پنج ماه تا انتخابات ریاست‌جمهوری در آمریکا باقی مانده است و دنیا در شرایطی که با کرونا و پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن دست و پنجه نرم می‌کند نیم نگاهی هم به اتفاقات منتهی به انتخابات آمریکا دارد. ابعاد شخصیتی منحصر به فرد دونالد ترامپ کم کم آثار خود را در سیاست داخلی و مدیریت بیماری کرونا و نیز روابط خارجی این کشور نشان می دهد. تعداد قربانیان ویروس کرونا و بالطبع انتقادات از عملکرد ترامپ در این خصوص هر روز بیشتر می شود. به طوری که تعداد قربانیان این ویروس درآمریکا به بیش از ۱۰۰ هزار نفر رسیده است. اگر روال افزایش جان باختگان کرونا به همین روال پیش برود، حتما در نتیجه انتخابات آمریکا اثرات خود را خواهد گذاشت. اما انتخابات پیش روی آمریکا از سوی ناظران مسائل بین‌الملل هم به شدت دنبال می‌شود. واقع امر این است که ترامپ با سیاست اول آمریکا علیه نظم جهانی شورش کرده است و همه قواعد متعارف در سیاست بین الملل را به هم ریخته است.
تاجایی که به ایران مربوط می شود، یکی از اصلی‌ترین شعارهای ترامپ نابودی توافق هسته ای با ایران موسوم به برجام به عنوان یکی از مهمترین دستاوردهای دولت دموکرات اوباما بود. از این جهت این دوره از انتخابات آمریکا برای شرکای برجام و از جمله ایران اهمیت زیادی دارد. آمریکا با خروج از برجام نه تنها تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را اعاده کرد، بلکه در دو سه سال اخیر از هیچ تلاشی برای کارشکنی در تعهدات سایر شرکای برجام فروگذار نکرده است. حالا اگر ترامپ یک بار دیگر به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا انتخاب شود، سیاست فشار حداکثری را دنبال خواهد کرد. اما جو بایدن سخن از بازگشت به برجام و مذاکره با ایران گفته است. او گفته است که اگر ایران به بازگشت به تعهداتش تمایل داشته باشد، دولت او هم به برجام باز می‌گردد.
توافقی قوی‌تر
موضوع برجام و مناسبات آمریکا با تهران خواه ناخواه یکی از موضوعات مطرح در مناظرات و سخنرانی‌های انتخاباتی آمریکاست. ترامپ با وجود سیاست فشار حداکثری و اعمال سختترین فشارها علیه تهران نه تنها نتوانسته به توافقی بهتر از برجام دست یابد حتی حسرت گرفتن عکس یادگاری با رهبران ایران هم در دلش مانده است و بعید است در ماه‌های پیش رو هم اتفاق خاصی در این باره رخ دهد. این موضوعی است که به هر حال در مناظره‌ها ترامپ باید در خصوص آن توضیح دهد و بگوید که اعمال تخریب برجام و اعمال سیاست فشار حداکثری چه دستاوردی برای آمریکا در پی داشته است. جوبایدن همین موضوع را بارها و بارها دستمایه انتقاد از ترامپ قرار خواهد داد. در عین حال باید بگوید که بدیل دولت احتمالی او در این زمینه چه خواهد بود. سایه روشن‌های این سیاست کم کم از کمپین جوبایدن شنیده می‌شود.
«تونی بلینکن»، قائم‌مقام سابق وزارت خارجه آمریکا که از او به عنوان یکی از چهره‌های پشت‌پرده مذاکرات هسته‌ای با ایران یاد می‌شود گفته «جو بایدن»، نامزد بالقوه حزب دموکرات در صورت پیروزی در انتخابات به دنبال رسیدن به «توافقی قوی‌تر» از برجام با ایران خواهد بود.
چند ماه پیش هم بایدن در یادداشتی در نشریه «فارین پالیسی» وعده داد اگر رییس جمهور شود، واشنگتن را به برجام بازمی‌گرداند.
بایدن با تاکید بر اینکه دیپلماسی اولین اولویت دولتش در سیاست خارجی خواهد بود، نوشت: در موضوع عدم اشاعه و امنیت هسته‌ای، ایالات متحده نمی‌تواندهم از توافق‌هایی که خود آن را مذاکره کرده خارج شود.
معاون باراک اوباما رییس جمهوری پیشین آمریکا افزود: ترامپ در سیاست‌هایش در قبال ایران تا کره شمالی، روسیه و عربستان سعودی، چشم‌انداز عدم اشاعه را به یک رقابت تسلیحاتی جدید تبدیل و حتی استفاده از تسلیحات هسته‌ای را محتمل‌تر کرده است.
بایدن تاکید کرد که توافق تاریخی هسته‌ای با ایران که دولت اوباما- بایدن آن را مذاکره کرد، از دست‌یابی ایران به تسلیحات هسته‌ای جلوگیری می‌کرد؛ اما ترامپ با کنار گذاشتن عجولانه آن، باعث شده که ایران برنامه هسته‌ای خود را بازگرداند.
نامزد دموکرات ریاست جمهوری آمریکا وعده داد در صورتی که تهران به اجرای کامل تعهدات خود در برجام بازگردد، او واشنگتن را دوباره به این توافق بازخواهد گرداند. وی در عین حال گفت که از قدرت دیپلماسی و همکاری با متحدان واشنگتن برای تقویت و گسترش برجام و محدود کردن فعالیتهای منطقه ای ایران استفاده خواهد کرد.
بایدن اولین شرط بازگشت آمریکا به برجام را پایبندی دوباره ایران به این توافقنامه هسته‌ای عنوان کرده است. او همچنین به طرفداران خود وعده داده که با همکاری متحدان آمریکا نسبت به تقویت و گسترش برجام اقدام خواهد کرد.
تلاش برای نابود کردن برجام
این اظهارات درباره برجام در حالی از سوی بایدن مطرح می شود که ترامپ درباره برجام استراتژی زمین سوخته را پیگیری می کند. او به دنبال تخریب هر ظرفیت و امکانی است که ممکن است ظرفیت احیا داشته باشد. ترامپ تلاش می کند با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران که هنگام انقضای آن در مهرماه سال جاری است و همچنین تهدید به استفاده از مکانیسم ماشه با وجود خروج از برجام این توافقنامه بین المللی را نابود کند.
برایان هوک، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران روز ۲۰ اردیبهشت بدون نام بردن از «جو بایدن»، مدعی شد چیزی از برجام باقی نخواهد ماند که نامزد حزب دموکرات در صورت پیروزی در انتخابات بخواهد به آن برگردد.
هوک در مصاحبه‌ای با سی‌ان‌بی‌سی گفت: «بعضی از نامزدهای انتخاباتی وعده می‌دهند به توافق هسته‌ای ایران بازخواهند گشت. چیز زیادی از این توافق باقی نخواهد ماند که آمریکا به آن ملحق شود.»او در ادامه ادعاهای خود گفت که «ایران از این توافق برای افزایش ستیزه‌جویی در منطقه، آزمایش موشک‌های بالستیک و اشاعه موشکی استفاده کرده است و ما اقدام فوق‌العاده‌ای برای عوض کردن این روند انجام داده‌ایم.»
مهار و مدیریت سیاست‌های خصمانه ترامپ در مجامع بین المللی
کمتر از پنج ماه به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باقیمانده است. نظرسنجی‌ها در آمریکا از افت جایگاه ترامپ و بالا رفتن جو بایدن دراین نظرسنجی‌ها خبر می‌دهند. اگر روال به همین نحو پیش برود، ممکن است ترامپ نتواند بار دیگر راهی کاخ سفید شود. کما اینکه وی در روزهای اخیر هم به این موضوع اذعان کرده است. اما مهم این است که ایران باید برای هر امکان و احتمالی، سناریوهای مختلف را پیش بینی کرده باشد.
تقویت انسجام داخلی، مهار و مدیریت اقدامات و رفتارهای مخرب آمریکا و رژیم صهیونیستی در شورای امنیت سازمان ملل و آژانس بین المللی انرژی اتمی و سایر مجامع دستور کار اصلی تهران در ماه‌های منتهی به برجام است. علاوه بر این دستگاه دیپلماسی باید با در دست داشتن ابتکارعمل، منافع ایران بویژه منافعی که در سال‌های اخیر در سایه خیره سری‌های ترامپ نادیده گرفته شده را جبران و تامین کند.