دو سال از راه‌اندازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال ۱۳۴۴ می‌گذشت که مرکز شماره یک آن در باغ ملی شیراز، واقع در چهارراه حافظیه در گذری که امروز فرهنگی‌ترین نقطه این شهر است، بنا شد.
باغ ملی در قرن هشتم هجری قطعه‌ای از خاک موسوم به مصلی بوده است که در سال ۱۳۱۵ بهسازی شد، باغی با قدمتی تاریخی که امروز در چهارراهی فرهنگی با نام حافظیه قرار دارد و همانگونه که از نامش پیداست از یک سو به آرامگاه حافظ و در امتداد آن، دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز می‌رسد، در مقابلش ساختمان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس و بزرگترین تالار شهر، تالار حافظ؛ از سوی دیگر، به مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس و پلاتوهای خصوصی تئاتر و باغ جهان‌نما و در امتداد آن دروازه قرآن ختم می‌شود و از سمتی دیگر نیز به بقعه علی‌بن حمزه(ع) راه می‌یابد.
خانواده‌های فرهنگ‌دوست شیراز از زمان آغاز به کار مرکز شماره یک کانون، فرزندانشان را به این مجموعه سپردند، کودکان در بوستانی با درختانی کهنسال نقاشی می‌کردند، شعر می‌خواندند، قصه می‌شنیدند و به‌همین شیوه نسل‌های مختلف در این مجموعه بالیدند.
این مجموعه همچنین تنها مرکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که به کودکان توان‌خواه و معلول خدمات ارائه می‌کند.
امروز حدود ۱۵۰۰ عضو دارد و در کتابخانه پربارش نیز ۱۶ هزار جلد کتاب می‌توان یافت که یکی از آرشیوهای غنی کتابخانه‌ای ادبیات کودک و نوجوان در شیراز به‌شمار می‌رود.
در سال ۱۳۸۹ که دانشکده ادبیات شیراز، درست چند قدم بالاتر از این مرکز، اولین دانشکده‌ای در کشور بود که رشته ادبیات کودک و نوجوان را در مقطع کارشناسی ارشد ارائه کرد و به قطب ادبیات کودک بدل شد، همان کودکانی که روزی در چهارراه پایین نحوه قصه‌گویی و شعرخوانی و نمایش بازی‌کردن را آموخته بودند، امروز برای پژوهش‌های میدانی به این مرکز مراجعه می‌کنند و درباره کودکان و برای آنان قلم می‌زنند.
اگر چهارراه حافظیه فرهنگی‌ترین نقطه شیراز هم نبود، باز هم کانون پرورش فکری شماره یک شیراز از آن روی که خاطرات کودکی چندین نسل را ساخته بود، باعنوان بنایی خاطره‌انگیز یا به قولی نوستالژیک در ذهن دستکم پنج نسل از مردمان این شهر، جا خوش کرده است.
شاهد سخن آنکه از زمانی که زمزمه‌ها برای تخریب این مرکز به گوش رسید یعنی از ۳۱خردادماه ۹۹ مردمانی در قالب گروه ۲هزار و ۳۲۹ نفری با راه‌اندازی کارزاری در فضای مجازی خواستار توقف تخریب این مجموعه شدند و این درخواست ها ادامه دارد.
اول تیرماه ۹۹ حکم تخلیه مرکز شماره یک کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به منظور تخریب آن برای بهسازی منظر باغ ملی، از سوی شهرداری شیراز به کانون ابلاغ شد.
شهرداری شیراز درصدد است برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای شیراز ۱۴۰۰ و ایجاد گذر عرفان، منظر باغ را بهبود بخشد و همچنین بنایی باعنوان باغ‌موزه موسیقی در آن بسازد.
برای احداث باغ موزه موسیقی ایرانی برخی تغییرات ضروری است
رییس کمیسیون گردشگری و زیارت شورای اسلامی شهر شیراز در تاریخ یکم تیرماه در گفت‌وگویی با ایرنا عنوان کرد که تصمیم‌گیرنده نهایی در این خصوص شهرداری شیراز است؛ اما آنچه واضح است بر اساس اعلام مشاور، برای احداث باغ موزه موسیقی ایرانی در باغ ملی، انجام برخی تغییرات در این مجموعه ضروری است.
سولماز دهقانی همچنین به نفوذناپذیری باغ ملی به‌علت ساخته‌شدن بناهای مختلف در گرداگرد آن سخن گفت و ابراز داشت: ساختمان شماره یک کانون، منظر باغ ملی را تحت تاثیر قرار داده است و همچنین این مرکز باید برای دسترسی بهتر از خیابان، حذف شود و باغ را نفوذپذیرتر کند.
در پیوند با همین موضوع، یکی دیگر از اعضای شورای اسلامی شهر شیراز گفت: بر اساس طرح بهسازی باغ ملی که در یکی از مهمترین مراکز گردشگری شهر شیراز قرار دارد، وجود برخی سازه‌ها همچون ساختمان کانون پرورش فکری کودکان یا کیوسک یکی از بانک‌ها و یا حتی برخی پرچین‌ها به‌مثابه مانعی برای دسترسی شهروندان به فضای باغ ملی تشخیص داده شده است.
سعید نظری ادامه داد: بر همین اساس، چاره‌ای جز حذف سازه‌های زاید که بدون توجه به معیارهای معماری و ارزش‌های بصری احداث شده‌اند، نداریم.
البته او به این نکته نیز اشاره کرده بود که ساختمان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در باغ ملی به لحاظ کارکردی، واجد برخی ارزش‌هاست؛ اما از نظر معماری و میراثی فاقد ارزش است.
پس از آن نیز در چهارم تیرماه عضو کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر شیراز به ایرنا گفت که براساس جلسه‌ای که با حضور مدیرکل کانون پرورش فکری در شورای شهر برگزار شده است، تصمیم فعلی این است که کلیت باغ ملی حفظ شود و با توجه به مصوبه اخیر شورای شهر شیراز هیچ‌گونه تخریبی در این باغ روی ندهد.
سید احمدرضا دستغیب افزود: چنانچه شهرداری بتواند مکان مناسبی را که در شان و هم‌تراز کودکان شیراز است، تامین کند، ساختمان شماره یک کانون در باغ ملی شیراز جابه‌جا خواهد شد؛ در غیراین صورت بر جای خواهد ماند.
ساختمان کانون با همین سیاق باقی بماند
حال، گروه‌های مردم‌نهاد، دانشجویان رشته ادبیات کودک دانشگاه شیراز و فرهنگوران خواستار توقف فوری این طرح شده‌اند و می‌گویند می‌خواهند ساختمان کانون با همین سبک و سیاق برای نسل‌های آینده بر جای بماند.
آنان که در یک هفته گذشته به بیان کردن خاطراتشان از حضور در کانون پرورش فکری در فضای مجازی پرداخته‌اند، قصد دارند ارزش این بنا را از لحاظ فرهنگی به تصمیم‌گیرندگان یادآوری کنند.
دوشنبه ۹تیرماه ۹۹، مرکز مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز بیانیه‌ای را در اختیار ایرنا قرار داد که در آن به تصمیم تخریب ساختمان شماره یک کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اعتراض شده است.
در این بیانیه از این تصمیم با عنوان خبر تأسف‌آور این روزها یاد شده و آمده است: چنین تصمیمی درباره یکی از گرامی‌ترین میراث‌های فرهنگی معنوی شیراز، شهری که قرار است نام آن به زودی به عنوان شهر دوستدار کودک در مجامع فرهنگی جهانی ثبت شود، مطمئناً نیاز به بازنگری دارد.
همچنین با اشاره به موقعیت جغرافیایی این مرکز، عنوان شده که به‌راستی کدام محله و خیابان شیراز از چنین فضای تربیتی شگفت‌انگیزی برخوردار است که کودک در آن هم با آثار نویسندگان و شاعران و تصویرگران روز ایران و جهان دمساز شود و هم در میراث فرهنگی خود غوطه‌ور گردد؛ میراثی که اکنون به دلیل عظمت و تأثیرگذاریش به میراثی جهانی بدل گشته است. آیا بهتر نیست شهرداری شیراز با مرمت این بنای فرهنگی و تربیتی آن را وسعت و زیبایی بیشتر بخشیده و در همان جایی که هست به کتابخانه‌ای برتر نه تنها در ایران بلکه در منطقه بدل کند؟
استاد دانشگاه و مدیر مرکز مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز در گفت‌وگو با ایرنا بیان کرد:رسالت همه اهالی فرهنگ، دانشگاهیان و فرهیختگان حساسیت به حفظ و نگهداری آن چیزی است که جنبه تاریخی و فرهنگی دارد و دفاع از این ساختمان که امروز بخشی از هویت باغ ملی است، بر عهده همه کسانی است که روزی در این مرکز کودکی خود را گذرانده‌اند.
سعید حسام پور تصمیم به تخریب این بنا را غیرعقلانی خواند و افزود: گاه تصمیم‌گیرندگان شهری که درواقع در پی بهسازی هستند و چه بسا نیتشان هم خیر است، از آنجا که خلاقیت را تنها از دریچه ذهن خود و طراحان می‌بینند، فقط به تخریب و جایگزینی می‌اندیشند؛ در حالیکه با اندک تاملی می‌توان از ساختمانی با قدمت فرهنگی به‌صورتی بهینه‌تر بهره گرفت.
مرکز مطالعات ادبیات کودک از تصمیم به تخریب رنجیده‌خاطر است
او اظهار کرد: نه تنها مرکز مطالعات ادبیات کودک، بلکه همه کسانی که دل در گرو فرهنگ دارند و عاشق کودکان‌اند، از این تصمیم رنجیده‌خاطرند و خواستار تجدیدنظر در آن هستند.
به گفته عضو هیات علمی دانشگاه شیراز باید راهکاری برای افزایش جذابیت‌های این بنا اندیشید، اینکه چگونه می‌توان کودکان و نوجوانان بیشتری به این مرکز جذب کرد.
حسام‌پور تلاش برای پیوستن به شهرهای دوستدار کودک یونسکو را مغایر تصمیم به تخریب این بنا دانست و گفت: اینکه خود را مبلغ دوستدار کودک نشان دهیم و بعد سازه‌های این حوزه و سازنده فرهنگ و هویت شهر را تخریب کنیم، اقدامات بین‌المللی برای نامدار کردن شیراز را زیر سوال می‌برد.
او عنوان کرد: بهتر است مسوولان شهری در این زمینه‌ها نظر اهالی فرهنگ را هم جویا شوند؛ چه بسا راه دیگری وجود داشته باشد؛ چراکه تخریب نباید حتی آخرین گزینه هم باشد؛ چه رسد به اینکه اولین گزینه باشد.
جایگاه مرکز شماره یک کانون معنادار است
استاد ادبیات دانشگاه شیراز با بیان اینکه ایجاد خلاقیت و بهسازی بنا براساس معماری نوین می‌تواند هم بافت قدیمی را حفظ کند و هم فضای دلنشیتی برای جذب بیشتر کودکان و نوجوانان فراهم آورد، ادامه داد: وجود این مرکز در جوار آرامگاه حافظ و در گذر فرهنگی شیراز، معنادار است و تصمیم به تخریب و جایگزینی این ساختمان حتی به‌بهانه نگرانی از آینده کودکان پذیرفته نیست.
همه اعضای شورای شهر صراحتا اعلام‌نظر کنند
کارشناس مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی و مدیر کارگروه مرمت انجمن دوستداران میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس در گفت‌وگو با ایرنا، عنوان کرد: در فضای مجازی خواستار پاسخگویی همه اعضای شورای شهر شیراز در این خصوص بوده‌ایم اما جوابی قانع‌کننده نگرفتیم.
محمدهاشم قدوسی افزود: در این میان، دو عضو شورای شهر حجت را تمام کردند. آن‌ها این ساختمان را بدقواره و بی‌ارزش می‌دانند؛ اما باید به آن‌ها فهماند که نما و کالبد ساختمان، لزوماً ارزش بنا را تعریف نمی‌کند؛ حتما نباید بنایی مزین به کاشی هفت‌رنگ و پنج‌دری و مقرنس باشد که آن را ارزشمند بخوانیم، هر بنا زمانی که خاطره جمعی مردم یک شهر را رقم می‌زند، به‌خودی خود ارزش دارد.
او با بیان اینکه امروز سخن از خاطراتی است که نسل‌ها با این مرکز داشته‌اند، گفت: مسوولان شهری باید دیدگاه خود را مبنی بر بی‌ارزش بودن سازه تغییر دهند و با نگاهی دیگر به این موضوع نگاه کنند؛ در حال حاضر اعلام صریح موضع از سوی هر ۱۳ عضو شورای شهر برای مردم اهمیت دارد.
این فعال حوزه میراث فرهنگی با اشاره به صبغه تاریخی باغ ملی، اظهار داشت: باغ ملی، باغی تاریخی است و نمی‌توان گفت می‌توان بنایی یک‌طبقه که بخشی از هویت این باغ بوده را خراب کرد؛ زیرا شهرداری باید درباره اجرای چنین طرح‌هایی که منافع عمومی را هدف می‌گیرد با شهروندان مشورت کنند و مشاور طرح را معرفی کنند و به‌صورت شفاف همه ابعاد را روشن کنند.
قدوسی با بیان اینکه شیراز امسال عنوان پایتخت کتاب ایران را دارد، به انتخاب شیراز با عنوان شهر الگوی دوستدار کودک یونسکو نیز اشاره کرد و گفت: با توجه به جایگاه شیراز در حوزه‌های فرهنگی چنین پروژه‌ای هیچ دفاعی ندارد.
کارشناس مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی گفت: در ارزش‌گذاری‌ها نباید از ارزش معنوی یک بنا غافل شد و همین‌ها برای مردمی که در این کانون پرورش یافته‌اند و خدمات دریافت کرده‌اند، اهمیت دارد.
حفظ ساختمان کانون مطالبه‌ای عمومی است
دانش‌آموخته ادبیات کودک دانشگاه شیراز و فعال حوزه کودک و نوجوان نیز در گفت‌و گو با ایرنا حفظ مرکز شماره یک کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را مطالبه‌ای عمومی خواند و گفت: این مرکز، مهمترین مرکز ویژه کودک و نوجوان در شیراز است که از سال ۴۶ تا امروز، در خاطرات کودکی نسل‌های مختلف جا دارد.
مریم سجادی‌نژاد با بیان اینکه این ساختمان بخشی از هویت باغ ملی را تشکیل داده است، اظهار کرد: در شهری که همگان آن را به مکان‌های فرهنگی و تاریخی‌اش می‌شناسند، تخریب و جایگزینی معنایی ندارد؛ زیرا حتی اگر این ساختمان در مکان دیگری با فضایی تازه‌ساخت هم جایگزین شود، حس غریبگی و ناآشنایی را القا می‌کند.
او افزود: جایگذاری این مرکز در این نقطه از شهر شیراز، بدون اندیشه نیست؛ زیرا کودک هر روز که در مرکز حضور می‌یابد، یکی از مهمترین مراکز فرهنگی جهان، حافظیه را نیز می‌بیند و این، در شکل‌گیری هویت او و نیز تقویت حس تعلق به شهر تاثیرگذار است.
این فعال حوزه کودک و نوجوان با بیان اینکه تخریب فضای فرهنگی با سابقه تاریخی و ایجاد فضای فرهنگی جدید، به‌جای آن بی‌توجهی به خواست مخاطبان است، افزود: یکی از نمایندگان شورای شهر شیراز در اظهاراتش این ساختمان را بدریخت و مایه تخریب منظر عنوان کرده است، باید دید این نظر آیا با دیدگاه شهروندانی که با آن خو گرفته‌اند نیز درست است یا خیر.
کسی معترض پدیده‌های نوظهور بدقواره در شهر نیست
سجادی‌نژاد در کنار هم قرار گرفتن مراکز فرهنگی را در شیراز نشانه خوش‌ذوقی دانست و افزود: پدیده‌های نوظهور بسیاری در شیراز داریم که از منظر شهروندان بدقواره‌اند و حتی فضاهای میراثی ما را مخدوش می‌کنند و مثلا ارگ کریمخان را تحت تاثیر قرار می‌دهند؛ اما کسی معترض آن‌ها نیست؛ حال چگونه است که ساختمانی سه‌متری را بدمنظر می‌خوانند؟
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فارس نیز به ایرنا گفت: بعد از جلسه‌ای که در شورای شهر درخصوص تصمیم‌گیری درباره مرکز شماره یک گرفته شد، آخرین نظر این بود که مرکز یک با همین وضعیت باقی بماند، کانون نیز پیشنهاد کرد که همزمان با اجرای تغییرات در باغ ملی، از لحاظ نما و ظاهر به وضعیت این بنا رسیدگی شود.
زهرا افتخاری افزود: کانون مخالف تخلیه و تخریب است؛ البته شورای شهر نیز مامور شده است که اگر ساختمانی در خور و در شان بیابد آن را به کانون ارائه کند، هرچند معتقدیم چنین فضای درخوری به دشواری یافت خواهد شد.