فصل متفاوت کنکور از راه رسید؛ فصلی که متاثر از یک ویروس همه گیر است و زمان برگزاری آزمون های سرنوشت ساز سراسری، کارشناسی ارشد و دکتری را تحت تاثیر قرار داد؛ اما همه این ها باعث نشد حاشیه های مربوط به حذف نشدن سهمیه های کنکور سراسری در اذهان به فراموشی سپرده شود؛ این روزها بخشی از محتوای فضای مجازی و شبکه های اجتماعی به حذف نشدن سهمیه های پرحاشیه از جمله تسهیلات نقل و انتقال فرزندان اعضای هیأت علمی اختصاص دارد؛ مصوبه ای دردسرساز برای آنها که پدر و مادرشان دانشگاهی نیستند و بر این باورند حقی از آنها در کنکور ضایع شده است.
نقل و انتقال فرزندان استادان از کجا شروع شد
بد نیست نگاهی به تاریخ تصویب این امتیاز داشته باشیم؛ شورای عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ ۲۵ تیرماه ۹۲ یک دستورالعمل اجرایی برای تسهیلات فرزندان اعضای هیأت علمی تصویب کرد. طبق این دستورالعمل و با ابلاغ معاونت فنی و آماری سازمان سنجش آموزش کشور به تمام دانشگاه های پزشکی و غیرپزشکی، داوطلب برای انتقال باید ۹۰ درصد و برای تغییر رشته باید ۹۲.۵ درصد نمره آخرین نفر پذیرفته شده در سهمیه آزاد را کسب کند. همچنین این دسته از پذیرفته شدگان نمی توانند از انتقال مشروط استفاده کنند. بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، تمام اعضای هیات علمی رسمی قطعی یا رسمی آزمایشی باید شاغل، بازنشسته یا متوفی (در صورتی که گزینش علمی دو حالت اخیر به هنگام بازنشستگی یا فوت توسط وزارتین صورت گرفته باشد) و تمام وقت، ثابت و رسمی باشند.
البته موافقت با نقل و انتقال یا تغییر رشته شامل حال همه افراد نمی شد و چند ماده و تبصره کار را برای موافقت با درخواست آنان سخت می کرد.
بر اساس این مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، «پذیرفته شدگان آزمون سراسری می توانند از دانشگاه مبدأ به یکی از دانشگاه های واقع در شهر محل خدمت (ترجیحاً دانشگاه محل خدمت) عضو هیأت علمی یا در صورت نبودن آن رشته در آن شهر به دانشگاه نزدیک ترین شهر به محل خدمت عضو هیأت علمی با تعیین سازمان سنجش آموزش کشور در همان مقطع، گروه آزمایشی و دارا بودن حد نصاب مطابق با ضوابط اعلام شده انتقال یافته یا تغییر رشته بدهند.»
این دستورالعمل می افزاید: «تغییر رشته و انتقال فقط به شهر دانشگاه محل خدمت عضو هیات علمی و در صورت فقدان وجود رشته به نزدیک ترین شهر به محل خدمت عضو هیات علمی امکان پذیر است.»
ممنوعیت‌ها
دستورالعمل شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید می کند که «انتقال از شبانه به روزانه، از مقطع پایین تر به مقطع بالاتر، از دوره های غیرحضوری، نیمه حضوری و مجازی به دوره حضوری، از دانشگاه های غیردولتی به دولتی وابسته به وزارتخانه های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی همچنین علوم، تحقیقات و فناوری غیرمجاز است.»
همچنین «تغییر رشته باید در همان گروه آزمایشی و همان مقطع یا مقطع پایین تر باشد و در صورتی امکان‌پذیر است که داوطلب حد نصاب نمره علمی برای رشته محل مورد تقاضا را دارا باشد. بر اساس دو تبصره، تغییر رشته می تواند در دانشگاه مبدأ یا دانشگاه دیگر باشد. داوطلب نمی تواند در یک دانشگاه تغییر رشته داده سپس به محل های دیگری انتقال یابد مگر آنکه حد نصاب تغییر رشته برای محل مورد تقاضا را داشته باشد.»
آمار نقل و انتقال فرزندان اعضای هیأت علمی
با توجه به اینکه این امتیاز برای کنکور سال ۹۲ قابل اعمال نبود، سازمان سنجش آموزش کشور موظف شد از کنکور سراسری سال ۹۳ تاکنون این امتیاز را برای پذیرفته شدگان حائز شرایط بعد از اعلام نتایج نهایی، اعمال کند. در جدول زیر آمار نقل و انتقال و همچنین تغییر رشته فرزندان اعضای هیأت علمی در فاصله زمانی سال های ۹۳ تا ۹۷ قابل مشاهده است.
لایحه‌ای در پیچ و خم کرونا
کنکور در سال های گذشته فقط متاثر از این امتیاز تصویب شده برای عده ای خاص نبود، بلکه تعدادی دیگر از سهمیه ها مانند بخشی از امتیازات مربوط به فرزندان ایثارگران نیز اعتراض داوطلبان آزمون سراسری را به دنبال داشت. برآیند تمام این اعتراض ها و حاشیه ها که صدای آن در یک سال گذشته بلندتر شده بود، موجب شد وزرای علوم، تحقیقات و فناوری همچنین بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ۱۶ آذرماه ۹۸ لایحه ساماندهی سهمیه‌های ورود به مقاطع مختلف آموزش عالی را به هیأت دولت ارائه دهند؛ لایحه ای که ۱۶ سهمیه از ۱۹ سهمیه تصویب شده برای کنکور را حذف می کند و فقط سه سهمیه در کنکور ماندگار می شود.
در بخشی از این لایحه آمده است: «در آزمون سراسری برای پذیرش دانشجو در مقاطع کاردانی ناپیوسته، کارشناسی پیوسته، کارشناسی ارشد پیوسته و دکتری حرفه ای، سهمیه های پذیرش به صورت آزاد، مناطق (یک، دو و سه) و ایثارگران است. در تمام آزمون ها پنج درصد از ظرفیت تعیین شده در هر کد رشته محل به صورت اضافه به تمام داوطلبان و به صورت آزاد و رقابتی اختصاص می یابد.
تمام قوانین و مقررات مصوب ابلاغی مجلس شورای اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و کمیته های مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای هدایت استعدادهای درخشان در خصوص نحوه اعمال سهمیه ها در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی (شامل بومی گزینی، قانون عدالت آموزشی، سهمیه های مندرج در قانون خدمات رسانی به ایثارگران و اصلاحات بعد آن، قانون ورود رزمندگان به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی، سهمیه های مربوط به کارگر نمونه، قهرمانان ورزشی، حافظان قرآن، دانشجوی نمونه کشوری، بهیاری و غیره) لغو و این قانون جایگزین آن ها می شود و پس از آن امکان ایجاد هیچگونه سهمیه جدیدی به جز موارد مندرج در این قانون وجود ندارد.»
یکی از امتیازاتی که در لیست این ۱۶ سهمیه وجود داشت، تسهیلات در نظر گرفته شده برای فرزندان اعضای هیأت علمی بود. دولت اما تعیین تکلیف این سهمیه ها را به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارجاع داد؛ چرا که این شورا و البته مجلس شورای اسلامی به فراخور شرایط داوطلبان و در گذر سال ها، سهمیه ها و امتیازاتی را برای کنکوری ها تصویب کرده بودند.
پیگیری های خبرنگار ایرنا حاکی از آن است که شورای عالی انقلاب فرهنگی در صدد تصویب این لایحه و اعمال اصلاحات پیشنهادی بود و مقرر شد تا اسفندماه ۹۸ در یکی از جلسات این شورا موضوع اصلاح سهمیه ها به شور گذاشته شود؛ اما شیوع ویروس کرونا در کشور تمام محاسبات آموزش عالی را در این زمینه بر هم زد.
اصلاح سهمیه‌ها نیازمند تعامل شورا و مجلس
سعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی خردادماه ۹۹ در گفت و گویی با خبرنگاران با اشاره به اهمیت بررسی سهمیه ها برای این شورا، اعلام کرده بود: «به طور حتم مسأله سهمیه های دانشگاهی از جمله محورهای اصلی این شورا است که ما قصد داریم در تعامل با هیأت رییسه و کمیسیون علم و فناوری مجلس دوازدهم و در یک زمان بندی کوتاه این امر را محقق کنیم.»
وی در پاسخ به این سوال که تصمیم و موضع شورای عالی انقلاب فرهنگی نسبت به لغو یا تغییر سهمیه های دانشگاهی چیست، اعلام کرده بود که «به هر حال موضوع فقط حذف سهمیه ها نیست، بلکه برخی حوزه ها می تواند مازاد تعریف شود؛ در این صورت، جلوی جذب را برای عموم مردم نمی گیرد اما به هرحال باید تعدیل شود.»
تسهیلاتی پر دردسر در انتظار اصلاح
با این حال عده ای به عملکرد سازمان سنجش آموزش کشور در این زمینه انتقاد دارند. از نگاه منتقدان، صرف اینکه این سازمان تنها مجری برگزاری کنکور است، کافی نیست و باید در اعمال سهمیه ها هم تجدیدنظر کند. در این زمینه فاطمه زرین آمیزی، سخنگوی سازمان سنجش آموزش کشور روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار دانشگاه و آموزش ایرنا درباره این سهمیه ها به خصوص تسهیلات نقل و انتقال فرزندان اعضای هیأت علمی، اظهار داشت: پیشنهادات اصلاحی سازمان سنجش آموزش کشور برای اعمال در سهمیه های کنکور از سوی وزارت علوم در اختیار دولت قرار گرفته است که دولت این پیشنهادات را به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارجاع داد. تاکنون هیچ گونه تصمیمی توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی برای اعمال در کنکور ۹۹ به سازمان سنجش آموزش کشور ابلاغ نشده است.
وی درباره تسهیلات نقل و انتقال فرزندان اعضای هیأت علمی، خاطرنشان کرد: تا زمانی که شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد تسهیلات فرزندان اعضای هیأت علمی مصوبه ای را به سازمان سنجش آموزش کشور ابلاغ نکند، این مصوبه به قوت خود باقی می ماند.
سخنگوی سازمان سنجش آموزش کشور در مورد نحوه اعمال این امتیاز بعد از برگزاری کنکور، گفت: تسهیلات فرزندان اعضای هیأت علمی در کنکور اجرا نمی شود و مانند آیین نامه قهرمانان ورزشی و استعدادهای درخشان مجزا از سیستم کنکور مورد بررسی قرار می گیرد.
زرین آمیزی با اشاره به عدم امکان تغییر در برخی از سهمیه ها، تاکید کرد: برخی از سهمیه ها مانند سهمیه مناطق را نمی توانیم در کنکور تغییر دهیم؛ چرا که با عدالت آموزشی ارتباط دارد و از سوی دیگر عدم توزیع امکانات آموزشی یکسان در سطح کشور برقرار است؛ از این رو، سهمیه مناطق هم تعدیل می شود اما حذف نمی شود. برخی دیگر از سهمیه ها ذی‌نفع کمتری در آزمون دارد که قابل تغییر است و اصلاحیه روی این موارد صورت گرفته است.
به گفته این مقام مسوول سازمان سنجش، تسهیلات فرزندان اعضای هیأت علمی فعلاً تا اعلام وضعیت نهایی آن همچنان پابرجا است اما سازمان سنجش آموزش کشور در لایحه وزارت علوم پیشنهاد حذف کامل آن را مطرح کرد.
وی تاکید کرد: شیوع ویروس کرونا فعالیت همه ارگان ها و دستگاه ها را تحت الشعاع قرار داده است و فکر نمی کردیم تا این اندازه روی عملکرد ما و روند برگزاری آزمون ها تاثیر داشته باشد؛ بنابراین با اولویت قرار گرفتن سایر مسائل، زمان بررسی سهمیه های کنکور هم به تعویق افتاد.
سخنگوی سازمان سنجش آموزش کشور با این حال تاکید کرد که حذفیات منابع درسی آموزش و پرورش برای کنکور ۹۹ به داوطلبان ابلاغ شده است، همچنین در آزمون سراسری ۹۹ داوطلبان می توانند نوع نظام خود را برای سوالات کنکور انتخاب کنند.
آرامشی برای کنکوری ها
به جز سیل سال ۹۸ که نگرانی های زیادی برای کنکوری ها ایجاد کرد و منجر به تغییر تاریخ برگزاری کنکور کارشناسی ارشد شد، بحران کرونا سایه سنگین تری بر کنکور سراسری انداخت. حتی سیل هم نتوانست محاسبات سازمان سنجش آموزش کشور را برای تغییر زمان برگزاری آزمون سراسری تغییر دهد اما زور کووید ۱۹ به کنکور ۹۹ رسید و این آزمون به جای تیرماه در روزهای ۳۰ و ۳۱ مردادماه برگزار می شود.
با این حال کنکوری ها بنا به دلایل مختلف هر سال با یک نگرانی بزرگ، روزها و شب ها را طی می کنند تا به این ماراتن بزرگ برسند؛ البته ریشه بخشی از این نگرانی ها، دامن زدن به حاشیه های حذف نشدن مصوبه تسهیلات فرزندان استادان است؛ حاشیه هایی که برای داوطلبان راه به جایی ندارد و تا زمانی که نهادهای تصمیم گیر، دور هم جمع نشوند و مصوبه های لازم را به اجرا نگذارند، آرامش به دل کنکوری ها راه پیدا نمی کند.