سخنرانی های این روزهای هر یک از مسوولان دولت پیرامون دو محور مهم می گردد؛ نخست اعلام دستاوردها و بعد تبیین شرایط موجود. فرقی نمی کند در جمع استانداران باشد یا جلسه هیات دولت یا دیدار با سفرای خارجی، حجت الاسلام «حسن روحانی» از هر تریبونی برای ملموس سازی دستاوردهای نظام که کارنامه دولت های وی هم جزئی از آن است استفاده می کند. وزرا و معاونان هم در سخنرانی های خود شرایط دشوار و غیر عادی کشور را تشریح می کنند. نقطه مشترک همه این نشست ها اطمینان بخشی به مردم است تا به گفته رییس جمهوری بدانند که روز استراحتی بویژه در این ۶ ماهه اخیر میان مسوولین عالی رتبه اجرایی کشور دیده نشده، همه شبانه روز تلاش و فعالیت می‌کنند، تعطیلی نمی‌شناسند، همه روز، روز کاری است، تا دقیقه و ثانیه آخر با همان روحیه ساعت اول کار، همه دولت پای کار خواهند بود و تلاش و فداکاری خواهند کرد.
فشار وارد شده عادی نیست
حجت الاسلام روحانی روز چهارشنبه در سخنانی در جلسه هیات دولت، به واقعیاتی که دولتش با آن درگیر است، اشاره کرد و گفت: «این فشار که بر ما وارد شده عادی نیست. فشاری بود که دولت را بشکنند و ملت را به زانو درآورند که البته کار بزرگ را ملت با ایستادگی و مقاومت انجام داده است. کار بزرگ را رهبر معظم انقلاب با راهنمایی و هدایت‌هایشان انجام داده است.»
با هر نوع معیار سنجش می توان به این نتیجه رسید که دولت دوم تدبیر و امید به ویژه از سال دوم خود یعنی اردیبهشت ۹۷ و همزمان با خروج آمریکا از توافقنامه هسته‌ای ، درگیر انواع چالش ها شد. تحریم‌های بی سابقه علیه ایران در حوزه نفت و انرژی، حمل و نقل و کشتیرانی، شرکت‌های فولاد، آهن، آلومینیوم، شرکت‌های پتروشیمی، بیمه، طلا، بانک ها، تبادلات پولی و بانکی، معدن، سوئیفت، منابع ارزی ایران در جهان، دارو و غذا نمونه هایی از فهرست تحریم‌های آمریکاست که می توان آنها را نمونه‌ای از شرایط غیرعادی وارد شده بر دولت دانست.
آمریکا و هم پیمانانش همچنان در مسیر تنگ تر ساختن عرصه بر کشور و شکستن مردم حرکت می کنند و تلاش های هفته‌های اخیر کاخ سفید به منظور تمدید تحریم‌های تسلیحاتی جمهوری اسلامی نشانه این حرکت است. این همه شواهد نشان از غیرعادی بودن فشارها بر کشور دارد و با چنین تهاجم همه جانبه و غیرعادی جز با همیاری و همدلی مردم نمی توان مقابله کرد.
قطب دیگر این فشارها هم گرچه جزو بلایای طبیعی محسوب می شود اما پاندومی غیرعادی و جهانگیر کروناست که در شرایط تحریم و دستان خالی دولت، مقابله با آن هم در زمره فشارهای غیرعادی دسته بندی می شود. دولت با منابع ارزی بسیار محدود و خزانه خالی شده در اثر صفر شدن صادرات نفت، باید با بیماری کووید ۱۹ مقابله کند و آثار فاجعه‌آمیز رکود و بیکاری ناشی از آن را جبران.
دولت ناراحتی ها را می بینید
مفهوم مهم همدلی همانگونه که اشاره شد شرط اصلی توفیق دولت در اجرای برنامه‌های خود است اما شرایط دشوار اقتصادی این روزها در جامعه نیازمند فعالیت قوه مجریه در دو بُعد عملی و روانی است. در بحث عمل به ویژه در حوزه اقتصاد و معیشت با وجود آنکه سیاه چاله‌های اقتصادی کشور فزونی یافته اما براساس گفته رییس جمهوری دولت هم دست روی دست نگذاشته و کار را دنبال می‌کند. دولتی که در سال ۹۵ بالاترین رشد اقتصادی جهانی و تورم تک رقمی را داشت و تراز صادرات و واردات آن مثبت و صادرات غیرنفتی آن بیش از واردات بود و توانست بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی را بین سال های ۹۵ تا ۹۷ به ایران آورده و اقتصاد را سامان دهد.
در حوزه روانی هم ضرورت دارد قوه مجریه همراهی خود را با مردم نشان دهد و چه بسا در این حوزه با توجه به سیاه نمایی های گسترده رسانه‌های فارسی زبان و غیرفارسی زبان خارجی رسالت دشوارتری هم بر عهده دارد. جامعه نیازمند همراهی و درک شرایط از سوی دولتمردان در هر دو حوزه است و این امر بار روانی تحمل شرایط اقتصادی را کمتر خواهد کرد. نشانه های موجود در اظهارات و عملکرد اعضای دولت هم نشان می دهد که دشواری های زندگی مردم تا حد زیادی از سوی آنان درک و دیده می شود. عذرخواهی های مکرر اعضای کابینه، سخنگو و معاونان دولت گواه این درک شرایط از سوی آنان است.
«اسحاق جهانگیری» معاون اول رییس جمهوری در راستای تاکید بر این رویه دولت روز چهارشنبه سوم تیرماه در نشست با مدیران ارشد وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه دولت از ناراحتی و نگرانی مردم نسبت به افزایش قیمت‌ها اطلاع دارد، گفت: «ما میدانیم که فشار اقتصادی بر مردم افزایش یافته و در حال تلاش شبانه‌روزی هستیم تا نگذاریم مردم از این بابت تحت فشار بیشتری قرار بگیرند؛ در عین حال با وجود همه مسایل و مشکلات، کمبود کالایی در کشور وجود نداشته و مردم در هنگام مراجعه به مراکز خرید دغدغه ای از بابت نبود کالا نداشته اند.»
اگر بپذیریم مرحله نخست حل هر مشکل و مسئله ای پذیرفتن وجود آن است؛ دولت روحانی دستکم در این موضوع برخلاف سلف خود نه تحریم‌ها و اثرش را انکار می‌کند و نه شرایط دشوار مردم را. شاید به همین دلیل است که نظرسنجی ها از بهبود شاخص‌های اعتماد به دولت و تصمیماتش در چند ماه گذشته حکایت دارد.
ریشه مشکل زیاده خواهی های آمریکاست
موضوع مهم دیگری که شاید در برخی معادلات سیاسی این روزها نادیده گرفته می‌شود، مقصر اصلی و ریشه‌ای برخی بحران‌های اقتصادی در جامعه ایران است. گرچه نمی‌توان از کاستی‌های هیچ دولتی چشم پوشی کرد اما به همان میزان هم نباید شواهد رشد اقتصای کشور در سال‌های پس از امضای توافقنامه برجام را نادیده گرفت. واقعیت آن است که همانگونه که رییس جمهوری هم اشاره کرد؛ بخش بزرگی از مشکلات موجود در جامعه مربوط به فرد خاص یا قوه خاص نمی‌شود.
فهمیدن و پذیرفتن این نکته که زیاده‌خواهی‌های آمریکا و خروج یکجانبه این کشور از قراردادی که قادر به حل یا کاستن از مشکلات اقتصادی کشور بود، ریشه بسیاری از نابسامانی‌های معیشتی مردم است، با توجه به شواهد غیرقابل انکار نمی‌تواند دشوار باشد. به همین دلیل است که روحانی به ویژه پس از بحران کرونا تلاش بسیار کرده است تا مسوولان، قوا و نهادهای دیگر را برای کاستن از تبعات زیاده خواهی‌های آمریکا فرابخواند. اینکه گروهی به عمد و آگاهانه در داخل و خارج، اجازه آغاز و تکمیل این پروژه فهم و پذیرش را نمی دهند ریشه٬ای سیاسی و نتیجه‌ای آسیب‌رسان دارد. انگشت اتهام به دولتی که دو بار با رای بالای مردم انتخاب شد و توانست موفقیت‌هایی در عرصه‌های مختلف ثبت کند، شاید بخشی از بار روانی مسوولیت‌های برخی افراد و نهادها را بکاهد اما با واقعیت مشهود در مشکلات کشور فرسنگ‌ها فاصله دارد و به همین دلیل هم نمی‌تواند برای حل و رفع آنها نسخه کامل و شفابخشی باشد.