کاستی‌ها و ایرادات مدیریتی ترامپ در عرصه داخلی و بین‌المللی هم ضربه دیگری به وجهه و کمپین انتخاباتی نیمه‌جان ترامپ است. تلاش رئیس‌جمهوری آمریکا برای توقف روند انتشار کتاب بولتن به بهانه اینکه مسایل داخلی کاخ سفید و مسایل امنیتی را در برخواهد گرفت، به جایی نرسیده و قاضی دادگاه مربوطه درخواست دولت ترامپ برای متوقف کردن انتشار کتاب بولتون را نپذیرفته است. انتشار این کتاب، واقعیت‌هایی را برملا خواهد کرد که در آستانه انتخابات به ضرر ترامپ خواهد بود.
همچنین رونق اقتصاد آمریکا و کاهش بیکاری که تا چند ماه پیش از آن به عنوان یکی از نقاط قوت عملکرد ترامپ نام برده می‌شد، چنان تحت تاثیر منفی ناشی از شیوع گسترده کرونا قرار گرفته که به نظر نمی‌رسد بتواند به عنوان مولفه‌ای تاثیرگذار رقابت انتخاباتی آتی را به نفع ترامپ تغییر دهد.
کارنامه سیاست خارجی ترامپ
در عرصه بین‌المللی هم رئیس‌جمهوری آمریکا بعد از گذشت نزدیک به چهار سال، کارنامه قابل دفاعی از خود به جا نگذاشته است.
پس از یک دوره نمایش به کارگیری دیپلماسی در روابط با کره شمالی به عنوان یکی از مهمترین چالش‌های سیاست خارجی دولت‌های آمریکا، ترامپ و «کیم جونگ اون» همتای کره‌ای او تا مرز تهدید دوباره یکدیگر پیش رفته‌اند و به نوعی عقب‌گرد در روابط با بی‌اعتمادی مضاعف را تجربه می‌کنند. امروز کره شمالی که روابط پرتنشی را با کره جنوبی سپری می‌کند، تهدید کرده در صورت از سرگیری جنگ در شبه جزیره کره، ایالات متحده آمریکا را نابود خواهد کرد.
روابط آمریکا با چین، روسیه، اروپا و دیگر واحدها و نهادهای نظام بین‌المللی هم از الگوی مشابهی از بی‌اعتمادی پیروی می‌کند. خروج یکجانبه ترامپ از توافق‌های بین‌المللی بدون توجه به ضربه چنین اقدامی به اعتبار آمریکا، اظهارنظرها و تصمیمات خارج از اصول و عرف بین‌المللی، اقدامات بی‌ثبات‌کننده و کنش بی‌پروای تیم رئیس‌جمهوری در تقابل با کشورهای ناهمسو تا سرحد تهدید نظامی و جنگ و ... کارنامه سیاست خارجی ترامپ را ضعیف‌تر از همیشه کرده است.
ایران و رد مذاکره با قدرت رو به افول
جمهوری اسلامی ایران، در چنین شرایطی، مذاکره با دولت ترامپ را به طور کلی «بی‌ثمر» می‌داند. خروج یکجانبه آمریکا از توافق برجام، پیش شرط هرگونه گفت و گویی را از میان برده است. هرچند مسئولان کشورمان همواره «فایده‌مندی» مذاکره با آمریکا را مورد تردید قرار می‌دهند، ولی تا پیش از این، دولت روحانی گفت و گوی احتمالی با واشنگتن را نیازمند بازگشت آمریکا به برجام و رفع همه تحریم‌های هسته‌ای می‌دانست.
اکنون با تغییر شرایط، گویا اصل مذاکره با آمریکا نزد مسوولان تهران «از اساس» بی اعتبار شده است. اظهاراتی نظیر گفته‌های «محمدباقر قالیباف» رئیس مجلس مبنی بر اینکه ما مخالف دیپلماسی و مذاکره نیستیم، اما عقیده داریم مذاکره با آمریکا «مطلقا» مضر و ممنوع است، شاید آب پاکی را روی دست ترامپی ریخته باشد که این روزها برای استفاده از برگ برنده کشاندن ایران پای میز مذاکره، دست برتر در رقابت انتخاباتی را طلب می‌کند.