زمینهای شوره زار سواحل بوشهر در سه دهه اخیر کانون و پایه‌گذار صنعتی شده که اکنون از شمال تا جنوب کشور به فعالیت در زمینه پرورش و تولید میگو که بخاطر ارزآوری، اشتغال و درآمدزایی بالا به طلای صورتی معروف است مشغول هستند و رونق اقتصادی را برای این مناطق به ارمغان آورده‌است.
تا سال ۱۳۷۱ تولید میگو فقط به صید از دریا منحصر بود اما با کاهش منابع این آبزی درخلیج فارس براثر عوامل مختلف و پیشرفت علم و فناوری در زمینه پرورش آبزیان، رویکردها به ایجاد این صنعت بیشتر شد و سرمایه‌گذاری‌های اولیه و زیرساختی و حمایت‌های دولت از صنعت تکثیر و پرورش میگو در کشور از استان بوشهر آغاز شد.
با ورود بخش خصوصی به تولید میگوی پرورشی زنجیره‌ای به هم پیوسته از کسب وکارها از جمله تکثیر بچه میگو، تولید غذا، صنایع عمل‌آوری و بسته‌بندی، صادرات و پشتیبانی ایجاد شد و هم‌اکنون بیش از ۱۰ هزار نفر در جنوب و شمال کشور در این صنعت اشتغال دارند و سال گذشته ۴۶ هزار تن میگوی پرورشی در کشور تولید شد.
اکنون پرورش میگو در استان‌های بوشهر، خوزستان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و گلستان در زمین‌هایی که برای کشاورزی مناسب نیست انجام می‌شود و استان بوشهر امروز به عنوان پیشتاز و بنیانگذار این صنعت در کشور با تولید ۲۱ هزار و ۷۶۷ تن در سطح پنج هزار و ۱۲۸ هکتار بخش عمده تولید میگوی پرورشی کشور را به خود اختصاص داده‌است.
فعالان این صنعت اکنون با محدودیت‌های زیرساختی، مشکلات تجهیزاتی، سرمایه، بازار صادراتی و کمبود، وارداتی و گران بودن نهاده‌ها از جمله تامین غذا، مولد و بچه میگو روبرو هستند که در صورت حمایت دولت و حل برخی از این مشکلات و محدودیت‌ها جهش تولید در این صنعت بخوبی محقق خواهد شد.
بوشهر پایه‌گذار صنعت تولید طلای صورتی در کشور
معاون آبزی پروری اداره‌کل شیلات استان بوشهر گفت: شروع فعالیت‌های پرورش میگو از سال ۱۳۶۵ در مرکز تحقیقات شیلاتی خلیج فارس در بوشهر رقم خورد و در سال ۱۳۷۱ بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری به این بخش ورود کرد.
صغری اشرف افزود: از این سال کار مطالعاتی روی زمینهای ساحلی مستعد انجام و نخستین سایت پرورش میگو (رود حله) در استان بوشهر وارد مرحله تولید شد.
وی ادامه داد: از سال ۱۳۷۴ اولین مزرعه بخش خصوصی پرورش میگو در استان بوشهر با تولید ۶۵ تن به مرحله تولید تجاری رسید و از این طریق زمینه خوبی برای توسعه کار در کل کشور فراهم شد.
اشرف اضافه کرد: امروز صنعت پرورش میگو به عنوان یکی از صنایع پویا در کشور به شمار می‌رود که نقشی مهم در تولید، اشتغال زایی، ارزآوری و متقاضیان زیادی برای سرمایه‌گذاری دارد.
وی یادآور شد: براساس ظرفیتیابی انجام شده ۵۰ هزار هکتار زمین مساعد برای صنعت پرورش میگو در استان بوشهر وجود دارد که از این میزان ۱۲تا ۱۳ هزار هکتار آملده سازی و واگذار و ۹ هزار هکتار آن بهره‌برداری شده‌است که از این میزان ۶هزار و ۱۰۰ هکتار به عنوان سطح مفید در قالب ۱۰ سایت در زمینه پرورش فعال است.
معاون آبزی پروری اداره کل شیلات استان بوشهر اضافه کرد: با توجه به صادراتی بودن محصول میگوی پرورشی در زمان حاضر این صنعت ۸۵ میلیون دلار ارزآوری و درکنار آن زمینه اشتغال چهار هزار نفر را در استان بوشهر فراهم کرده است.
اشرف گفت: ۳۴ مرکز فرآوری و عمل‌آوری آبزیان در استان بوشهر فعال است که بیشتر این مراکز دارای تائیدیه کد اقتصادی اروپا هستند و می‌توانند محصول تولیدی را به اروپا صادر کنند.
وی یادآور شد: ظرفیت مراکز فرآوری آبزیان در استان بوشهر ۱۰۰ درصد تولیدات دریایی و پرورشی را پوشش می‌دهد.
این مقام مسئول ادامه داد: با تقویت زیرساخت‌های پرورش میگو، مکانیزه کردن استخرهای پرورش و پرداخت تسهیلات با بهره کم به پرورش دهندگان برای تقویت زیرساخت‌های تولید در استخرهای پرورش تولید در واحد سطح ارتقا می‌یابد.
برنامه‌ریزی افزایش ۳۰ درصدی تولید میگوی پرورشی
معاون آبزی پروری اداره کل شیلات استان بوشهر گفت: براساس برنامه ریزی انجام شده ۱۵ مرکز تکثیر بچه میگو از اردیبهشت ماه پروسه پرورش در این استان را آغاز کرده‌اند و قرار است این مراکز امسال از ۳۰ هزار جفت مولد ۲میلیارد و ۱۰۰ میلیون قطعه بچه میگو برای ذخیره سازی در استخرهای پرورشی تولید کنند.
اشرف اضافه کرد: در سال جاری در سطح ۶هزار و ۱۴۰ هکتار استخر پرورش در این استان بچه میگو ذخیره سازی و در صورت فراهم بودن شرایط لازم پیش بینی می‌شود ۲۹ هزار تن میگوی پرورشی تولید شود.
هرچند امسال تلاش شده میزان تولید مزارع پرورش میگو در استان ارتقا یابد اما شیوع ویروس کرونا بر همه بخش‌های اقتصادی کشور از جمله صنعت پرورش میگو تاثیر داشته و این صنعت و فعالان این بخش را با مشکلات زیادی روبرو کرده است.
مشکلات زیرساختی سایت‌های پرورش میگو در بوشهر
دبیرانجمن صنعت آبزیان استان بوشهر گفت: یکی دیگر از مشکلات پرورش دهندگان میگو در استان بوشهر تامین آب است که با وجود لوله کشی در برخی سایت‌های پرورش از جمله دلوار و دیلم و تعهد شرکت آب و فاضلاب اما هم‌اکنون آب مورد نیاز آشامیدن از طریق تانکر تامین می‌شود.
حسین زارعی افزود: همین تانکرهای آبرسانی می‌توانند باعث انتقال ویروس‌ها از جمله لکه سفید به استخرها و در شرایط بحران کرونا شیوع ویروس در میان فعالان این صنعت شود.
وی تاکید کرد: انتظار است برای رعایت اصول بهداشتی همین مقدار آب تحویلی به استخرهای پرورش میگو از طریق لوله کشی و به صورت بهداشتی تامین شود.
زارعی اضافه کرد: در روز به طور تقریبی ۳۵ هزار مترمکعب فاضلاب تصفیه و از کانالی به دریا ریخته می‌شود این درحالی است که قرار بود این آب صرف فضای سبز شود که تاکنون محقق نشده‌است.
وی ادامه داد: براساس گفته‌های اداره کل محیط زیست استان بوشهر این استان هیچ ساحل سالمی ندارد و بیشتر مناطق آلوده به فاضلاب است در این شرایط پرورش دهندگان برای تامین آب حوضچه‌های پرورش خود باید از این آب آلوده استفاده کنند.
دبیر انجمن صنعت آبزیان استان بوشهرگفت: براین اساس آبی که در حوضچه‌های پرورش میگو استفاده می‌شود به طور معمول آلوده است و درصورتی که موردی از آلودگی در آزمایش‌ها دیده شود کل صنعت پرورش میگوی استان بوشهر در لیست سیاه قرار می‌گیرد.
وی با تاکید براینکه پرورش دهندگان میگو خواهان ساحل و پاک و سالم هستند، گفت: استان بوشهر با تولید ۶۰ تا ۶۵ درصد میگوی پرورشی کشور به عنوان قطب تولید میگوی پرورشی به شمار می‌رود و درصورت دیده شدن این آلودگی کل این صنعت در استان دچار آسیب می‌شود.
زارعی نیروی کار را یکی دیگر از مشکلات صنعت پرورش میگو در استان بوشهر عنوان کرد و گفت: در هیچ جای دنیا ضوابطی که برای کارگران در ایران هست وجود ندارد در قبال ۳۶۰ روز کاری حقوق می‌گیرد اما در ایران برای هشت ماه کار باید ۱۸ ماه (۲ماه عیدی و پاداش، یک ماه سنوات و یک ماه مرخصی، جمعه کاری، عصر و شب کاری ) حقوق پرداخت شود.
وی اضافه کرد: با توجه به نحوه سرمایه‌گذاری، خدمات ارائه شده و وضعیت نیروی کارگری، تولیدکنندگان و فعالان این صنعت باید با کشورهایی رقابت کنند که به هیچ وجه این مشکلات را ندارند.
زارعی ادامه داد: با توجه به شرایط موجود در کشور و افزایش هزینه‌ها در بخش تولید امکان رقابت برای صادر کنندگان میگوی ایران با کشورهای دیگر وجود ندارد.
دبیر انجمن صنعت آبزیان استان بوشهر اضافه کرد: فعالان پرورش میگو باید محصول خود را در بازاری ارائه کنند که شرایط از نظر قیمتی با دیگر کشورها برابر است اما قیمت تمام شده نهاده‌ها برای تولیدکنندگان ما گرانتر است.
وی بیان کرد: در یک بررسی میدانی با کشورهای فقیر از جمله تایلند، اکوادور، آرژانتین، در این کشورها زیر ساخت‌هایی از جمله زمین، راه دسترسی، آب و وام کم بهره ۲ درصد بین بانکی با بازپرداخت طولانی مدت برای آنها درنظر می‌گیرند که این امکانات قابل مقایسه با ایران نیست و فعالان این بخش با مشکلات متعددی روبرو هستند.
زارعی یادآورشد: برای تمدید پروانه بهره‌برداری تولید کنندگان ضمن پرداخت هزینه باید ۲ ماه نیز در انتظار باشند.
گرانی نهاده‌ها مانع رقابت پذیری میگوی پرورشی ایران در بازارهای جهانی
زارعی در باره گرانی نهاده‌های مورد نیاز در صنعت پرورش میگو گفت: بیشتر نهاده‌های مورد نیاز این صنعت وارداتی است برهمین اساس قیمت تولید نیز نسبت به سال گذشته افزایش می‌یابد این درحالی است که این شرایط در کشورهای دیگر وجود ندارد.
دبیر انجمن صنعت آبزیان استان بوشهر گفت: پارسال قیمت لارو (بچه میگو) ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان بود و امسال این میزان به ۶۰ تا ۶۵ هزار تومان رسیده و قیمت غذای میگو نیز با توجه به اینکه مواد اولیه آن وارداتی است از ۱۱ به ۱۶ هزار تومان افزایش یافته است.
وی ادامه داد: با این افزایش قیمت نهاده‌ها در ایران امکان رقابت برای صادر کنندگان با دیگر کشورهای تولید کننده میگوی پرورشی وجود ندارد.
زارعی اضافه کرد: همچنین با توجه به تحریم‌ها و بسته شدن مرزها مشکل انتقال ارز، شرایط و هزینه حمل و نقل افزایش یافته و کشتی‌های کانتینربری معروف و معتبری که امروز از ایران رفته‌اند و کشتی‌هایی جایگزین شده که کانتینرهای آنها فرسوده و خراب است و موجب از بین رفتن و خسارت دیدن محصول صادراتی می‌شود.
وی اظهار داشت: با توجه به سخت‌گیری‌های اروپا و عمل‌آوری که انجام می‌شود امکان صادرات محصول به صورت مستقیم به این کشورها وجود ندارد به همین دلیل محصول ایران با درجه ۲ باید به چین صادر و بعد از عمل‌آوری دوباره به آمریکا و سایر کشورها ارسال شود.
زارعی در باره واحدهای بسته‌بندی گفت: با توجه به شیوع کرونا و فضای خاص حاکم بر واحدهای بسته‌بندی بیشتر این واحدها تعطیل شده‌اند.
وی ادامه داد: فضای کار در کارخانه‌های بسته‌بندی با کرونا در تضاد است فضایی که کارگر در آن کار می‌کند سرد و کارگران به لحاظ مکانی امکان رعایت فاصله اجتماعی را ندارند و تعداد قابل توجهی کارگر باید در سالنی در کنار هم مشغول به کار باشند به همین دلیل فضای مناسبی برای شیوع کرونا است و در نتیجه بخشی از کارخانه‌های عمل‌آوری و فرآوری استان بوشهر به این دلیل تعطیل شده‌اند.
وی گفت: ۴۰ کارخانه عمل آوری با ظرفیت یکهزار و ۳۰۰ تن در روز در استان بوشهر فعال است که با توجه به محدودیت مواد اولیه با یک دهم ظرفیت خود در حال فعالیت هستند با این حال در همین شرایط اگر کسی باز هم درخواست راه اندازی کارخانه فرآوری کند به او مجوز داده می‌شود.
تامین بچه میگو مشکل پرورش دهندگان استان بوشهر
زارعی گفت: امسال برآورد شیلات بوشهر ذخیره سازی ۲میلیارد و ۱۰۰ میلیون قطعه لارو و تولید ۲۹ هزار تن میگوی پرورشی است که تاکنون ۶۰۰ میلیون قطعه معادل یک چهارم این برنامه محقق شده این درحالی است که باید تا پایان تیرماه کار ذخیره سازی به پایان برسد.
وی اضافه کرد: در زمان حاضر یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون قطعه لارو باید تولید و در ۳۴۴ مزرعه ذخیره سازی شود تا به برنامه پیش بینی شده برسیم.
یکی از پرورش دهندگان میگو در سایت دیلم و شیف گفت: افزون بر افزایش قیمت نهاده‌ها نبود کارگر از جمله مهمترین مشکلات این بخش است.
یوسف هوشمند بیان کرد: هر سال کارگران از سیستان و بلوچستان برای کار در استخرهای پرورش وارد استان بوشهر می‌شدند اما امسال به دلیل شرایط کرونا این کار با تاخیر به سختی انجام می‌شود.
وی اضافه کرد: نبود لارو مناسب و کافی برای ذخیره سازی از جمله دیگر مشکلات پرورش دهندگان میگو در استان بوشهر است.
این پروروش دهنده میگو یادآور شد: مراکز تکثیر فعال در استان کوتاهی در خصوص تولید ندارند اما مولدهای موجود در اختیار مراکز تکثیر قدیمی وتوانایی تولید لارو را ندارند و احتمال دارد از هر هزار مورد یک دهم تبدیل به لارو شود.
هوشمند گفت: این مولدهای قدیمی برای نسل‌های اول و دوم مناسب است اما برای نسل‌های بعد مناسب نیست.
وی اظهار داشت: با توجه به شیوع ویروس کرونا تامین مواد ضد عفونی کننده مورد نیاز برای پرورش دهندگان ضروری است اما باید این مواد را با قیمت گزاف تامین کنیم.
رئیس هیات مدیره اتحادیه پرورش دهندگان میگوی استان بوشهر گفت: در دست نداشتن لارو میگو باعث تاخیر در ذخیره‌سازی می‌شود و همین امر باعث می‌شود در آبان ماه که بهترین زمان برداشت است، محصول به سایز لازم نرسد.
اسکندر گلستانی افزود: تغییر ناهنگانی هوا همواره استخرهای پرورش میگو در استان بوشهر را با تهدید شیوع بیماری لکه سفید روبرو می‌کند به همین دلیل بیشتر پرورش دهندگان تلاش می‌کنند در زمان تعیین شده اقدام به ذخیره سازی کنند تا در آبان ماه میگو به اندازه مناسب رشد کرده باشد.
وی بیان کرد: اداره کل دامپزشکی استان بوشهر به دلیل آلودگی بندرعباس به بیماری لکه سفید اجازه واردات لارو از این استان را نمی‌دهد تنها بندر لنگه است که دامپزشکی با انجام آزمایش‌های لازم روی لارو می‌تواند کسری لارو استان بوشهر را جبران کند.
وی با بیان اینکه مولدی که در زمان حاضر در اختیار است وارداتی است گفت: مولدهای موجود در استان از گونه وارداتی و قدیمی وانامی است و احتمال ضعیف شدن آنها وجود دارد.
گلستانی تاکید کرد: برای داشتن لاروهای مناسب لازم است هر ۳تا ۴ سال یک بار مولدها تغییر کند اما این کار انجام نمی‌شود.
وی بیان کرد: مراکز تکثیر برای اینکه هزینه را کاهش دهند خیلی دیر اقدام به تولید بچه میگو می‌کنند این درحالی است که در صورت حمایت دولت می‌توان این مشکل را برطرف کرد.
گلستانی یادآور شد: قیمت یک کیلو میگوی پرورشی سال گذشته در استان بوشهر بین ۲۰ تا ۲۵هزار تومان بود اما امسال به دلیل گرانی نهاده‌ها و سایر هزینه‌های تولید این قیمت به ۳۰ تا ۳۵ هزار تومان افزایش یافته است.
مدیرعامل اتحادیه تکثیر استان بوشهر گفت: در زمان حاضر ۱۵ مرکز تکثیر در این استان مشغول به فعالیت هستند که سال گذشته یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون لارو تولید و انتظار است امسال نیز این کار انجام شود.
کریم حیدری درباره تولید نکردن لارو مورد نیاز پرورش دهندگان برای ذخیره سازی افزود: مراکز تکثیر فرصت تولید لارو مورد نیاز را ندارند این درحالی است که اگر تنها ۲ماه فرصت داشته باشند مشکلی در تولید نخواهد داشت.
وی بیان کرد: با توجه به تغییر ناگهانی شرایط جوی در استان و احتمال شیوع ویروس لکه سفید، بیشتر پرورش دهندگان تلاش می‌کنند تا آخر تیرماه ذخیره سازی را انجام دهند تا بتوانند در زمان مقرر اقدام به برداشت کنند به همین دلیل است که برای ذخیره سازی عجله می‌کنند.
حیدری اضافه کرد: امسال تاکنون مراکز تکثیر معادل ۷۰۰میلیون پست لارو تامین کرده‌اند وانتظار می‌رود با تولید ۲ میلیارد قطعه لارو کل مزارع استان را ذخیره سازی شود.
مدیرعامل اتحادیه تکثیر استان بوشهر گفت: پرورش دهندگان در این شرایط با هدف سرعت بخشی در روند ذخیره سازی لارو میگو در تلاش برای واردات لارو از استان هرمزگان هستند که با توجه به آلودگی مزارع هرمزگان این کار به صلاح نیست زیرا شرایط امسال هرمزگان از نظر آلودگی به بیماری لکه سفید نسبت به سال گذشته بدتر است.
حیدری ادامه داد: سال گذشته نیز عده‌ای از پرورش دهندگان با عجله اقدام به واردات لارو از بندر عباس کردند که باعث بروز مشکلات و آلودگی برخی استخرهای پرورش به بیماری لکه سفید شد.
وی تاکید کرد: پرورش دهندگان باید یقین داشته باشند که در صورت ورود لارو آلوده امکان آلودگی سایر مزارع به بیماری لکه سفید وجود دارد به همین دلیل فعالان صنعت پرورش میگو در مورد ذخیره سازی بچه میگو عجله نکنند.
حیدری در باره واردات مولدهای جدید گفت: نامه نگاری‌های زیادی برای واردات مولد جدید انجام شد اما مجوز لازم صادر نشده‌است.
معاون آبزی پروری اداره کل شیلات استان بوشهر گفت: با توجه به تقویم ذخیره سازی مراکز تکثیر فرصت زیادی برای تولید لارو را ندارند و تاکنون با تولید ۷۰۰ میلیون قطعه لارو پرورش دهندگان توانسته‌اند یکهزار و ۷۰۰ هکتار را در این استان ذخیره‌سازی کنند براین اساس از تقویم ذخیره سازی عقب هستیم.
اشرف یادآور شد: تلاش می‌شود در صورتیکه مراکز تکثیر نتوانند طبق تقویم لارو مورد نیاز استخرهای پرورش را تحویل دهند، برای اینکه ذخیره سازی انجام شود با رعایت تمام ضوابط بهداشتی نسبت به واردات لارو اقدام شود.
وی بیان کرد: با توجه به مدت زمان کم پرورش، هرگونه تاخیر در ذخیره سازی بچه میگو امکان برداشت محصول با سایز بالا را از پرورش دهنده می‌گیرد.
اشرف در باره تامین آب استخرهای پورورش میگو گفت: استان بوشهر با کمبود آب آشامیدنی روبرو است به همین دلیل در مدت زمان مشخصی آب آشامیدنی مورد نیاز استخرهای پرورش با تانکر تامین می‌شود که این اقدام برای مراکز تکثیر مشکلی ندارد اما به دلیل مسائل بهداشتی مشکلاتی را برای استخرهای پرورش میگو به دنبال دارد.
وی در باره کیفیت مولد اظهار داشت: هیچ مولد جدیدی از خارج از کشور وارد نشده درحالی که لازم بود پارت جدیدی از مولدها وارد تا نسل جدیدی تولید شود.
این مقام مسئول ادامه داد: با توجه به سخت گیری دامپزشکی به لحاظ رعایت نکات بهداشتی امکان وارد کردن مولد حتی از استان‌های دیگر هم وجود ندارد با توجه به اینکه زمان زیادی از مولدان موجود گذشته کارایی اولیه را ندارند و بهتر است زمینهای برای استفاده از مولدان نسل جدید فراهم شود.