از اواخر سال گذشته تحولی در زندگی ایرانیان و مردم دیگر کشورهای جهان بوجود آمد؛ ویروسی کوچک، چنان جامعه جهانی را گرفتار و متحول کرد که کسی تصورش را نمی‌کرد، چه کسی باورش می‌شد روزی بدون ماسک جرات بیرون رفتن از خانه را نخواهد داشت؟ چه کسی باور می‌کرد روزگاری خواهد آمد که از دست دادن و روبوسی پرهیز می‌شود؟ و چندین اتفاق غیرقابل باور دیگر.
اما این اتفافات افتاد و حالا خیلی‌ها دلشان تنگ شده برای روزهای قبل از کرونا و زندگی‌ای که قدرش را نمی‌دانستند، به روزهایی که با خیالی راحت در خیابان تردد می‌کردند، پارک و مهمانی می‌رفتند، خرید می‌کردند و بدون هیچ دغدغه‌ای سوار تاکسی می‌شدند ولی حالا اوضاع فرق کرده و خواه ناخواه باید با این واقعیت کنار بیاییم که چاره‌ای جز تحمل کرونا و کنار آمدن با این ویروس بد قدم نداریم.
باید با این مساله کنار آمد که دیگر زندگی مثل دوران پیش از کرونا ممکن نیست، چون شرایط تغییر کرده و اگر سهل‌انگاری کنیم، قطعا دچار مشکل خواهیم شد، چاره‌ای نیست و باید رفتارهای اجتماعی و اقتصادی را با توجه به شرایط موجود تغییر دهیم به قول شاعر «چشم‌ها را باید شست، جور دیگر باید دید».
حال سوال این است که در شرایطی که کرونا بر ما تحمیل کرده، چگونه و با چه سبکی باید زندگی کرد تا بتوان با خیالی آسوده‌تر از این بحران گذشت؟ کارشناسان حوزه روانشناسی، اقتصاد و علوم اجتماعی بهتر در این زمینه توضیح می‌دهند.
پذیرش کرونا به عنوان یک واقعیت و تلاش برای افزایش تاب‌آوری
کارشناس ارشد مشاوره خانواده معتقد است: همه گیری و شیوع ویروس کرونا شرایط مبهم و غیرقابل پیش‌بینی را ایجاد کرده که منجر به بروز طیفی از افکار ناامید کننده توام با اضطراب و استرس شده و نتیجه آن می‌تواند احساس فرسودگی و درماندگی باشد.
عطالله شاکریان با بیان اینکه اولین تغییر و باور باید به این سمت باشد که بپذیریم زندگی همیشه بر وفق مراد نیست، افزود: باید پذیرفت که اکنون در بحران هستیم و کرونا آسیب‌هایی را از جهات مختلف ایجاد کرده پس باید با همکاری و همدلی از این شرایط عبور کرد.
وی اضافه کرد: نکته بعدی برای کنار آمدن با شرایط جدید آن است که سعی کنیم با کنترل احساسات و افکار، رفتارهای خود را در جهت معقول سوق دهیم و اولین قدم آن است که باورهای خود را نسبت به بیماری تغییر دهیم و اینکه ویروس کرونا قرار نیست کنترل زندگی را از دست مان بگیرد.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج یادآور شد: با مدیریت ترس، اضطراب و تسلط و کنترل بر جنبه‌های مثبت وجود خود، آنها را در جهت کاهش آسیب‌های روانشناختی که همان غرق شدن در نگرانی‌ها و نشخوارهای ذهنی است هدایت کنیم تا دچار مشکلاتی مانند اختلال در خواب، خشم، اضطراب و ناتوانی در تمرکز و بدبینی نشویم.
شاکریان تاکید کرد: باید سعی کرد برنامه ریزی روزانه داشت و هر روز حجمی از کارهای معمول را تعیین کرد و انجام داد و در این مسیر روابط اجتماعی را با لحاظ کردن پروتکل‌های بهداشتی مد نظر قرار داد.
وی با بیان اینکه برای کمک به افراد نیازمند، می‌توان شبکه حمایتی تشکیل داد تا اضطراب‌های اجتماعی کاهش یابد، اظهار داشت: باید در کنار داشتن روابط اجتماعی محکم با دوستان و خانواده، قوام و سلامت روان شناختی خود را در مواجهه با سختی‌ها حفظ کرد که این مسئله باعث افزایش قدرت تاب آوری می‌شود.
دکترای تخصصی تعلیم و تربیت گفت: برای داشتن تاب‌آوری باید قدرت پذیرش بالایی داشت و بپذیریم که زندگی مجموعه‌ای از فراز و نشیب‌ها است و گاهی هم ممکن است با شرایط ناگوار مواجه شویم که باعث می‌شود صبوری را نسبت به خود و دیگران تمرین کنیم و به جای تمرکز بر جنبه‌های هیجانی بر روی عقلانیت متمرکز شویم.
توجه به خودمراقبتی و دیگر مراقبتی
شاکریان تاکید کرد: در شرایط موجود که موج دوم بیماری کرونا محسوب می‌شود قطعا نیاز به اتخاذ تصمیم‌هایی است که سبک زندگی جدیدی را بدنبال می‌آورد و نباید توقع داشت با سبک زندگی قبلی همخوانی داشته باشد هر چند که بسیاری از شیوه‌های تعامل همچنان حفظ می‌شود.
وی با بیان اینکه نکته مهم در شرایط جدید، ضرورت در خانه ماندن است، افزود: در این مسیر باید روابط خانوادگی خود را تنظیم کرد که طبعا هر خانواده منحصر بفرد بوده و خواسته‌ها و نیازهای خاص خود را دارد اما خانه باید مامن امن و صمیمی برای عشق ورزی و روابط دوستانه برای اعضا باشد.
کارشناس ارشد مشاوره خانواده گفت: امروز باید در جهت سبک زندگی مسوولانه و سازگارانه قدم برداشت و نیاز است خود مراقبتی و دیگر مراقبتی به عنوان یک مسوولیت فردی و اجتماعی مورد توجه قرار گیرد.
شاکریان به رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی به عنوان یک اصل و ضرورت اشاره کرد و یادآور شد: در شرایط کنونی نباید تنها به خود فکر کرد زیرا در جامعه افراد دیگری هم وجود دارند، پس باید در قبال آنان احساس مسوولیت کنیم.
وی اظهار داشت: در سبک مطلوب زندگی جدید، ضرورت دارد که به نیازهای زیستی مانند خواب، تغذیه و فعالیت‌های بدنی توجه لازم شود و یک مولفه مهم که اغلب بنا به دلایلی نادیده گرفته می‌شود، داشتن خواب کافی و مناسب است.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج اضافه کرد: کم خوابی و خوابیدن بیش از حد می‌تواند صدمات جدی به بدن وارد کند و لازم است به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که به مقدار کافی خوابید.
شاکریان با اشاره به اینکه ورزش روزانه می‌تواند باعث تقویت ایمنی بدن و کاهش اضطراب شود، افزود: سبک تغذیه مناسب نیز به بهبود سیستم ایمنی کمک می‌کند، ضمن اینکه رژیم غذایی، میوه و سبزیجات، غلات سبوس‌دار و پروتئین، علائم افسردگی و استرس را از بین می برد.
وی تاکید کرد: در شرایط شیوع کرونا، متناسب با بیماری باید به همدیگر فضا و اجازه داد تا هر فرد به کارهای خود بپردازد، از این رو لازم است که مرزها در درون خانواده مجددا تعریف شود، چراکه فاصله دادن به هم در درون خانواده کمک بزرگی به حفظ بهداشت روانی افراد می‌کند.
این کارشناس ارشد مشاوره خانواده اظهار داشت: نکته دیگر که می‌تواند به سلامت روان خانواده کمک کند کنترل داشتن بر اطلاعات و اخبار مربوط به کرونا است، به این معنا که در مواجهه با اخبار مربوط به بیماری به خصوص در فضای مجازی دقت و از مرور لحظه‌ای و مکرر شبکه‌های مجازی که استرس‌زا است، اجتناب کرد.
شاکریان گفت: در ارتباط با کودکان و نوجوانان نیز اغراق در پرداختن به اخبار و خطرات بیماری کرونا، اضطراب آنها را بالا می‌برد که می‌تواند پیامدهای منفی و حتی اختلال‌هایی را در آینده ایجاد کند که باید در این خصوص با احتیاط برخورد کرد.
وی بر ضرورت توجه جدی به سالمندان با توجه به شکننده‌تر بودن آنان در برابر استرس شد و افزود: باید مراقب سلامت جسمی و روانی افراد سالخورده بود، پس حمایت از آنان برای فراهم کردن شرایط مطلوب روانی توام با برآوردن نیازهای جسمی ضروری است.
ضرورت حرکت به سمت اقتصاد اینترنتی
عضو هیات علمی دانشگاه کردستان نیز با بیان اینکه با توجه به وجود بیماری کرونا چشم‌انداز آینده چندان مثبت نیست، گفت: بهرحال طی دو سه سال آینده حتی اگر داروی قطعی این بیماری کشف نشود، آثار آن در اقتصاد درون‌سازی و در زندگی مردم هضم می‌شود.
علی فقه‌مجیدی تاکید کرد: باید این واقعیت را پذیرفت که شرایط به گونه‌ای است که به ناچار در برخی فعالیت‌های اقتصادی، باید به سمت استفاده از سبک‌های جدید گام برداشت.
وی با بیان اینکه از لحاظ اقتصادی به ناچار سبک خرید مردم در آینده تغییر پیدا می‌کند، یادآور شد: مردم باید با این بیماری کنار بیایند و شیوه تهیه و خرید کالا و لوازم ضروری زندگی را به سمتی ببرند که تماس فیزیکی و حضوری کمتر شود.
استاد اقتصاد دانشگاه کردستان اظهار داشت: مردم باید به سمتی بروند که ابتلا به بیماری کرونا کمتر شود، پس چاره‌ای جز استفاده از فضای مجازی و اینترنتی برای برخی فعالیت‌های اقتصادی از جمله خرید و تهیه کالا نیست.
فقه‌مجیدی با بیان اینکه مردم باید قبول کنند که قدرت انتشار این ویروس بالا است، افزود: حتی در صورت نبود کرونا، در آینده‌ای نزدیک سبک زندگی بشر به سمت اینترنتی و دیجیتالی شدن خرید و فروش پیش خواهد رفت.
وی گفت: در سال‌های آینده مشاغلی که خدمات خود را به سمت غیرحضوری انجام می‌دهند سودآوردی و طرفداران بیشتری خواهد داشت، همچنانکه در چند ماه اخیر به دلیل شیوع کرونا، کسب و کارهای اینترنتی رونق خوبی داشته است و در آینده نیز این رویه ادامه می‌یابد.
عضو هیات علمی دانشگاه کردستان به تغییر سبک زندگی مردم ایران و جهان و استقبال آنان از غذاهای آماده و بیرون‌بر در سال‌های گذشته اشاره و اضافه کرد: در صورت ادامه شیوع ویروس کرونا، اقبال مردم به رستوران‌ها و غذاهای آماده کمتر می‌شود و به طور طبیعی آثار این بیماری بر اقتصاد چنین مشاغلی در آینده نمایان خواهد شد.
فقه‌مجیدی یادآور شد: ادامه این روند و پایداری ویروس کرونا، بخش گردشگری را نیز دچار خسارت‌های زیادی می‌کند و از رونق این صنعت هم به طور قابل توجهی کاسته می‌شود.
لزوم همراهی مردم و مسوولان
استاد علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج نیز معتقد است: علیرغم ارزش‌های جهان شمولی که در زندگی بشر وجود دارد برخی از ارزش‌ها و هنجارها در زمان و مکان خاصی اولویت پیدا می‌کنند، همچنانکه سبک زندگی در دوران کرونا باید مبنی بر ملاحظه رفتار و احتیاط باشد.
جلیل سحابی ادامه داد: در این دوران شیوع کرونا، پرهیز از رفتارهای خطرناک، کمتر در میان جمع و ازدحام بودن، قید مسافرت و سفر توریستی را زدن و همزمان دوری از مصرف خودسرانه دارو، راهکارهای مناسبی برای روبرو شدن با شرایط جدید است.
وی با بیان اینکه جبر محیط، کاری کرده که هماهنگی بیشتری بین مردم و مسئوولان برای غلبه بر ویروس کرونا را می‌طلبد، اضافه کرد: از طرف دیگر کمک به معیشت افرادی که به اجبار برای طلب رزق و روزی مجبور به ورود به بازار هستند یکی دیگر از راهکارهایی است که می‌تواند حس همدلی را در بین مردم همچنان جاری کند.
این استاد علوم اجتماعی یادآور شد: اغلب مردم به این باور رسیده‌اند که روابط و مناسبات دوران کرونا با قبل از آن دچار تغییرات اساسی شده است، چراکه اگر قبلا مردم از عدم حضور در مراسم ترحیم کاملا گله‌مند می‌شدند امروز برعکس به شیوه خوداظهاری اعلام می‌کنند که مراسم ترحیم نه در منزل و نه در مسجد برگزار نمی‌شود.
سحابی افزود: همین قضیه در سایر مناسبات غم و شادی، مناسبات و کارناوال‌های ورزشی محلی، ملی و بین‌المللی و به نوعی همه زندگی بشر تسری پیدا کرده است که بیانگر تغییر اساسی در دوران کرونا است؛ از این رو در هستی‌شناسی، باورها و نگرش مردم هم لازم است تغییرات بنیادی برای سازگاری با شرایط جدید و بقای انسان به وجود بیاید.
وی اظهار داشت: سازگاری با شرایط جدید می‌تواند شامل رعایت پروتکل‌های بهداشتی، فاصله‌گذاری اجتماعی و از همه مهمتر عدم مسافرت در زمان بیماری است که ما را به این فرموده پیامبر اسلام (ص) رهنمون می‌کند که "اگر در جایی بیماری واگیردار وجود دارد به آن مکان وارد نشده و از آن خارج نشوید. "
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج به تاثیر کرونا بر زندگی اجتماعی بشر اشاره و تاکید کرد: انسان ساحتی فردی- اجتماعی دارد و بخش عمده‌ای از رفتارهای انسانی ناظر به بعد اجتماعی است و کرونا در واقع این بخش از هویت زندگی اجتماعی را هدف قرار داده است که ناشی از این بیماری، امکان اجتماع اگر نگوییم غیر ممکن، بسیار ضعیف شده است.
سحابی یادآور شد: بخش عمده‌ای از مناسبات اجتماعی انسان چه در سطح خانوادگی و اقوام و چه در سطح دوستان و آشنایان از این قاعده تاثیر پذیرفته و به ویژه برای جوامعی که به صله رحم و دید و بازدید وابسته بوده و آن را ارزش می‌نهادند این بیماری حمله جدی بر پیکره مناسبات اجتماعی وارد کرده است.
از صحبت‌های کارشناسان اینگونه می‌توان دریافت که پذیرش کرونا به عنوان واقعیتی انکار ناپذیر، افزایش تاب‌آوری، تغییر رفتار و ایجاد سبکی جدید در زندگی، کنار آمدن با شرایط موجود، رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی، احساس مسوولیت نسبت به سلامتی خود و دیگران، استفاده از اقتصاد اینترنتی و فناوری‌های نو، از ملزومات زندگی در دوران کرونایی و راهکار عبور از بحران کنونی است.
براساس اعلام سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تا ظهر جمعه ششم تیر ماه در مجموع ۲۱۷ هزار و ۷۲۴ نفر در کشور به طور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند و با فوت ۱۰۹ نفر در ۲۴ ساعت گذشته، شمار جان باختگان کرونا در کشور به ۱۰ هزار و ۲۳۹ نفر رسید.