مواد مخدر و اعتیاد به آن مانند زالویی خون جامعه را می مکد و مانع از بالندگی و توسعه آن می‌شود و این معضل آنچنان، عمق جسم و روح فرد معتاد را دربرمی‌گیرد که نه تنها خود وی بلکه دامن اطرافیانش را نیز می‌گیرد.
متاسفانه امروزه مصرف مواد مخدر سنتی و صنعتی در بین جوانان رواج یافته و سن اعتیاد در کشور مرتب رو به کاهش است و قاچاقچیان مواد مخدر و سوداگران مرگ بی‌شرمانه دام اعتیاد را در همه جا می‌گسترانند.
خوشبختانه در خراسان رضوی که هم مرز بزرگترین تولیدکننده مواد مخدر سنتی دنیا و خط مقدم مقابله با قاچاق و ورود مواد مخدر به کشور است کمتر از سه درصد جمعیت گرفتار این معضل خانمانسوز شده‌اند و این مرهون تلاشهای مرزبانان و کسانی است که به هر شکل در مبارزه با مواد مخدر، پیشگیری و درمان اعتیاد تلاش مجاهدانه‌ای دارند.
خراسان رضوی در خط مقدم مبارزه با مواد مخدر
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی در این باره گفت: در ایران بیش از هشت هزار شهید و هزار و ۲۰۰ جانباز در راه مبارزه با مواد مخدر جانفشانی کرده‌اند که از این تعداد ۴۰۰ شهید متعلق به خراسان رضوی است.
محمدحسین صالحی افزود: با توجه به همسایگی خراسان رضوی با کشور افغانستان به عنوان بزرگترین تولیدکننده مواد مخدر سنتی دنیا و قرار داشتن این استان در مسیر ترانزیت مواد مخدر، آسیب پذیری آن در حوزه مواد مخدر زیاد است.
وی ادامه داد: با این حال در سال گذشته به همت دستگاه‌های اجرایی نظارتی و کنترلی مختلف در استان ۳۷ تن مواد مخدر و در سه ماهه نخست امسال هشت تن مواد مخدر کشف شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۵ درصد افزایش داشت.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی با اشاره به اقدامات این شورا در سه حوزه مبارزه، پیشگیری و درمان گفت: مقابله با خرده فروشان یکی از مهمترین اقدامات این شوراست که در این راستا پارسال ۱۰هزار و ۱۹۱ نفر و در سال ۹۷، هشت هزار و ۷۱۰ نفر دستگیر شدند.
صالحی افزود :قانون مقابله با خرده فروشان ایراد دارد یعنی یا شدت نداشته یا دارای ابهام است، هر چند دستگاه‌های مربوطه وظایف خود را انجام می‌دهند اما با توجه به ضعف قانون برخورد لازم با خرده فروشان انجام نشده و این کار مبارزه با اعتیاد را سخت تر می‌کند.
وی اضافه کرد: پارسال بیش از ۱۵۰ میلیارد ریال هزینه جمع آوری متعادان متجاهر و کاهش آسیبهای ناشی از وجود آنان شد و امسال اولویت شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی افزایش میزان تاثیرگذاری برنامه‌های مبارزه با مواد مخدر است.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی با اشاره به شعار ۲۶ ژوئن سال ۲۰۲۰ به عنوان "سالروز جهانی مبارزه با مواد مخدر" به عنوان "دانش بیشتر، مراقبت بیشتر" گفت: با توجه به حجم تهدیدات مواد مخدر هرچه آگاهی مردم نسبت به مضرات آن بیشتر شود، جامعه سالمتری خواهیم داشت.
صالحی افزود: خراسان رضوی به غیر از جمعیت فعال خود، یک جمعیت سیال در قالب زائر و گردشگر دارد که این موضوع بار مبارزه با ورود و شیوع مصرف مواد مخدر در این استان را سنگین تر می‌کند.
در سه ماهه نخست امسال هشت تن مواد مخدر در خراسان رضوی کشف شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۵ درصد افزایش داشت
شیوع اعتیاد در خراسان رضوی
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی گفت: میزان شیوع اعتیاد در این استان ۲.۷ درصد از جمعیت فعال آن یعنی جمعیت بین ۱۵ تا ۶۴ سال است، همچنین هم اینک ۹ هزار معتاد متجاهر در خراسان رضوی وجود دارد که ۶۰ درصد آنها در مشهد و ۱۰ درصد بانوان معتاد متجاهر هستند.
صالحی افزود: خراسان رضوی جزء استانهای با شرایط خوب در زمینه اعتیاد است زیرا میزان شیوع در آن کمتر از میانگین کشوری ۵.۴ درصد است.
وی ادامه داد: بیشترین ماده مصرفی معتادان در خراسان رضوی تریاک، خانواده حشیش، ماری جوانا، گل خانواده هروئین ، کریستال و کراک و خانواده شیشه است و خطرناکترین نوع ماده مخدری که در این استان استفاده می شود به ترتیب شیشه، هروئین و گل است.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی گفت: میزان شیوع اعتیاد در بین دانش آموزان و دانشجویان خراسان رضوی کمتر از یک درصد است هر چند که برخی مطالعات ملی، میزان شیوع اعتیاد در بین دانش آموزان خراسان رضوی را ۲.۲ درصداعلام کرده است که این مطالعات مربوط به دانش آموزان دوره سنی ۱۵ تا ۱۸ سال در گروه دانش آموزان مقطع متوسطه دوم و هنرستانهاست اما این میزان در محیط کارگری به حدود ۲۰ درصد می‌رسد.
صالحی افزود: بخش شیوع شناسی ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور میانگین سن اعتیاد را از ۱۵ تا ۶۴ سال مورد مطالعه قرار داده است و آن را ۲۴ سال برای دختران و پسران اعلام کرده است.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی گفت: براساس یک پژوهش در سطح کشور، ۱۰ عامل برای شیوع اعتیاد وجود دارد که به ترتیب لذت جویی، کنجکاوی، هیجان طلبی، فشار گروه همسال و در دسترس بودن جزء پنج عامل اول به شمار می‌روند.
وی اضافه کرد: هرچند بیشتر مردم فکر می‌کنند که در دسترس بودن مهمترین عامل شیوع اعتیاد است اما ۹۷ درصد مردم استان با این که مواد مخدر در دسترس همه قرار دارد سالم هستند.
بیشترین ماده مصرفی معتادان در خراسان رضوی تریاک، خانواده حشیش، ماری جوانا، گل خانواده هروئین ، کریستال و کراک و خانواده شیشه است و خطرناکترین نوع ماده مخدری که در این استان استفاده می شود به ترتیب شیشه، هروئین و گل است
چالشهای مبارزه با اعتیاد
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی با اشاره به عمده چالشها در حوزه مبارزه با اعتیاد به مواد مخدر گفت: هم اینک بیش از ۱۷۰ کشور جهان با پدیده اعتیاد دست به گریبان هستند و در واقع همه کشورها تلاش می‌کنند که به نوعی جامعه را از تبعات این پدیده مصون نگاه دارند.
صالحی افزود: کاهش سن مصرف مواد مخدر، افزایش مصرف مواد مخدر و محرک و روان گردان در بانوان، دسترسی آسان به مواد مخدر، نگاه‌های مثبت و باورهای نادرست در خصوص اعتیادآور نبودن برخی مواد مثل "گل" باعث شده است که آسیب پذیری در حوزه اعتیاد افزایش یابد.
وی ادامه داد: لازمه مبارزه با آسیب اعتیاد این است که اطلاعات درستی به جامعه داده شود تا مردم نسبت به سلامت خود و اطرافیانشان، پیشگیری از اعتیاد و سالم سازی جامعه حساس شوند.
او اضافه کرد: نتیجه یک پژوهش نشان می‌دهد که ۵۵ درصد از خانواده‌ها بعد از پنج سال متوجه اعتیاد فرزندان خود می‌شوند که بسیار دیر است و زمان برای اصلاح آنها از دست رفته است از این رو خود خانواده به عنوان معتبرترین جامعه کوچک می بایست نسبت به سلامت جسمی و روحی اعضای خانواده حساس شود.
اقدامات پیشگیرانه در چهار کانون هدف
دبیر کمیته فرهنگی – پیشگیری شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی هم درباره اقدامات پیشگیرانه این شورا گفت: پیشگیری از اعتیاد یکی از بخشهای مهم به نظر افزایش آگاهی جامعه و جلوگیری از شیوع آن است که این شورا این موضوع را با بهره‌گیری از ظرفیتهای جامعه دنبال کرده است.
محسن نظری افزود: برنامه‌های پیشگیرانه این شورا در چهار کانون هدف شامل محیط خانواده، محیط آموزشی (از مهدکودک تا دانشگاه)، محیطهای کاری (اداری، کارگری و صنعتی)، محلات (روستایی و شهری) متناسب با حجم اعتیاد در هر کانون دنبال می‌شود.
وی ادامه داد: در محیط خانواده، خانواده‌های در معرض خطر اعتیاد به عنوان کانونهایی نامبرده می‌شوند که یکی از اعضای آنها گرفتار اعتیاد باشد و دیگر افراد سالم خانواده را در معرض خطر قرار دهد.
دبیر کمیته فرهنگی - پیشگیری شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی گفت: پارسال ۵۲۱ هزار نفر در کانونهای خانواده با رویکرد آموزش مهارتهای زندگی، سبکهای فرزند پروری و اصول پیشگیری از اعتیاد در خانواده شرکت کردند.
نظری افزود: اقدامات پیشگیرانه کمیته در حوزه آموزشی در قالب طرح "یاریگران زندگی" با همکاری اداره کل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی انجام گرفته است که دانش آموزان در این طرح مهارتهای زندگی و پیشگیری از مصرف مواد مخدر را فرا می‌گیرند.
وی با اشاره به پوشش بیش از ۳۳۰ هزار نفر از دانش آموزان از برنامه‌های پیشگیرانه این شورا در سال گذشته ادامه داد: برنامه‌های آموزشی در حوزه مهدکودک و پیش دبستانی با تمرکز بر ارتقای مهارتهای فردی و اجتماعی کودک متناسب با سن کودک و قابل فهم برای وی در قالب بازی و قصه گویی اجرا شده و از استعمال مواد مخدر به هیچ وجه صحبتی نمی‌شود.
نتیجه یک پژوهش نشان می‌دهد که ۵۵ درصد از خانواده‌ها بعد از پنج سال متوجه اعتیاد فرزندان خود می‌شوند که بسیار دیر است
دبیر کمیته فرهنگی - پیشگیری شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی گفت: نتایج بررسی‌ها در یک کانون دانشجویی نشان می‌دهد که سال اول ورود دانشجویان به دانشگاه، مقطع زمانی بسیار حساس و آسیب پذیری برای آنان است زیرا به یک باره از خانواده جدا شده و دیگر نظارت والدین بر آنان وجود ندارد و فرد را در برابر محیط جدید و اجتماعی بزرگتر آسیب پذیر می‌کند.
نظری افزود: از سوی دیگر حجم دروس و سختی کار و همچنین معاشرت با دوستان جدید گرایش دانشجویان سال اول را به مصرف مواد مخدر بیشتر می‌کند لذا عمده اقدامات در این حوزه بر دانشجویان ورودی جدید متمرکز است.
وی ادامه داد: ۲۲۸ هزار و ۸۰۰ نفر از دانشجویان دانشگاه‌های خراسان رضوی در سال گذشته از برنامه‌های پیشگیرانه این شورا بهره مند شدند و علاوه بر آموزش مهارتهای زندگی، دو واحد درسی نیز در این زمینه در تمام مقاطع تحصیلی دانشگاه فردوسی مشهد به دانشجویان ارایه شد و دانشگاه‌های آزاد، پیام نور، جامع علمی- کاربردی هم به تناسب ظرفیتهای خود به آموزش مهارتهای زندگی پرداختند.
دبیر کمیته فرهنگی - پیشگیری شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی گفت: تمرکز بر خوابگاه‌های دانشجویی یکی از عمده مداخلات این شورا در حوزه اقدامات پیشگیرانه است که با استقرار مشاوران در خوابگاه‌ها خدمات مشاوره‌ای به دانشجویان غیربومی ارایه شده است.
نظری افزود: اقدامات پیشگیرانه از اعتیاد در محیطهای کاری، کارگری و صنعتی این شورا در سال گذشته ۱۱ هزار و ۱۰۰ نفر در استان را شامل شد و این اقدامات با توجه به ماهیت شرایط اقتصادی خراسان رضوی و حجم بالای فعالان این بخش، با اولویت مشاغل سخت و زیان آور با همکاری اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان و سازمانهای مردم نهاد و اجتماع محور در حال اجراست.
وی اظهار داشت: رویکرد شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر در ارایه آموزشهای پیشگیرانه از اعتیاد در محلات شهری و روستایی، اجتماع محور است و با همکاری بهزیستی و سازمانهای مردم نهاد انجام می‌شود.
دبیر کمیته فرهنگی- پیشگیری شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی با اشاره به ارایه آموزشهای پیشگیرانه به ۱۵۴ هزار و ۵۰۰ نفر از مردم محلات شهری و روستایی استان در سال گذشته گفت: گروه‌های ذینفع در محلات، متناسب با نیاز خود، ارایه آموزشهای پیشگیرانه را برنامه‌ریزی می‌کنند.
نظری افزود:پارسال ۱۳۸همایش و سمینار آموزشی در موضوع پیشگیری از اعتیاد در استان خراسان رضوی برگزار و ۱۷۹ نمایشگاه سیار در نقاط مختلف استان به منظور آشنایی عینی و تصویری مردم با انواع مواد مخدر و آسیبهای روحی و جسمی آن برگزار شد.
وی اضافه کرد: شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی با انعقاد تفاهم‌نامه‌ای با صدا و سیما در سال گذشته ۶۴ برنامه گفت و گو محور در حوزه مبارزه با مواد مخدر تولید و پخش کرد.
دبیر کمیته فرهنگی - پیشگیری شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی گفت: تمرکز این شورا در انجام اقدامات پیشگیرانه، ارتقای سطح دانش، آگاهی و همچنین حساس سازی جامعه نسبت به تبعات زیان آور اعتیاد است و گاه مشاهده می‌شود یک سری باورهای غلط و نگاه مثبت به اعتیاد به افزایش رفتارهای اعتیادگونه دامن می‌زند که اگر دانش و آگاهی افراد در مورد پیشگیری از اعتیاد افزایش پیدا کند بخش زیادی از جامعه از تبعات اعتیاد مصون خواهند ماند.
نظری افزود: نخستین سنگر ما در حوزه پیشگیری و سالم سازی افراد جامعه، محیط و کانون مقدس خانواده است که امسال با شدت و قوت بیشتری آن را استمرار خواهیم داد.
میزان مرگ و میر ناشی از اعتیاد و اقدامات درمانی برای آن
دبیر کمیته درمانی شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی نیز در این باره گفت: میزان مرگ و میر ناشی از اعتیاد در استان بستگی به میزان مصرف و ناخالصی‌های موجود در مواد مخدر دارد که خطر مرگ را برای مصرف کننده افزایش می‌دهد.
وحید اشرفی افزود: پارسال ۱۴۸ نفر از جمعیت خراسان رضوی بر اثر اعتیاد فوت کردند که عمده آنان مرد بودند و تعداد مرگ و میر در سال گذشته نسبت به سال ۱۳۹۷ به میزان ۲۹ درصد افزایش داشته است.
وی با اشاره به مخاطرات بخش درمان اعتیاد ادامه داد: در حوزه درمان تنها همکاری فرد معتاد شانس موفقیت را افزایش خواهد داد در غیر این صورت درمان، بسیار کار دشواری است.
دبیر کمیته درمان شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی به اقدامات درمانی حوزه اعتیاد پرداخت و گفت: در این زمینه مراکز درمانی شکل گرفته است که خدمات رایگان و غیررایگان به معتادان ارایه می‌دهند.
اشرفی افزود: براساس ماده ۱۵ قانون مبارزه با مواد مخدر " اعتیاد جرم است. ولی به کلیه معتادان اجازه داده می‌شود، به مراکز مجازی که از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مشخص‌می‌گردد مراجعه و نسبت به درمان و بازپروری خود اقدام نمایند" که در این راستا مراکز اختیاری چندگانه‌ای شکل گرفته است.
وی ادامه داد: مراکز زیرپوشش ماده ۱۵ قانون مبارزه با مواد مخدر اختیاری و با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی راه‌اندازی می‌شود و فرد معتاد در اکثر این مراکز هزینه درمان خود را پرداخت می‌کند، البته انواع بیمه‌ها بخشی از هزینه‌های درمان اعتیاد را زیرپوشش قرار داده‌اند.
دبیر کمیته درمان شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی گفت: گروه نخست از مراکز ماده ۱۵، کلینیکهای درمانی سرپایی یا مراکز خودمحرکی هستند که به معتادان خوداظهاری که مواد مخدر سنتی مصرف کرده‌اند داروهایی مانند متادون می‌دهند که جایگزین مواد مخدر باشد و وابستگی فرد معتاد را به مواد مخدر کاهش دهد.
اشرفی افزود: بیش از ۷۰۰ مرکزخودمحرک یا کلینیک درمانی سرپایی در خراسان رضوی وجود دارد که از این تعداد ۶۰۰ مرکز در مشهد قرار دارد و خوشبختانه در این حوزه مراکز غیرمجاز در استان وجود ندارد.
پارسال ۱۴۸ نفر از جمعیت خراسان رضوی بر اثر اعتیاد فوت کردند که عمده آنان مرد بودند و تعداد مرگ و میر در سال گذشته نسبت به سال ۱۳۹۷ به میزان ۲۹ درصد افزایش داشته استوی ادامه داد: گروه دوم از مراکز ماده ۱۵، کمپ‌ها یا مراکز اقامتی میان مدت هستند که فرد معتاد در آن مکان برای چند ماه بستری می‌شود که ۷۰ کمپ مجوزدار در خراسان رضوی وجود دارد که از این تعداد ۳۵ مرکز در مشهد و باقی آنها در شهرستانها فعال هستند و در این حوزه نیز مراکز غیرمجاز در استان خراسان رضوی فعالیت دارند.
دبیر کمیته درمان شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی گفت: هزینه درمان در کمپ‌ها بسیار بالاست زیرا فرد معتاد زمان زیادی را در آنجا سپری می‌کند که حداقل این مدت یک ماه و هزینه آن ۱۰ میلیون ریال است اما مراکز درمانی سرپایی هزینه کمتری می گیرند و فاقد اقامت هستند و هزینه درمان فرد در آنها بین ۱.۵ تا ۱.۷ میلیون ریال است.
اشرفی افزود: یک سری مراکز درمانی در حوزه ماده ۱۵ قانون مبارزه با مواد مخدر وجود دارد که به آنها مراکز "کاهش آسیب" یا "دی. آی. سی" گفته می‌شود که تامین هزینه‌های درمان در این مرکز به طور کل با دولت است.
وی با اشاره به وجود ۱۸ مرکز دی. آی .سی در استان خراسان رضوی ادامه داد: کار این مراکز ارایه یک سری خدمات اولیه به معتادان متجاهر مانند خدمات پرستاری، یک وعده غذای گرم و درمان سرپایی است که هدف آنها کاهش آسیب و ترغیب آنها به ادامه درمان و رفتن به کمپهاست.
دبیر کمیته درمان شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی گفت: یک سری مراکز اقامتی بلند مدت زیر پوشش ماده ۱۵ قانون مبارزه با مواد مخدر نیز وجود دارد که اجتماع محور بوده و هستند که یکی از بهترین روشها برای درمان اعتیاد است و بالاترین میزان موفقیت را دارد.
اشرفی افزود: دو مرکز اقامتی بلندمدت برای معتادان در خراسان رضوی وجود دارد که در آنها هزینه بالای درمان توسط خود فرد پرداخت می‌شود.
وی اضافه کرد: براساس ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر، معتادان به مواد مخدر به یک میلیون تا پنج میلیون ریال جزای نقدی و تا ۳۰ ضربه شلاق محکوم می شوند و در صورت تکراربرای هر مرتبه هر بار تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهند شد.
دبیر کمیته درمان شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی گفت: مراکز زیرپوشش ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر، مراکز اجباری ترک اعتیاد هستند که تامین هزینه آنها برعهده دولت یا بخش خصوصی است و فرد هزینه‌ای بابت آن پرداخت نمی‌کند.
اشرفی افزود: در حال حاضر دو مرکز ترک اعتیاد ماده ۱۶ مبارزه با مواد مخدر و تبصره ۲ این ماده قانونی در خراسان رضوی وجود دارد، در مراکز ماده ۱۶، هزینه درمان به طور کامل توسط دولت تامین می‌شود اما در مراکز تبصره ۲ این ماده قانونی، بخش خصوصی باید هزینه درمان را از بخشهای مختلف تامین کند.
وی ادامه داد: معتادان متجاهر توسط ماموران نیروی انتظامی از سطح شهر جمع‌آوری می‌شوند و در مراکز ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر به مدت حداقل یک ماه نگهداری می‌شوند، مدت درمان در مراکز ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر متناسب با سنین افراد، میزان مصرف و دوره مصرف مواد مخدر آنان متفاوت است.