اعتیاد یا وابستگی به موادمخدر و روانگردان ، بیماری است که شامل الگوهای نامناسبی از مصرف موادمخدر و داروهاست که باعث تخریب جنبه های مختلف زندگی فرد می شود.
واژه اعتیاد زمانی به کار می رود که فرد به مصرف موادمخدر وابستگی جسمی و روحی پیدا کرده باشد که در صورت استفاده نکردن آن دچار اختلالات روحی از جمله افسردگی و اضطراب می شود.
در این بین می توان به افزایش شیوع اعتیاد در نسل نوجوان و جوان اشاره کرد زیرا این نسل ، بیشتر از سایر افراد جامعه در معرض آسیب های مختلف از جمله اعتیاد هستند، لذا توجه ویژه برای حفظ این قشر از جامعه با آگاه نمودن هرچه بیشتر والدین نسبت به این آسیب ها و ابعاد مختلف آن بخش بزرگی از اقدامات پیشگیرانه از اعتیاد محسوب شده و ضروری به نظر می رسد.
اجتماعی شدن مبارزه با مواد مخدر باید با برنامه ریزی دقیق و کارشناسانه به سرعت درلایه های مختلف کشور صورت پذیرد تا حس امنیت، اعتماد و سلامت در جامعه ارتقاء یابد زیرا نقش مخرب استفاده از مواد مخدر در جوامع بشری بر هیچ فردی پوشیده نیست.
گسترش اعتیاد سبب بازماندن بخش مهمی از نیروی فعال جامعه نسبت به وظایفشان و همچنین زمینه ساز ارتکاب جرایم و معضل‌های دیگر می‌شود.
مواد مخدر از تریاک و هروئین گرفته تا همه گونه‌هایش و تهدیدهایی را که این پدیده در جامعه بشری خلق می‌کند، یکی از مؤلفه‌های مطالعات نوین امنیت ملی است.
پرداختن به فعالیت فرهنگی در زمینه‌های گوناگون اعتقادی، فکری، هنری، تبلیغی و غیره یکی از مهمترین راهکارها برای حل این معضل اجتماعی است.
برای مبارزه‌ای مستمر و همه جانبه در بخش های نظامی، انتظامی و سیاسی تا تلاش‌های اقتصادی و فرهنگی است تا جامعه را در مسیر پیشگیری از این آفت واکسینه کند که این مهم نیاز به تقویت گفتمان و اهتمام اجتماعی به منظور مهار و کنترل اعتیاد در کشور دارد.
هدف نظام جمهوری اسلامی ریشه کنی اعتیاد در کشور است زیر اعتیاد مسبب ناهنجاری های زیادی درجامعه است و به همین دلیل مسئولان نظام درصد ریشه کنی کامل اعتیاد هستند.
اعتیاد سبب ناهنجاری های زیادی در جامعه است و به همین دلیل مسئولان نظام مترصد ریشه کنی کامل اعتیاد هستند پس ما نیز باید سعی کنیم تا این بلای خانمان سوز در جامعه ریشه کن شود و با آموزش های لازم به خانواده ها درکنترل ، مهار و کاهش مصرف مواد مخدر گام های اساسی برداریم تا شاهد کاهش ناهنجاری های مختلف در جامعه باشیم.
مبارزه با این آسیب اجتماعی در کشور نیاز به رویکرد اجتماع محور دارد تا نشاط اجتماعی افزایش یابد.
امروزه مدیریت درچارچوب اسناد بالادستی که سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه است باید به عنوان مهمترین راهبرد دولت و مردم قرار گیرد تا دغدغه بیماری اعتیاد در جامعه کنترل و کاهش یابد.
برنامه‌های سریع پیشگیرانه، آموزشی، آگاهی بخشی از طریق رسانه ها و فضای مجازی از راهکارهای مهم در زمینه مقابله با این پدیده شوم در جامعه به شمار می‌رود تا نوجوانان و جوانان از افتادن در دام اعتیاد در امان بمانند.
کارشناسان معتقدند که اجتماعی شدن مبارزه با مواد مخدر درکشور باید به سرعت اتفاق بیفتد و در این رویداد باید همه نهادها، شرکت‌های دولتی و خصوصی، شهرداری‌ها، نخبگان، احزاب، ورزشکاران و سایر گروه های تاثیرگذار شرکت کنند تا راهبردهای تعریف شده دراین راه مهم عملیاتی شود.
پالایش انرژی و پیشگیری از آسیب ها
استاد دانشگاه و روانشناس البرزی با اشاره به اینکه هویت هر فرد در محیط خانواده، مدرسه و جامعه تشکیل می گردد و چگونگی تشکیل این هویت به تفاوت های فردی، عوامل خانوادگی و محیطی ارتباط دارد، گفت: سبک تربیتی والدین و نوع پذیرش وحمایت ازدانش آموزان درمدرسه وجامعه تعیین کننده های مهمی برای آنان است تا توانایی واستعداد خود را به خوبی هدایت کرده واحساس عزت نفس داشته باشند.
دکتر یونس جاوید نسب اظهارداشت: بدیهی است که نوع تعامل با دانش آموزان در خانواده و جامعه و میزان انتظارات آنها راه های متعددی برای واکنش را در دسترس نوجوانان قرار می دهد که علاقه مندی به درس و مدرسه و ارتباط بهتر و مطلوب با خانواده وهمسلان و به فعل درآوردن استعدادهای مختلف و رشد حرفه ای و شخصی را به دنبال خواهد داشت و یا انزجار، سرخوردگی و ناکامی را موجب خواهد شد.
وی با بیان اینکه ناکامی های ایجاد شده در مسیر رشد دانش آموزان با توجه به تفاوت های فردی و خانوادگی به اشکال مختلف پاسخ داده می شود، خاطرنشان کرد: این روش ها می تواند، گوشه گیری، پرخاشگری، فراراز منزل، ارتباط بیش از حد و همنوایی با همسالان، استفاده زیاد ازفضای مجازی واینترنت، افت تحصیلی و گرایش به رفتارهای پرخطر باشد.
وی یادآورشد: شرایط خاص نوجوانان و تغییرات جسمی و روانی دوره بلوغ نیازمند فضایی متفاوت برای بروز هیجان و دیده شدن که ازویژگی های دوران بلوغ است می باشد.
وی از کنترل گری های موجود درخانواده، مدرسه و جامعه و فقدان عوامل مربوط به تخلیه هیجانی و شادی در محیط های آپارتمانی و شهری، مانعی برای ارتباط مناسب درسیستم خانواده یاد کرد.
دکتر جاوید نسب تصریح کرد: دریک طبقه بندی کلی می توان به انگیزاننده‌های " درونی" و " مشوق‌های بیرونی" پرداخت که کسب آسان منفعت‌های روانی و جسمی، شخصیت لذت طلب، روحیه کنجکاو، تمایل به متفاوت بودن، نداشتن مهارت زندگی، شرایط فرهنگی، وضع اجتماعی و عوامل اقتصادی اشاره کرد.
وی اضافه کرد: پژوهش های مختلف در سالهای ۸۷ و ۸۸ نشـان داد عوامل متعددی در گرایش جوانان و نوجوانان به سوئ مصرف مواد مخدر نقش دارند.
این روانشناس بیان داشت: عوامل فردی نظیر مشکلات اقتصادی خانواده، تجربه شکست تحصیلی، شکست عشقی، کارسنگین، بیماری، بیکاری وامل اجتماعی چون زندگی در مناطق پرخطر، دردســترس بودن مواد و ارتباط با افراد مبتلا و همچنین عوامل خانوادگی نظیر نداشـتن مهارت های فرزند پروری و پیروی از الگوهای فرزند پروری مستبدانه یا درگیری والدین با هم در سوق دادن افراد به سوی اعتیاد تاثیرگذار است.
وی عنوان کرد: نتایج برخی پژوهش ها در سال ۸۶ نشان داد که مهمترین علل مصرف مواد مخدر در نوجوانان تمایل به پذیرفته شدن در جمع دوستان، کنجکاوی، هیجان طلبی، رفع نگرانی ها و فشارهای درونی، کمبود امکانات تفریحی و سرگرمی، جلب توجه کردن و احساس بزرگ شدن، دسترسی راحت و سریع به مواد، نداشتن ااطلاعات کافی درباره مواد و پیامدهای آن، سست شدن باورهای مذهبی، اختلالات رفتاری می باشد.
وی افزود: پژوهشگران دریافتند که عدم توجه به نیازهای آموزشی، عاطفی و روانی دانش آموزان موجب می گردد دانش آموزان احساس بیگانگی کرده و گروه های غیرمتعارفی را تشکیل دهند.
دکتر جاوید نسب از دیگر عوامل موثر برگرایش دانش آموزان به مواد مخدر، مسایل مربوط به انتظارات و خواسته های خانواده و جامعه از دانش آموزان و سختگیری برای موفقیت دردرس و کنکور و سرخوردگی ناشی از آن می باشد.
وی با اشاره به اینکه یکی از عوامل خانوادگی مهم و موثر بررفتارهای مخاطره آمیز نوجوانان، تعارضات پدر و مادر با همدیگر و تعارض والدین با فرزندان است، گفت: با توجه به فقدان مهارت های لازم از طرف خانواده و فرزندان در برخورد با این تعارض ها راه های جایگزین برای فرارازموقعیت آسیب زا در بیرون ازخانواده، و تسکین دهنده های موقت جستجو می شود.
وی گفت: مبارزه با اعتیاد در جهان به ســه روش مبارزه با عرضه مواد مخدر، درمان معتادان به مواد مخدر و فعالیت های پیشگیرانه در جهت کاهش تقاضا متمرکز است.
وی با اشاره به اینکه روش های علمی و تجربه نشان داده است که پیشگیری، باصرفه ترین روش برای جلوگیری از آسیب های جسمی و روانی است، یادآور شد: گستردگی جمعیت تحت پوشش درمدارس، دسترسی آسان به جامعه هدف، ســپری کردن یک سوم وقت دانش آموزان درمدرســه در دوران تحصیل، امکان درگیرکردن والدین، همه اهمیت برنامه های پیشگیری را در مدارس نشان می دهد.
این روانشناس اظهارداشت: آموزش مهارت های زندگی، ارتباطی و تاب آوری به خانواده، دانش آموز و مدرسه و همچنین توانمندسازی مشاوران مدارس ازجمله روش هایی است که می تواند زمینه کاهش گرایش به مواد مخدر را فراهم کند.
دکترجاوید نسب تاکید کرد: ایجاد مراکز تفریحی، ورزشی و فرهنگی و دسترسی آسان وارزان برای گذراندن اوقات فراغت نوجوانان می تواند بخشی از فشار روانی نوجوانان را کم کرده و به مسیرهای سالم و مورد قبول فرد و جامعه پالایش کند.
تاثیر اعتیاد برخانواده
استاد دانشگاه و روانپزشک گفت: اعتیاد علاوه برعوارض جبران ناپذیری که بر روی فرد می گذارد، عوارض و مشکلات جبران ناپذیری نیز برروی خانواده و روابط خانوادگی فرد مصرف کننده می گذارد.
دکتر ناصرحاجیان مطلق با اشاره به اینکه بیماری اعتیاد دارای یک روند تدریجی است و به آرامی ازمصرف تفننی به مصرف دائمی تبدیل می شود، اظهار داشت: بسیاری ازافرادی که مصرف مواد مخدر را آغاز می کنند، نمی دانند که درحال ابتلا به بیماری اعتیاد هستند به گونه ای که فرد مبتلا از پیشرفت بیماری در خود مطلع نیست و زمانی متوجه این موضوع می شود که دیگر دیر شده است.
وی بیان داشت: اعضای خانواده نیز تنها زمانی متوجه این موضوع می شوند که تغییرات ناخوشایندی در رفتار و حالات روانی او ایجاد شده است .
وی با اشاره به اینکه متاسفانه اعضای خانواده برای روبه رو نشدن با واقعیت، تلاش می کنند تا موضوع را کوچک جلوه داده و تصور کنند که عضو معتاد خانواده مصرف مواد را قطع خواهد کرد، خاطرنشان کرد: با شدت گرفتن اعتیاد، فرد معتاد به ناچار وقت و انرژی بیشتری برای تهیه و مصرف مواد صرف می کند.
وی تصریح کرد: تهیه و مصرف مواد به تنها مسئله مهم زندگی فرد معتاد بدل شده و او به تدریج رابطه خود با اعضای خانواده را کم تر می کند و در عوض رابطه بین فرد معتاد و مواد مخدر به مفهومی بسیار واقعی به بخشی از محیط خانواده تبدیل می شود.
حاجیان مطلق اضافه کرد: هریک از اعضای خانواده معتاد درواکنش به تغییرات شخصیتی و رفتاری فرد معتاد، روش به خصوصی را برای مقابله با عواقب ناشی از اعتیاد او انتخاب می کنند و این راهکارها و عکس العمل ها به تدریج به بخشی از رفتار و خلق و خوی خانواده تبدیل می شود.
وی عنوان کرد: همسر، والدین و فرزندانی که معتاد نیستند اغلب ناچار می شوند تا نیازهای خود و دیگر اعضای خانواده را نادیده گرفته و برای اینکه مشاجره ای بین اعضای خانواده به وجود نیاید رفتارهای درد سرآفرین عضو معتاد را توجیه و یا تحمل می کنند.
وی با بیان اینکه افراد برای بقای خود وخانواده نقش هایی که به آنان تحمیل شده را می پذیرند و غافل از اینکه با این کار در واقع به استمرار و پایداری رفتار بیمار گونه در فرد معتاد کمک کرده اند، افزود: معمولا مقررات حاکم بر خانواده که پیش از معتاد شدن یکی از اعضا، امنیت و توانایی روبه رو شدن با مشکلات را تامین می کرد، کارایی خود را از دست داده و به تدریج مقررات و قوانین جدیدی جایگزین آنها می شوند.
این روانپزشک از حرف نزن، احساس نکن، به هیچکس اعتماد نکن به عنوان قانون هایی که تاثیر منفی برخانواده های مبتلا به اعتیاد می گذارد، یاد کرد.
وی عنوان کرد: با توجه به اینکه این نوع تغییرات موجب دگرگونی زندگی و باعث آزار اعضای خانواده می شوند اما در نهایت به بخشی از قوانین نانوشته در خانواده تبدیل می شوند.
وی بیان داشت: این قوانین و مقررات بخشی از تاثیرات بیماری اعتیاد بر خانواده است که سرانجام زندگی آنها را ویران می کند.
این استاد دانشگاه درادامه به تاثیرات احساسی و روانی اعتیاد برروی خانواده پرداخت و یادآورشد: احساس گناه، خشم، انکار و شرمندگی، اضطراب و تشویش ازتاثیرات مواد مخدر برخانواده است که فرد معتاد ازآن سوء استفاده می کند.
دکترحاجیان مطلق گفت: به علت ماهیت بیماری اعتیاد، بیشترمعتادان افرادی غیر قابل اعتماد، خشمگین، فریبکار و حیله گر می شوند و درواقع ثبات شخصیت و ثبات اخلاقی ندارند و اعضای خانواده نیز نمی دانند که چگونه باید با وی رفتار کرده و کنار بیایند.
وی افزود: فرد معتادی که دردنیای توهم و خیال سیر می کند به هیچ وجه متوجه رفتارهای مخرب خود نیست و بیشتر اوقات این اعضای خانواده او هستند که با اضطراب و تشویش فراوان، ناچار به کنارآمدن با واقعیت های ناشی از بیماری اعتیاد بوده و در نتیجه همواره در رنج و عذاب به سر می برند.
وی به تاثیرات اعتیاد برهمسر و والدین اشاره و خاطرنشان کرد: برعهده گرفتن مسئولیت های فرد معتاد، پنهان کردن مشکل ، انداختن همه مشکلات خانواده برگردن فرد معتاد، درپیش گرفتن رفتاری توام با تنفر وخشم علیه فرد معتاد، کاهش روابط خانوادگی و دوستاانه ، از دست دادن اعتماد به نفس از آثارابتلای خانواده به اعتیاد است.
وی یادآورشد: اعتیاد بر روی کودکان نیز تاثیراتی چون ترس یا احساس سردرگمی، خجالت از ارتباط و فعالیت های مشترک با دوستانشان به ویژه درمحیط خانواده ، گریزان کردن کودکان ازخانه ، نداشتن امنیت جسمی ، جانی و روانی دارد.
این روانپزشک با بیان اینکه بهایی که خانواده یک معتاد باید بپردازند، بسـیار ویرانگر است، اضافه کرد: اگر یکی از اعضای خانواده در این زمینه مشکل داشته باشد، همه اعضای خانواده تحت تاثیر قرار می گیرند زیرا این مسئله یک مشکل خانوادگی محسوب می شود چون بـر استحکام ،ثبات، وحدت و سلامت فکری و جسـمی خانواده تاثیر می گذارد.
این روانپزشک بیان داشت: کسی که یک شبه از یک فرد عادی به یک معتاد تبدیل نمی شود چون این روند مراحل مختلفی دارد به همین دلیل خانواده باید هوشیار باشد.
وی مراحل معتاد شدن فرد را انکاربیماری، ترس، دروغگویی، تقصیرو گناه، تنهایی، عدم شرکت در مراسمات، خشمگین شدن، بی تفاوتی نسبت به وظایف فردی و خانوادگی، بی حوصلگی، خواب آلودگی ، بی اشتهایی، مضطرب بودن، بی اعتمادی و نیازمالی بالا ذکرکرد.
خانواده عاملی مهم در شیوع اعتیاد
مدیرکل آموزش و پرورش البرز هم دراین زمینه گفت: چند سالی است که سن اعتیاد درجامعه کاهش یافته که خانواده و دوستان ۲ عامل مهم در گرایش برخی ازدانش آموزان به مواد مخدر را تشکیل می دهد.
دکتر سالار قاسمی اظهارداشت: اعتیاد یک بیماری اجتماعی است که عوارض جسمی و روانی دارد و تا زمانی که بـه علل گرایش آن توجه نشود، درمان جسمی و روانی فقط برای مدتی نتیجه بخش خواهد بود و فرد معتاد دوباره گرفتارمواد اعتیاد آورمی شود.
وی بیان داشت: اعتیاد به موادمخدر یکی از مهمترین مشکلات اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی است که عوارض ناشی از آن تهدیدی جدی برای جامعه بشری محسوب شده و موجب رکود اجتماعی در زمینه های مختلف می گردد.
وی خاطرنشان کرد: همچنین ویرانگری های حاصل از آن زمینه ساز سقوط بسیاری از ارزش ها و هنجارهای فرهنگی و اخلاقی می شود و همچنین سلامت جامعه را بطور جدی به مخاطره می اندازد.
قاسمی یادآورشد: پدیده شوم قاچاق موادمخدر بیش ازآنکه فعالیتی سوداگرانه، تجاری و اقتصادی درعرصه مافیای اقتصاد بین المللی باشد، ابزاری کارآمد، مؤثر و راهبردی درگسترش نظام سلطه صاحبان قدرت جهان بر کشورهای توسعه نیافته است.
مدیر کل آموزش و پرورش البرز تصریح کرد: تحلیلگران مسائل سیاسی و اجتماعی بر این باورند که در تهاجم و نفوذ فرهنگی، پدیده مواد مخدر مهمترین عامل به تباهی کشیدن و انحطاط اخلاقی جوامع به شمار می رود.
وی اضافه کرد: متاسفانه گسترش دامنه مصرف موادمخدر در جامعه امروزی به حدی است که حتی قشر متفکر و تحصیل کرده را نیز به سمت خود کشانده است.
قاسمی ادامه داد: اعتیاد بعنوان یک آسیب اجتماعی، هیچ گاه بطور کامل ریشه کن نخواهد شد، اما با تدبیر، اندیشه و تلاشی مخلصانه حداقل می‌توان آن را به کنترل درآورد.
اعتیاد دارای مراحلی چون آشنایی، شک و تردید و اعتیاد واقعی است که مرحله آشنایی آن با تشویق دیگران، مخصوصاً دوستان ناباب، یا از روی غرور و کنجکاوی خود فرد شروع و انواع مواد مخدر نیز شامل سستی زا ، توهم زا و توان افزا می شود.
قاسمی تصریح کرد: جوانان و نوجوانان باید به توصیه های پیشگیرانه در زمینه مواد مخدرچون شناخت خطرات و عوارض مصرف مواد اعتیادآور ، نه گفتن محکم در مقابل تعارف یا اصراراستعمال مواد مخدر درمقابل دوست یا دوستان، عدم امتحان مواد مخدر حتی برای یکبار، پرهیز از رفت و آمدها به مکان های آلوده ، مواد اعتیادآورسمی کشنده است، محکم کردن ارتباط با خانواده و گوش دادن به صحبتهای پدر و مادر، پرکردن اوقات فراغت با مطالعه ، کتاب ، ورزش و تفریحات سالم ، خوب شناختن دوستان و نزدیکان، نداشتن طرز تفکرنسبت به داشتن اراده قوی درکنارگذاشتن مصرف مواد مخدر و توجه کردن به آثارمخرب اعتیاد درکانون خانواده توجه خاص کنند تا دردام اعتیاد نیفتند.
وی گفت: لازم است والدین هم به توصیه های پیشگیرانه ای چون داشتن اطلاعات کافی نسبت به مواد اعتیاد آور، الگوی مناسب برای فرزندان خود و عمل کردن به گفته هایشان، ایجاد فضایی امن به منظور داشتن احساس آرامش فرزندانشان درکانون خانواده ، خوب گوش کردن به صحبت های فرزندانتان، پایبندی به اصول رازداری، نداشتن انتظار بالا از فرزندان برای تحقق آرزوهای خود، مقاوم ساختن فرزندان با تقویت قدرت اعتماد به نفس، تصمیم گیری وازبین بردن افسردگی وکم رویی ، گذاشتن وقت برای فرزندان، داشتن آهنگ صدای ملایم و دوستانه،آگاه سازی فرزندان قبل از رسیدن به سنین بحرانی نسبت به مضرات و عواقب ویرانگر مصرف موادمخدر، نترساندن بیش ازاندازه و بطور اغراق آمیزفرزندان، تشویق و فراهم کردن بستر مطالعه، ورزش و تفریحات سالم برای فرزندان و گفت و گو کردن با آنان و تبعیض قائل نشدن بین فرزندان توجه کنند.
مدیرکل آموزش و پرورش البرز افزود: ارائه آموزش‌های پیشگیرانه درتمامی مقاطع تحصیلی به دانش‌آموزان که می‌تواند عاملی موثر درپیشگیری از گرایش دانش آموزان به سمت مصرف مواد مخدر باشد باید بیشترمورد توجه و حمایت قرار گیرد.
قاسمی با تاکید بر اینکه ارتباط صمیمی خانواده با فرزندان در عدم گرایش دانش‌آموزان به سمت مواد مخدر می‌تواند بسیار موثر واقع شود، ادامه داد: متاسفانه در حال حاضر رابطه عاطفی میان فرزندان و خانواده‌ها کاهش یافته بنابراین دانش آموزان با غفلت از خانواده‌ها به سمت مصرف مواد دخانی و مخدر روی می‌آورند.
وی با اشاره به اینکه بی‌شک فرزندان خانواده‌هایی که با معضل مواد مخدر درگیر هستند، در حاشیه‌های شهر زندگی و با فقر اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند و بیشتر به سمت مصرف مواد مخدر گرایش دارند، اضافه کرد: دانش آموزان افرادی منفک ازجامعه نیستند و انواع آسیب‌های اجتماعی آنها را تهدید می‌کند.
وی تصریح کرد: اعتیاد دانش‌آموزان باید جدی گرفته شود لذا برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی به ویژه مواد مخدر تمامی دستگاه‌ها باید همکاری وهماهنگی لازم را با هم داشته باشند.
وی گفت: اگر به دنبال جامعه‌ای عاری از فقر و اعتیاد هستیم باید زیرساخت‌های مناسب را فراهم کرد زیرا امروزه خانواده‌ها بیشتراز آنکه فقراقتصادی داشته باشند با فقر فرهنگی مواجه هستند درحالی که فقر فرهنگی بسیار خطرناک تر از فقر اقتصادی است.
فقر فرهنگی در خانواده ها
مدیرآموزش و پرورش ناحیه ۴ کرج، فقر فرهنگی خانواده‌ها را عاملی موثر دراعتیاد دانش آموزان دانست و افزود: ممکن است برخی خانواده‌ها وضعیت مالی و اقتصادی مناسبی داشته باشند اما از وضعیت فرهنگی مطلوب برخوردار نباشند بنابراین این وضعیت نامناسب فرهنگی در اقشار مرفه باعث شده مصرف مواد مخدر را نوعی سرگرمی بدانند و به چرخه اعتیاد وارد شوند.
مراد مالمیر خاطرنشان کرد: عوامل موثر درافزایش گرایش دانش‌آموزان به معضل اعتیاد و همچنین اگر به دنبال پیشگیری ازاعتیاد دانش آموزان هستیم باید علل گرایش آنها به مواد مخدر مورد بررسی دقیق قرار گیرد.
وی افزایش تحقیقات علمی، پژوهش وآموزشی کشور درحوزه آسیب‌های اجتماعی را بسیار مهم و ضروری عنوان کرد.
وی ضعف اطلاعات، نبود زیرساخت‌ها و آموزش‌های مناسب باعث شده با کاهش سن اعتیاد در کشور روبرو شویم.
وی با اشاره به اینکه ریشه تمامی آسیب‌های اجتماعی بیکاری است که باید به صورت ریشه‌ای رفع شود، اضافه کرد: بسیار دیده شده که دانش آموزی برای تامین معیشت خانواده وارد گروه‌هایی می‌شود که به ناچار با معضل اعتیاد درگیر می‌شود.
وی گفت: مواد مخدر تهدیدی جدی برای دانش آموزان به شمار می‌رود چون در گذشته استعمال مواد مخدر تنها مختص به افراد بالای ٥٠ سال بود اما طی ۲ دهه گذشته سن اعتیاد به بیست سالگی رسید ه و امروزه سن گرایش به مواد مخدر و استعمال آن به دوره نوجوانی یا به عبارت دیگر ١٤ - ١٣ سالگی رسیده است.
مدیرآموزش و پرورش ناحیه ۴ کرج تصریح کرد: شیوع گسترده مواد مخدر در جامعه و به تبع آن معتاد شدن عده زیادی ازافراد بویژه جوانان و نوجوانان امروزه به صورت یکی از معضلات اصلی جامعه درآمده است.
وی گسترش انواع مواد مخدر و در دسترس بودن و تغییر الگوی شیوه‌های مصرف سبب شده که عده زیادی از جوانان و نوجوانان به استعمال این مواد گرایش پیدا کرده و زمینه‌ساز بروز مشکلات فراوان برای خود، خانواده و جامعه شوند.
مالمیر افزود: یکی ازمسائلی که طی دهه اخیر مسوولان مربوطه را با چالش‌های فراوانی روبرو ساخته و آنان را به ارایه راهکارهای پیشگیرانه و بازدارنده واداشته بود، مساله شیوع مواد مخدراست.
وی یکی از علت‌های رواج معضل اعتیاد را در دسترس بودن انواع مواد مخدر دانست و گفت: مواد مخدر به قدری فراوان است که هر کسی می‌تواند با صرف مدت زمان اندکی در هر نقطه از شهر نسبت به تهیه و خرید این مواد اقدام کند.
وی با بیان اینکه نوع اعتیاد و سن گرایش به مواد مخدر تغییر کرده است، خاطرنشان کرد: در ٣٠ سال پیش بیشترین گرایش افراد به ماده مخدر تریاک بود که از نظر سنی نیز در گروه‌های ویژه بالای ٥٠ سال شیوع داشت اما امروزه علاوه بر پایین آمدن سن اعتیاد، نوع مواد مخدر مصرفی نیز تغییر کرده است.
وی یادآورشد: گرایش به سوی مواد مخدر و استعمال آن تبعات مختلف و جبران‌ناپذیری به دنبال دارد که می‌توان به ترک تحصیل، گرایش به سمت دوستان ناباب، سرقت، نزاع‌های خیابانی وخانوادگی اشاره کرد.
مدیرآموزش و پرورش ناحیه ۴ کرج با بیان اینکه از مهمترین تبعات پایین آمدن سن اعتیاد می‌توان به امکان سرایت سریع آن به سایر افراد خانواده است، عنوان کرد: امروزه اعتیاد با سرعتی همه‌گیر می‌تواند یک خانواده را درگیر کند.
مالمیر یادآورشد: پایین آمدن سن اعتیاد زمینه افزایش جرائمی چون سرقت، قتل، درگیری، روابط نامشروع برای تامین هزینه خرید مواد مخدر، سرقت کودکان و کشیدن چک های بی محل که مرتبط با گرایش به اعتیاد است را بوجود آورده است.
تاثیرگروه همسالان
معاون پرورشی و فرهنگی اداره کل آموزش و پرورش البرز گفت: بسیاری از کارشناسان یکی از دلایل گرایش نوجوانان و بخصوص دانش‌آموزان به استعمال موادمخدر را مربوط به تاثیر گروه همسالان و دوستان می‌دانند.
فرشته فهمیده اظهارداشت: گروه همسالان در گرایش به اعتیاد دانش‌آموزان مقاطع راهنمایی و دبیرستان نقش بسزایی دارند زیرا الگوپذیری و تاثیرپذیری بیشتری از گروه همسالان و دوستان خود نسبت به والدینشان دارند که این مساله حتی در نحوه لباس پوشیدن، صحبت کردن، تفریحات و سرگرمی‌ها نوجوانان مشهود است.
وی خاطرنشان کرد: داشتن دوست و برقراری روابط اجتماعی بادیگران از نیازهای اساسی فرزندان بخصوص در سنین نوجوانی و جوانی است. گرچه رفیق خوب و شایسته برای کلیه طبقات مردم درتمام ادوار زندگی ارزنده و مهم است ولی برای نسل جوان اهمیت بیشتر دارد.
وی یادآورشد: جوانی دوره گسترش دوستی ها و رفاقت با همسالان است و جوانان که درآستانه زندگی اجتماعی قرار گرفته اند می توانند به وسیله رفیق خوب و بافضیلت، شخصیت خود را تقویت کنند و استعدادهای اجتماعی خویش را به فعلیت در آورند و خود را برای فعالیتهای دامنه دار اجتماعی فردای خویش مهیا سازند.
وی تصریح کرد: دراین دوره از یک سو عواطف نوجوان نسبت به دوران کودکی عمق بیشتری پیدا می کند، دوستی های سطحی و تصادفی دوران کودکی تبدیل به دوستی های عمیق و انتخابی می شود.
نوجوان که درپی کسب استقلال از خانواده و بزرگسالان است به طور طبیعی به گروه همسالان توجه و گرایش پیدا می کند چون براین باوراست که پیوستن به آنها زمینه استقلال او را از بزرگسالان فراهم می کند و نیاز او به حمایت و همدردی که تا دیروز آن را در خانواده و در ارتباط با بزرگسالان می جست برآورده می سازد.
وی با اشاره به اینکه نوجوانی که احساس تنهایی می کند به گروه همسالان می پیوندد، اضافه کرد: اثرپذیری نوجوانان از همسالان از هر کس دیگر از جمله خانواده و معلم بیشتر است.
وی تصریح کرد: دوستان گاهی به حدی است که می تواند بر نقش و تأثیر والدین غلبه کند، حتی اگر خانواده کودک سرشار از فضیلت باشد.
وی اضافه کرد: معاشرت ها همان گونه که عامل مصونیت اخلاقی اند و اثر سازنده بر روی انسان دارند، در مواردی نیز عامل فساد و انحراف می گردند از این رو کنترل و نظارت والدین و مربیان از این جهت اهمیت ویژه دارد پس والدین باید مراقب باشند که فرزندان نوجوان آنها با چه کسانی طرح دوستی ریخته و رفت و آمد دارند.
فهمیده عنوان کرد: نیاز به دوست از نیازهای اساسی نوجوانان است، داشتن دوستان خوب برای جوانان اهمیت ویژه ای دارد و می توانند ازاین طریق شخصیت خود را تقویت و استعدادهای اجتماعی خود را به فعلیت در آورده و زمینه استقلال خود از والدین و سایر بزرگسالان را فراهم آورند.
وی با بیان اینکه درارتباط با محدودیت و یا آزادی دادن به نوجوانان نباید افراط و تفریط داشته باشیم واعتدال دراین رابطه بهترین شیوه است، افزود: والدین و مربیان معیارهایی که اسلام برای انتخاب دوست بیان کرده، به فرزندانشان آموزش دهند.
وی ادامه داد: امام خمینی (ره) با توجه به نیازهای نوجوانان و تاثیری که دوستان دراین سن دارند به والدین سفارش و تاکید می کنند که بررفت و آمد آنان نظارت و کنترل بیشتری داشته باشند.
معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش البرزمدارس را بهترین مکان برای آموزش پیشگیری ازاعتیاد دانست و افزود: بهترین مکان برای این آموزش‌ها، جلسات انجمن اولیاء و مربیان و همچنین در کلاس های دوره متوسطه است.
وی بیان داشت: دانش‌آموزان و اولیا در مدارس این استان درقالب طرح نماد و یاری گران زندگی آموزش های لازم را در طول سال تحصیلی در خصوص اعتیاد و عوارض مواد مخدر و آسیب های آن را می آموزند.
وی یادآورشد: باید دامنه آموزش های پیرامون آسیب های اجتماعی ازجمله عوارض خطرناک و آسیب‌های ناشی ازمصرف مواد مخدر صنعتی و شیمیایی برای افراد جامعه به ویژه گروه‌های مخاطب جوانان و نوجوانان گسترش یابد.
فهمیده گفت: باید دوره‌های آموزشی ویژه اعتیاد درمدارس افزایش یابد وهرنهادی که می‌تواند یک جای کار را بگیرد و کمک کند.
وی تصریح کرد: اگر بخواهیم برای پیشگیری از اعتیاد برنامه‌ریزی کنیم، باید برای مباحث کوتاه و بلندمدت هدف‌گذاری کنیم،
وی تاکید کرد: اکنون شیوع مصرف مواد مخدر صنعتی و شیمیایی در درون برخی خانواده‌ها و میان نوجوانان و جوانان رسوخ کرده و بایدهر چه سریعتر با تکیه بر آموزش و برنامه هدفمند، مبارزه با اعتیاد را اجتماعی کرد.
ضرورت توجه به نقش موثر خانواده
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان البرزنیز نقش موثر خانواده را در کاهش اعتیاد به جوانان ویژه خواند و گفت: این مهم هرچه بیشتر باید ازسوی دستگاه های اجرایی و فرهنگی متولی عضو این شورا مورد توجه قرار گیرد.
رحمان علی جانی افزود: با توجه به اهمیت نقش موثر خانواده ها درکاهش ابتلای جوانان به اعتیاد این مهم در ستاد مبارزه با مواد مخدر نهاد ریاست جمهوری مورد توجه قرار گرفته که براین اساس طرح یاری گران زندگی با محوریت پیشگیری از اعتیاد برمبنای آگاه سازی خانواده به اجرا درآمد.
وی ادامه داد: اکنون ا ین طرح با هدف آگاه سازی خانواده ها، دانش آموزان و دانشجویان ، کارگارن و کارمندان ادارات و شهرک های صنعتی با رویکرد پیشگیری از اعتیاد مدنظر قرار گرفته است.
علی جانی گفت: براین اساس برنامه های فرهنگی در رسانه ها از جمله رادیو و تلویزیون در تمام استان های کشور پیش بینی شده و دراستان البرز نیز با همکاری آموزش و پرورش ۳۰۰ مدرسه مشمول اجرای این طرح قرار گرفتند.
وی خاطرنشان کرد: همچنین محیط های کارگری شهرک های صنعتی سیمین دشت، اشتهارد، هشتگرد با اجرای طرح های مختلف فرهنگی و اجتماعی در مسیر افزایش سطح اگاهی خانواده ها در زمینه خطرات ناشی از اعتیاد قرار گرفته اند.
دبیرشورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدراستان البرز اضافه کرد: همچنین در دانشگاه های استان البرز از جمله دانشگاه آزاد همکاری های ویژه ای آغاز شده و چندین همایش و نمایشگاه با موضوع اثرات مخرب اعتیاد در بین آحاد جامعه از جمله جوانان اجرا شده است.
وی یادآورشد: امروز شاهد آن هستیم به لحاظ زیرساخت های فرهنگی ، بانوان کمتری به معضل اعتیاد دچارمی شوند که باید روی این قوت فرهنگی کارو تلاش بیشتری داشت .
علی جانی تصریح کرد: درتلاش هرچه بیشتر هستیم تا سطح ابتلا به اعتیاد را کنترل کنیم و خود را به اهدافی که در قانون برنامه ششم توسعه دراین زمینه پیش بینی شده برسانیم .
وی اظهارداشت: اقدامات متعددی دراین زمینه درحوزه های مختلف انجام شده که از جمله آن می توان به برخورد قاطع با قاچاچیان ازسوی دستگاه های عضوشورای مبارزبا مواد مخدر اشاره کرد.
اعتیاد و آگاهی افراد
معاون پیشگیری بهزیستی استان البرز نیز با اشاره به اینکه علل کاهش سن اعتیاد به دلیل اختلال هویت رفتاری نوجوانان است گفت: مشکلات نگرشی جوانان و نوجوانان، دسترسی بدون ضابطه به اطلاعات و شبکه های مجازی ، سردرگمی جوانان از رویکرهای مهم دراین زمینه به شمارمی رود.
معصومه عباسی زاده افزود: اکنون طرح مشارکت اجتماعی نوجوانان ایران (مانا) و طرح مشارکت اجتماعی دانش آموزان (نماد ) با هدف کاهش اعتیاد وارتقای سلامت اجتماعی و روانی دانش آموزان به اجرا درآمده است.
وی خاطرنشان کرد: عدم آگاهی والدین نسبت به ظهور مواد مخدر نو پدید که سالهای اخیر شاهد ان بودیم نیز از علل کاهش سن اعتیاد است.
وجود فرد معتاد درخانواده ، افزایش آسیب های زمینه ساز مانند طلاق ، تغییر درسبک زندگی ،شفاف نبودن هنجارهای رفتارهای اجتماعی ، بلوغ زود رس و کنجکاوی جوانان از دیگر علل کاهش سن اعتیاد بود که مورد توجه معاون پیشگیری از آسیب های اجتماعی بهزیستی البرز قرار گرفت.
عباسی زاده گفت: انوع بیماری های روانی ، هپاتیت ، افزایش رفتارهای ضد اجتماعی و جرائم، افزایش مرگ و میر ، افزایش آسیب های اجتماعی نظیر خشونت از عوارض اعتیاد به شمارمی رود.
وی افزود: برای موفقیت در کاهش اعتیاد درسطح جامعه نیازمند یک بسیج عمومی هستیم که باید با طرح های مختلف آموزشی و اطلاع رسانی گام های موثری دراین زمینه برداشت .
آموزش بهترین راه مبارزه با اعتیاد
رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر البرز نیز گفت: پلیس مبارزه با مواد مخدر این استان با اجرای طرح های مختلف پیشگیری با اعزام کارشناس به مدارس دانش آموزان را با مضرات مصرف انواع مواد مخدر آشنا می کنند.
سرهنگ علی عسگری افزود: طی سال گذشته ۲۲ مرحله کارشناس به مدارس مختلف استان البرز اعزام و سه هزارو ۱۱۸ دانش آموز از این آموزش ها بهره گرفتند.
وی خاطرنشان کرد: همچنین نمایشگاه ثابت در محل پلیس مبارزه با مواد مخدر دایر و طی سال گذشته بیش از ۲ هزار و ۳۳۰ دانش آموز از نمایشگاه تخصصی بازدید و با انواع مواد مخدر و آسیب های آن آشنا شدند.
عسگری یادآورشد که همچنین واحد مشاوره پلیس مبارزه با مواد مخدر استان البرز فعال بوده و طبق تفاهم نامه با آموزش پرورش دانش آموزان می توانند از خدمات مشاوره فردی و گروهی این حوزه استفاده کنند.
وی گفت: علاوه بر آموزش های فیزیکی درحال حاضر آموزش های مجازی مضرات مواد مخدر نیز برای اقشار مختلف جامعه به ویژه نوجوانان و جوانان در حال اجرا است .
رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر استان البرز دربخش دیگری از سخنان خود نیزبه رشادتها و دلیری شهدا و جانبازان عرصه مبارزه با مواد مخدر در طول سالهای گذشته اشاره کرد وافزود: پلیس همواره تلاش می کند تا جامعه از آسیب های مواد مخدر مصون باشد و طرح های زیادی در این زمینه و نیز جمع اوری معتادان صورت برنامه های روزانه و هفتگی اجرا می کند.
وی افزود : استان البرز به دلیل شاهراه ۱۴ استان شمالی و غربی کشورهمیشه بخش قابل توجهی از باندهای مواد مخدر برای حمل این مواد از این مسیر استفاده می کنند و پلیس مبارزه با مواد مخدر با با تمام توان درحال رصد و کنترل محورها هستند .
سخن پایانی:
اعتیاد تاثیرات جبران ناپذیر وسختی برروی خانواده دارد که بی اعتمادی، خشم درونی، مشکلات خانوادگی، تنهایی، انکار و تغییرات رفتاری بخشی ازاین مشکلات است که می توان با کمک متخصیین درمان اعتیاد، مشاورین روانپزشکی و روانشناسی از تمامی این مشکلات رهایی پیدا کرد.
با توجه به اینکه آشنایی بهترین روش جهت پیشگیری ازوقوع مشکلات است ، ارائه اطلاعاتی پیرامون مواد سبب سازاعتیاد و سوء مصرف درنوجوانان وجوانان از سوی دستگاه های اجرایی و نهادها به والدین و فعالان حوزه تربیتی و فرهنگی الزامی است.
فرآیند آگاهی بخشی به افراد جامعه درحوزه آسیب های اجتماعی باید تقویت شود زیرا ارتقاء دانش عمومی و تخصصی درزمینه اعتیاد و سوء مصرف آن می تواند دربرداشتن گامی مثبت در راه پیشگیری ازاعتیاد و کاهش آسیب های این پدیده شوم درجامعه موثر باشد.
آموزش و پرورش یک نهاد مهم فرهنگی ، آموزشی و تربیتی درکشوراست که دراین خانواده بزرگ شاهد رشد آینده سازان ایران اسلامی هستیم لذا برای انجام اقدامات پیشگیرانه درزمینه اعتیاد باید فعالیت گسترده تری داشته باشد تا جامعه هدف را زیرپوشش برنامه های آموزشی و تربیتی دربخش آسیب های اجتماعی قرار دهد.
والدین نیز به دلیل مسئولیت خطیری که درمقابل فرزندان دارند باید از دانش کافی درزمینه آسیب های اجتماعی برخوردارباشند تا بتوانند به نوجوانان و جوانان کمک کنند تا با آموختن مهارت ها درمقابل تعارف ها و رقابت های بچه گانه گروه دوستان که خطرآفرین است قاطعانه نه بگویند.
والدین می توانند با کمک متخصصین وبا مراجعه به مراکزآموزشی ، اطلاعات خود را افزایش دهند و تمام تلاش خود را معطوف به افزایش دانش و آگاهی فرزندان درزمینه مواد اعتیاد آور و سایرآسیب های اجتماعی کنند.
والدین ، مشاوران و مربیان تربیتی در مدارس باید به گونه ای فعالیت کنند که آثار وعواقب سوء جسمانی ، روانی، خانوادگی و اجتماعی سوء مصرف مواد را درکانون خانه و مدرسه به دانش آموزان آموزش دهند و با ارائه هشدارهای لازم ، گام مهمی برای حفظ سلامت آن ها بردارند.
برای پیشگیری ومبارزه با پدیده شوم اعتیاد در جامعه باید تا می توانیم آگاهی و مهارت های خود را افزایش دهیم.
استان البرز ۵۰۰ هزاردانش آموز دارد.