صداهای بیش از حدِ مجاز که حاصل توسعه حمل و نقل عمومی، خودروهای سواری، موتورسیکلت ها، حمل ونقل هوایی، حمل و نقل زمینی، کارخانه ها و کارگاه ها است، به عنوان عامل آلودگی به شمار می رود.
اصواتی که اثرات نامطلوبی بر روح، روان و جسم افراد می گذارد و به عنوان یکی از معضلات محیط زیستی شهری به حساب می آید.
بر اساس ماده ۲۹ قانون هوای پاک و آیین نامه اجرایی آن برای تکمیل طرح جامع مدیریت آلودگی صدا در کلانشهرها، تکالیفی بر عهده دستگاه هایی از جمله وزارت کشور، نیروی انتظامی برای وسایط نقلیه فاقد گواهی معاینه فنی و اخذ جرایم از وسایط نقلیه واجد آلودگی صوتی، وزارت راه و شهرسازی برای تدوین ضوابط کنترل و کاهش آلودگی صدا در ساخت وسازها و پروژه های عمرانی داخل محدوده شهرها و نهایتا سازمان حفاظت محیط زیست برای پایش و شناسایی منابع و کانون های آلودگی صدا مطابق حدود مجاز و برخورد با متخلفان است. اینکه دستگاه ها تا چه حدی بر وظایف خویش پایبند هستند بحث آلودگی صدا را در اولویت قرار داده اند، باید بررسی شود.
همچنین کاهش آلودگی صوتی در قانون بند ۶ منشور حقوق شهروندی نیز مورد توجه قرار گرفته است به گونه ای که شهروندان حق دارند ضمن مشارکت در انجام مسئولیت‌های قانونی و تأمین منابع مالی مورد نیاز، از هوای پاک، فضای سبز عمومی و بوستان، معابر تمیز و عاری از پسماند و شهری بدون آلودگی‌های صوتی و زیست‌محیطی برخوردار باشند.
واحد اندازه گیری صدا یا صوت " دسی بل" است براساس تغییرات فشار هوا مقدار آن بین صفر دسی‌بل - آستانه شنوایی - تا ۱۳۰ دسی‌بل -آستانه دردناکی- محاسبه می‌شود.
بر اساس استانداردهای شرکت کنترل کیفیت هوا صداهای کمتر از ۶۰ دسی بل در شرایط مناسب، بین ۶۰ تا ۶۵ دسی بل نامناسب برای کودکان و بیماران، ۶۵ تا ۷۰ دسی بل آزار دهنده و بیش از ۷۰ درصد خطرناک است.
همچنین آستانه درد گوش در ۱۳۰- ۱۲۰ دسی بل است، اما آسیب به اعصاب شنوایی از ۸۵ دسی بل است ضمن اینکه هر فرد سطح تحمل متفاوتی نسبت به سروصدا دارد که آلودگی های صوتی و بیش از حد مجاز باعث برهم زدن آرامش در زمان استراحت یا تمرکز افراد در حین انجام کار شده و بر سلامت روان و جسم فرد تاثیر منفی بگذارد.
براساس دسته بندی سازمان بهداشت جهانی منابع تولید سروصدا به بخش هایی از جمله صنعت، ترافیک جاده ای، ترافیک ریلی، ترافیک هوایی، کارهای ساختمانی و عمومی، منابع داخلی و منابع گوناگون تقسیم شده است و هر کدام نقش به سزایی در تولید صداهای ناهنجار دارند.
مهمترین عوامل ایجاد آلودگی صوتی در کلانشهرها و شهرهای بزرگ به سیستم حمل و نقل شهری از جمله سواری، اتوبوس، کامیون، موتورسیکلت و حتی مترو مربوط می شود که شهر تهران نیز از این امر مستثنا نیست.
صداهای زندگی شهرنشینی که شهروندان تهرانی را کلافه کرده است و حتی در بعضی از مناطق مسکونی استفاده از شیشه های دوجداره نیز پاسخگو نیست.
یک شهروند ساکن محدوده بزرگراه بسیج به خبرنگار ایرنا می گوید: واحد مسکونی ما در کنار این بزرگراه قرار دارد و شب ها با اینکه شیشه ها دوجداره است ، از صدای تردد خودروها و حتی کامیون ها آسایش نداریم.
وی گه می خواهد نامش ذکر نشود، می گوید: زندگی در واحدهای مسکونی کنار بزرگراه ها اشتباه است ولی با افزایش هزینه های اجاره ای در سایر نقاط آرام شهر این امکان وجود ندارد.
یکی دیگر از شهروندان که روزانه از مترو برای تردد به محل کار استفاده می کند به خبرنگار ایرنا می گوید: صبح ها وقتی وارد مترو می شوم صدای ناهنجار توقف مترو بسیار آزار دهنده است و روی اعصاب و روانم تاثیر می گذارد از این رو تا زمانی که به خانه باز گردم تمرکزی ندارم.
وی ادامه می دهد: همچنین حضور دستفروش ها و تبلیغ و فروش محصولاتشان وجود صداها را دوچندان می کند باید چاره ای اندیشیده شود تا ضمن کاسته شدن از این صداها شهروندان آسایش داشته باشند.
یکی دیگر از تهرانی نشینان به خبرنگار ایرنا می گوید: رانندگی در تهران بسیار سخت است وجود موتورسیکلت ها، کامیون ها، ترافیک و حتی بوق خودروها مشکلاتی به وجود آورده است.
وی اضافه می کند: باید فرهنگ استفاده درست از خودرو و یا موتورسیکلت رواج پیدا کند تا از بوق های غیرمعمول و مکرر جلوگیری شود.
یکی از شهروندان تهرانی که در منطقه ۹ محدوده سی متری جی در کنار فرودگاه مهرآباد تهران، زندگی می کند به خبرنگار ایرنا از سر و صداهای فرود هواپیما گلایه کرده و می گوید: هنگام نشستن هواپیما سر و صدا به قدری زیاد است که شیشه های خانه به صدا درمی آید این امر در طول روز و تا ساعاتی از شب اتفاق می افتد.
این شهروند ادامه می دهد: وقتی مهمان در خانه داریم از این صدا احساس ترس می کنند ولی برای ما که در این منطقه زندگی می کنیم تقریبا به این صدا عادت کرده ایم با اینکه بر روی اعصابمان تاثیر گذاشته است.
آلودگی صوتی خاموش است
«آلودگی صوتی یک آلودگی خاموش است» این گفته مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران است که از تبعات این آلودگی بر روی جسم و روح شهروندان ابراز نگرانی می کند.
شینا انصاری به خبرنگار ایرنا می گوید: ایستگاه های پایش اندازه گیری آلودگی صوتی در تهران فعال است که توسط شرکت کنترل کیفیت تهران مورد رصد و بررسی قرار می گیرد.
وی ادامه می دهد: موضوع کنترل آلودگی صوتی در مناطقی که صدا بیش از حد مجاز است مورد پیگیری قرار گرفته است و در این زمینه باید عایق های صوتی و دیوارهایی برای کاهش صدای آلودگی نصب شود.
مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران است با اشاره به این که در قانون هوای پاک به موضوع آلودگی صوتی توجه ویژه ای شده است گفت: این قانون در سال ۹۶ به تصویب رسید و یک سال بعد از آن آیین نامه اجرایی به دستگاه های مربوطه ابلاغ شد.
وی بیان می کند: وزارت راه و شهرسازی، سازمان محیط زیست، شهرداری ها و نیروی انتظامی در این زمینه موظف هستند در همین راستا وضع قوانین برای کاهش آلودگی صدا به تنهایی کافی نیست بلکه آنچه اهمیت دارد قابلیت اجرای این قوانین در کشور هست از این رو بدون پایبندی دستگاه ها به اجرای قوانین و همراهی مردم، امکان کنترل و مدیریت این آلودگی میسر نخواهد شد.
انصاری خاطر نشان می کند: شهر تهران دارای بیش از ۶۰ بزرگراه است که تردد خودروها آلودگی ۷۵ تا ۸۵ دسی بل را ایجاد می کند در حالی که حدود مجاز آلودگی صوتی برای پهنه های مسکونی در روز ۵۵ دسی بل و شب ۴۵ دسی بل است ضمن اینکه وجود دو فرودگاه عمده در محدوده شهر تهران، شبکه راه آهن در جنوب تهران، وجود کارگاههای پراکنده صنعتی در سطح شهر از جمله نجاری، تراشکاری، صافکاری و آهنگری در مجاورت مناطق مسکونی، آموزشی و بهداشتی- درمانی به پررنگ شدن آلودگی صوتی پرداخته است.
امکان رصد لحظه ای آلودگی صوتی در سایت کنترل کیفیت هوای تهران وجود دارد بر این اساس اکنون ایستگاه های شهید گمنام با ۷۳.۲ دسی بل، ستاد بحران و آذری ۷۲.۳ دسی بل، بزرگراه افسریه با ۷۲.۵ دسی بل و میدان خراسان با ۷۲.۱ دسی بل دارای بیشترین آلودگی صوتی و در شرایط خطرناک قرار دارد.
۳۶ ایستگاه سنجش آلودگی صوتی
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران به خبرنگار ایرنا می گوید: در حال حاضر ۳۶ ایستگاه سنجش صدا در سطح شهر تهران وجود دارد که به صورت ۲۴ ساعته داده‌برداری صورت می‌گیرد و نتایج به صورت شاخص‌های روزانه و شبانه بر روی سامانه بر خط آلودگی صدا برای شهروندان قابل دسترسی می‌باشد.
حسین شهید زاده ادامه می دهد: با توجه به اینکه مهمترین منبع آلودگی صوتی وسایل حمل و نقل موتوری هستند، بالطبع نقاطی که در مجاورت بزرگراه‌ها و معابر پر تردد قرار دارند؛ دارای بیشترین سطح تراز صوت هستند طبق سنجش‌های انجام شده میانگین تراز صوت در بزرگراه‌های تهران بین ۷۰ تا ۸۰ دسی‌بل است.
وی با اشاره به مناطق مجاور فرودگاه مهرآباد تهران می گوید: شهروندان در این محله ها علاوه بر صدای ترافیک در معرض صدای ناشی از عبور هواپیما نیز هستند، مناطق جنوبی تهران که در مجاورت خطوط ریلی بوده و اطراف منطقه بازار به دلیل تردد بالای موتورسیکلت‌ها همگی از جمله مناطق با سطح آلودگی بالا هستند.
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران اجرای طرح های دیوارهای صوتی را جز وظایف سازمان حمل و نقل و ترافیک عنوان می کند و ادامه می دهد: این موضوع در طرح های جدیدتر توسط معاونت فنی و عمران اجرا می‌شود ضمن اینکه شهرداران مناطق هم در مقاطعی اقدام به نصب دیوار صوتی کرده اند. علاوه بر نصب دیوارهای صوتی، کاشت پوشش گیاهی در حاشیه بزرگراه‌ها از جمله اقداماتی است که تا کنون انجام شده است.
وی می گوید: مواردی مانند تست صدای اگزوز وسایل نقلیه سبک در مراکز معاینه فنی، تعیین حریم صوتی بزرگراه‌ها و اضافه شدن آن به لایه طرح تفصیلی شهر تهران، تدوین چک لیست مبحث ۱۸ مقررات ملی ساختمان و اجرای سختگیرانه آن برای پلاک‌های مجاور بزرگراه از جمله اقداماتی است که با همکاری بخش های دیگر شهرداری در دست انجام است که به زودی شاهد اجرایی شدن آنها در شهر تهران خواهیم بود.
شهیدزاده به راهکارهای کنترل آلودگی صوتی اشاره کرده و بیان می کند: بر خلاف آلودگی هوا که کنترل منبع مهمترین نقش را در کاهش آن دارد، در بحث آلودگی صدا علاوه برکنترل منبع نظیر برقی کردن موتورسیکلت‌ها و نوسازی ناوگان حمل و نقل موتوری؛ کنترل صدا در مسیر و دریافت کننده نیز اهمیت زیادی دارد از این رو استفاده از مصالح جاذب در نمای ساختمان‌ها، نصب پنجره‌های چند جداره استاندارد، رعایت فاصله مناسب بین منازل مسکونی و معبر، کاشت پوشش گیاهی متراکم در حاشیه بزرگراه‌ها و اصلاح ساختار شهری راهکارهایی است که حتماً باید در کنار کنترل منبع به آن توجه شود.
وی می گوید: موضوع آموزش و افزایش آگاهی مردم در ارتباط با نقش مؤثر آنها در کنترل آلودگی صدا بحثی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. گنجاندن مطالبی با موضوع آلودگی صوتی در کتب درسی، استفاده از پارک‌های ترافیک و آموزش دانش‌آموزان از سنین پایین و حتی برگزاری کلاس‌های آموزشی در سرای محلات برای والدین قطعاً نقش مهمی در افزایش سطح آگاهی جامعه خواهد داشت.
آلودگی صوتی تحمل فرد را به صورت ناخودآگاه کم می‌کند
یکی از کارشناسان مسائل مدیریت زیست محیطی به خبرنگار ایرنا گفت: آلودگی صوتی یکی از موارد محیط زیست شهری است که با توسعه شهرها و به تبع آن گسترش حمل و نقل و رشد صنایعی از جمله آهنگری و تراشکاری و سایر موارد شکل می گیرد.
جمال قدوسی که یکی از اساتید دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران است ادامه می دهد: صوت نیز مانند سایر موارد دارای استانداردهای مشخص است که اگر از حد مجاز عبور کند باعث آسیب به گوش و در مراحل بالاتر مشکلات عصبی و پرخاشگری می شود.
وی بیان می کند: آلودگی صوتی تحمل فرد را به صورت ناخودآگاه کم می کند و این امر در کنار سایر فشارهای اقتصادی و روحی تشدید کننده است و فرد را به درجه ای از عصبانیت و کاهش تاب آوری در برخورد با مسائل می کند.
کارشناس مسائل مدیریت زیست محیطی همچنین با بیان اینکه جانمایی پارک ها و فضای سبزها در تهران برای آرامش شهروندان مناسب نیست می گوید: متاسفانه این فضاها در مکان هایی قرار گرفته است که از هر چهار طرف به خیابان ها منتهی می شود و در آن استانداردهای صدا رعایت نشده است.
وی اضافه می کند: پارک نیاوران را در نظر بگیرید به خاطر سر بالایی که وجود دارد باعث می شود تا کامیون ها برای بالا رفتن از خیابان با دنده سنگین حرکت کنند و در نهایت به صداهای ناهنجار ختم می شود به همین علت است که امروزه در پارک ها و فضاهای سبز حضور پرندگان بسیار کم و یا حتی ناچیز شده است.
قدوسی تاکید می کند: مکان های زیست محیطی با وجود زیبایی هایی که دارند باید آرامش اعصاب و روان را به ارمغان بیاورند این درحالی است که حتی در پارک ها نیز به جای شنیدن صدای پرندگان صدای بوق خودروها و سایر آلودگی های صوتی به گوش می رسد این عوامل نقش مهمی در پناه بردن تهرانی ها در تعطیلات به سمت جنگل ها و دریا در نقاط شمالی کشور می شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه شهرداری ها و سازمان محیط زیست باید موضوع آلودگی صوتی را در اولویت قرار دهند ادامه می دهد: بایستی به این نهادها هشدار داد که حفظ سلامتی شهروندان مساله مهمی است که باید به آن توجه شود و معماری شهرها و نظارت بر آن را در دستور کار قرار دهند.
وی ابراز کرد: در بسیاری از کشورهای دنیا در اطراف فضاها و پارک ها از درخت های چند اشکوبه و دیواری از فضای سبز به ضخامت حدود ۱۰ سانتی متر استفاده می کنند تا آلودگی صوتی کاهش پیدا کند این درحالیست که در وسط بعضی از پارک های تهران مقدار آلودگی صوتی دوبرابر حد مجاز است.
کارشناس مسائل مدیریت زیست محیطی تاکید می کند: استفاده از درختان و درختچه های زینتی نه تنها آلودگی های صوتی را کاهش می دهد بلکه به حفاظت و زیبایی محیط زیست نیز کمک قابل ملاحظه ای می کند اثر گیاهان در کنترل صدا بستگی به نوع درخت و درختچه متفاوت است. با توجه به نوع، ارتفاع، تراکم، بافت، خصوصیات برگ و طرز قرار گرفتن آن، موقعیت درختان و شرایط آب و هوایی میزان کاهش شدت صوت متفاوت است.
وی خاطر نشان می کند: گیاهان از طریق جذب، انکسار و انحراف صدا باعث کنترل آن می شوند آنها همچنین با تبدیل صداهای ناهنجار به صداهای دلپذیرتر از طریق حرکت برگها باعث کاهش اثرات نامناسب صداها می شوند و به فرد آرامش را هدیه می کنند.
قدوسی با بیان اینکه آلودگی صوتی مانند بیماری دیابت خاموش است می گوید: مسئولان مربوطه باید موضوع آلودگی صوتی را مورد توجه قرار دهند و در معماری فضاهای سبز، آپارتمان ها، حتی بیمارستان ها توجه ویژه ای داشته باشند امروزه در تهران شاهد هستیم بسیاری از بیمارستان ها در حاشیه خیابان های پرتردد احداث شده اند که حتی آرامش اعصاب در محیط بیمارستانی وجود ندارد.
وی خاطر نشان می کند: کاهش آلودگی صوتی یکی از مطالبه های حقوق شهروندی است در حالی که باید شهروندان نیز خودشان از ایجاد آلودگی های صوتی هنگام رانندگی و سایر موارد خودداری کنند.
مساله آلودگی صوتی امروزه یکی از مهمترین مشکلات انسانی و زیست محیطی در مناطق شهری است که از دو جنبه فیزیکی و روانی زندگی شهروندان را مختل کرده است که اگر به آن پرداخته نشود اثرات ناشی از آن تبعات جبران ناپذیری را به بار خواهد آورد.
اداره کل محیط زیست استان تهران نیز یکی از متولیان مسائل محیط زیست شهری است که بر اساس قانون ناظر بر عملکرد صنایع و آلودگی صوتی است این در حالی است که کارشناسان این اداره پاسخگوی تماس های مکرر خبرنگار ایرنا نبودند.