صنایع دستی استان مازندران با توجه به پهنه بندی جغرافیایی، اجتماعی، فرهنگی، انسانی بسیار متنوع و کاربردی است. جنگل های انبوه و سرسبز و کوهستان های ییلاقی همواره مرکز محصولات چوبی ،نمدمالی و نساجی سنتی بوده و در مناطق کوهپایه ای هم به علت وجود خاک حاصلخیز و رواج تکنیک سفالگری محصولات سفالی زیبایی تولید می شده است و در مناطق ساحلی دریا به علت وجود آب بندان ها و مواد اولیه مناسب هنرمندان استان به تولید محصولات حصیری و کوب بافی مشغول می باشند.
سابقه دیرینه تولیدات صنایع دستی در این استان دلیلی بر ارزش و اهمیت این صنایع و توجه هرچه بیشتر به این عرصه برای زنده ماندن و توسعه و رونق دارد. اما تا یک دهه گذشته صنایع دستی مازندران تقریبا به باد فراموشی رفته بود.
برای مثال تا سال ۹۲ حدود نیمی از هنرهای صنایع دستی مازندران به طور کامل در چند دهه اخیر از بین رفت و هیچ هنرمندی در این حوزه فعالیت اقتصادی نمی کرد. همچنین تقریبا تمامی هنرهای صنایع دستی تا یک دهه گذشته فقط توسط افراد مسن و پا به سن گذاشته انجام می شد و جوانها دیگر رغبتی به این صنعت و حوزه نداشتند.
اما با روی کار آمدن دولت یازدهم و تداوم آن در دولت دوازدهم امید تازه ای به احیا و ارتقای صنایع دستی استان مازندران دمیده شد که آمارها بهترین شاهد این امر هستند.
احیای صنایع دستی و برند سازی
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی مازندران گفت: قدم ها و حمایت دولت تدبیر و امید برای احیای صنایع دستی مازندران و همچنین استان های دیگر بی سابقه بوده است.
حسین ایزدی افزود: تا سال ۹۱ تقریبا نیمی از صنایع دستی بومی استان مازندران به دلیل فقدان حمایت مالی ، همچنین فرهنگ سازی و همچنین ایجاد انگیزه نابود و به فراموشی سپرده شد.
به گفته او ، حصیر بافی ، لاک تراشی ، جاجیم ، گلیم ، متکازین و چادر شب از جمله هنرهای صنایع دستی استان بود که کاملا نابود شده بود در حالی که این هنرها نه تنها شهره جهانی داشتند بلکه دارای قدمتی چند هزار ساله در میان مردم مازندران هستند.
معاون صنایع دستی مازندران گفت: خوشبختانه توانستیم در سالهای اخیر با حمایت دولت و ایجاد انگیزه در میان هنرمندان صنایع دستی استان هنرهای فراموش شده استان که با هویت مردم این دیار گره خورده بود را احیا کنیم.
ایزدی ایجاد انگیزه و همچنین آموزش را ۲ رکن اصلی برنامه های دولت برای احیای صنایع دستی عنوان کرد و گفت: خوشبختانه در حوزه انگیزشی دولت تدبیر و امید با اعطای تسهیلات ارزان قیمت ، فراهم کردن بازارچه ها و نمایشگاه های ملی و بین المللی و همچنین در برخی هنرها اعطای مواد اولیه به صورت یارانه ای موفق شد تمامی هنرهای مرده صنایع دستی استان را زنده کند.
به گفته او از مجموع حدود ۲۰۰ هنر صنایع دستی کشور در حال حاضر ۸۲ مورد در استان مازندران در حال تولید است که ۱۵ هنر بومی و شناسنامه دار استان مازندران هستند.
معاون صنایع دستی مازندران اختصاص اعتبارات وسیع دولت برای برگزاری کلاس های و آموزش های رایگان هنر صنایع دستی و بازاریابی را از جمله مشوق های انگیزشی جهت احیای صنایع دستی در مازندران عنوان کرد.
افزایش ۱۰۰ درصدی اشتغال در صنایع دستی استان
معاون میراث فرهنگی همچنین به ایجاد اشتغال در حوزه صنایع دستی اشاره کرد و گفت: همانطور که گفته شد در حال حاضر هشت هزار مازندرانی مشغول به تولید صنایع دستی و فروش ان به بازار هستند.
ایزدی با بیان اینکه از سالها پیش رشته فرش بافی از حوزه صنایع دستی خارج شد گفت: با این حال میزان هنرمندان فعال حوزه صنایع دستی استان نسبت به سال ۹۱ افزایش ۱۰۰ درصدی داشت.
وی اظهار داشت: از سال ۹۲ تا به امروز تنها با بسته های حمایتی مستقیم دولت در حوزه صنایع دستی پنج هزار و ۳۹۸ فرصت شغلی ایجاد شده است که نشان می دهد ۶۵ درصد از فعالان حاضر در صنایع دستی در دولت تدبیر و امید وارد این بخش اقتصادی شدند.
معاون صنایع دستی مازندران با تاکید بر این نکته که ادامه حیات میراث فرهنگی و گردشگری بدون صنایع دستی صرفا انحراف و طی کردن مسیر اشتباه است ، گفت : اشتغال زایی در بخش صنایع دستی کم هزینه تر از حوزه گردشگری بوده و برای بهره‌گیری از بستر گردشگری باید ابتدا صنایع دستی را تقویت و فعال کنیم.
ایزدی فروش سالانه صنایع دستی در مازندران را برای سال گذشته را حدود ۱۶۰ میلیارد ریال اعلام کرد و افزود : این رقم در سال ۹۲ تنها یک میلیارد ریال بود که نه تنها به ضعف اقتصادی صنایع دستی استان اشاره دارد ، بلکه ناشی از ساختار معیوب مدیریتی این حوزه بود.
وی با اظهار این که احیای صنایع دستی با بخشنامه و آئین نامه ممکن نبود، گفت: بازآفرینی و حیات بخشی صنایع دستی منسوخ شده مازندران فقط با دست‌های هنرمندان فراموش شده در شهر و روستاهای استان و همچنین حمایت های دولت امکان پذیر بود که خوشبختانه دولت یازدهم و دوازدهم در این زمینه هیچ کم نگذاشتند.
وی افزود : همه نهادها و دستگاه ها از جمله میراث فرهنگی وظیفه حمایت از صنایع دستی و دست ساخته هنرمندان بومی را دارند ، اما آنچه توان احیای این صنعت را دارد عزم خود هنرمندان است.
خیز صنایع دستی مازندران از بازارچه های داخلی تا توفیقات بین المللی
معاون صنایع دستی مازندران با اشاره به برخی دستاوردهای برنامه های حمایتی دولت در بخش صنایع دستی مازندران طی سال های گذشته افزود: دریافت مهر اصالت ملی برای ۶۵ اثر ، دریافت مهر اصالت بین المللی برای ۱۷ اثر، انعقاد تفاهم نامه های همکاری با دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران ،کمیته امداد، اداره امور زندان ها ، پرداخت تسهیلات مشاغل خانگی و روستایی به صنعتگران استان در راستای حمایت از تولید و توسعه صنایع دستی و اشتغالزایی بخش کوچکی از فعالیت های معاونت صنایع دستی استان می باشد.
گفتنی است که مهر اصالت بین المللی گواهینامه ای است که شورای جهانی صنایع دستی برای حفظ ، احیا و تداوم مشاغل بومی و سنتی به هنرمندان می دهد و با این مهر آثار آنان قابلیت عرضه به بازارهای ملی و جهانی را پیدا می کند .
ایزدی اولویت میراث فرهنگی را ابتدا تقویت ، شناسایی و معرفی اثار و هنرهای دستی استان عنوان کرد و ادامه داد: اعطای درجه هنری به ۲۰ صنعتگر و فعال صنایع دستی، بیمه شدن سه هزار نفر در رشته صنایع دستی، طراحی و نمونه سازی بسته بندی برای ۹ محصول صنایع دستی و بسته بندی برای ۳ محصول با تولید انبوه از دیگر دستاوردهای این معاونت طی سال های ۹۲ تا ۹۸ می باشد.
وی افزایش صادرات صنایع دستی مازندران را نماد خیز بلند این هنر برای تجاری سازی و ارز آوری دانست و افزود: پیش از روی کارآمدن دولت تدبیر و امید نه تنها آماری از صادرات صنایع دستی وجود نداشت بلکه به دلیل صادرات قاچاق صنایع دستی عمده سود آن به جیب دلالان می رفت.
معاون صنایع دستی مازندران با اشاره به ساماندهی صادرات صنایع دستی و حمایت دولت در این زمینه افزود: در ۶ سال اخیر ۱۲.۶ میلیون دلار انواع صنایع دستی از مازندران به خارج از کشور و بازارهای جهانی صادر شد.
به گفته ایزدی سال گذشته با وجود تحریم ها و همچنین بحران کرونا در جهان، هنرمندان صنایع دستی استان توانستند ۲ و نیم میلیون دلار صادرات داشته باشند که اغلب آن به کشورهای اروپایی بوده است.
وی از دوران تحریم به عنوان فرصت مناسب اقتصادی برای شکوفایی و تکیه بر صنایع دستی یاد کرد و گفت: صنایع دستی یکی از امیدهای مازندران برای رونق اشتغال و کسب و کار در دوران تحریم است که به راحتی قابل فروش در بازارهای جهانی بوده و تحریم های زیادی متوجه آن نمی شود.
وی به مسئله یکسال باقی مانده دولت اشاره کرد و گفت: خوشبختانه مدیریت میراث فرهنگی و حمایت های دولت برای تقویت صنایع دستی همچنان به قوت خود باقی مانده است و برنامه های مهمی برای امسال و سال ۱۴۰۰ برای ارتقای صنایع دستی مازندران در دست اجرا است.