خراسان رضوی با وسعت ۱۱۸ هزار و ۸۵۱ کیلومترمربع معادل ۱۱ میلیون و ۷۴۰ هزار و ۶۵۹ هکتار، هفت درصد از کل مساحت کشور را دارد. این استان با جای دادن ۸.۱ درصد جمعیت کشور در گستره خود، ۶ میلیون و ۴۳۴ هزار و ۵۰۱ نفر جمعیت در قالب ۲ میلیون و ۴۵۰ هزار و ۹۱۶ خانوار دارد. یک میلیون و ۷۳۳ هزار نفر از جمعیت خراسان رضوی در روستاهای این استان سکونت دارند.
خراسان رضوی از شمال و شمال شرق به طول تقریبی ۵۳۱ کیلومتر دارای مرز مشترک با جمهوری ترکمنستان بوده و از شرق به طول حدود ۳۰۲ کیلومتر مرز مشترک با جمهوری اسلامی افغانستان دارد. هشت شهرستان شامل قوچان، درگز، کلات، سرخس، صالح‌آباد، تربت‌جام، تایباد و خواف واقع در نوار شرقی این استان با کشورهای ترکمنستان و افغانستان هم مرز هستند.
وجود مرزهای متعدد و فراوان در خطه خراسان رضوی زمینه مناسب برای قاچاق را فراهم نکرده و بیشترین حجم کالای قاچاق موجود در بازار این استان از سایر استان‌های کشور آمده و این استان به دلیل جمعیت زیاد مسافری به استان مصرف کننده کالای قاچاق تبدیل شده است. به این ترتیب از آنجا که کلانشهر سه و نیم میلیون نفری مشهد سالانه پذیرای افزون بر ۳۵ میلیون زائر و مسافر از اقصی نقاط ایران و جهان است حدود هشت درصد حجم ۲۵ میلیارد دلاری قاچاق کالا به داخل کشور به ارزش ۲ میلیارد ریال بطور عمده از طریق تهران و استان‌های جنوبی کشور طی سال گذشته روانه بازار این استان شده است. تلفن همراه، لوازم الکترونیک، پوشاک، لوازم آرایشی و لوازم منزل بیشترین کالای ورودی قاچاق به مشهد هستند.
در چنین شرایطی ظهور و شیوع بیماری کرونا تمامی تعاملات و معادلات را بر هم زد و در کمیت و کیفیت قاچاق در خروج و ورود غیرقانونی کالا به کشور و خراسان رضوی تغییرات محسوس و بی‌سابقه‌ای پیش آمد.تغییراتی که به واسطه تحول در نظام تقاضا و مصرف بر عرضه و تامین کالای قاچاق اثر گذاشت.
خراسان رضوی استان مصرف‌کننده کالای قاچاق
دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان رضوی گفت: این استان به واسطه جمعیت زیاد و میزبانی از سالانه بیش از ۳۵ میلیون زائر و مسافر همیشه به عنوان یک استان مصرف‌کننده و مقصد کالاهای قاچاق ورودی به کشور محسوب می‌شده است.
رسول فرزادفرد با بیان اینکه میزان ورود کالای غیرقانونی از مرزهای مشترک استان با کشورهای دیگر بسیار اندک و آنهم به صورت چمدانی و جعبه‌ای و در حد محدود است، افزود: قاچاق ورودی به کشور از استان‌ها و مناطق خاصی است که خراسان رضوی جزو آنها نیست.
وی ادامه داد: ورود کالای قاچاق به کشور از سیستان و بلوچستان، بوشهر، بندرعباس، بندر گناوه و استان‌های جنوبی کشور است که به استان‌هایی مانند تهران به عنوان استان توزیع کننده انتقال داده می‌شود و سپس به استان‌هایی مانند خراسان رضوی که استان مصرف کننده است، حمل می‌شود.
دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق خراسان رضوی گفت: طبق آمار سنوات گذشته و قبل از شیوع کرونا بیش از ۹۴ درصد قاچاق ورودی به استان از مرزهای سایر نقاط کشور وارد می‌شد و ورود کالای قاچاق از مرزهای کشورهای خارجی نداشتیم یا در حد محدود بود.
سختی مضاعف مبارزه با قاچاق در خراسان رضوی
فرزادفرد افزود: با توجه به اینکه خراسان رضوی استان ترانزیت کالاهای قاچاق نیست و حمل به صورت کانتینری و در حجم بزرگ ندارد، دارای شرایطی خاصی برای مبارزه با قاچاق است و کالای قاچاق در استان به صورت چمدانی و جعبه در ابعاد و حجم کم جابه‌جا می‌شود و اقلام قاچاق ورودی از استان‌های توزیع کننده نیز از مرزهای داخلی جابه‌جا می‌گردد.
وی ادامه داد: شناسایی و برخورد با این قبیل کالاها که در حجم کم، تعداد محدود و جاده‌های بین شهری جابه‌جا می‌شود بسیار سخت و نیازمند نیرو و زحمت مضاعف است.
دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در خراسان رضوی با بیان اینکه مرزهای این استان به دلیل مباحث امنیتی به شدت دارای امنیت و تجهیزات محافظتی است گفت: به همین دلیل حجم خروج کالای قاچاق از این استان در حد و اندازه محدود و آنهم با شرایط خاص از معبر اصلی امکان پذیر است که با هوشیاری ماموران این شرایط هم بسیار تعدیل شده و آمار کشف و پیشگیری افزایش یافته است.
وی افزود: قاچاق و خروج کالا از مرزهای خراسان رضوی با هزینه و خطر بسیار همراه است که همین امر میزان علاقه‌مندی قاچاقچیان را به جابه‌جایی کالا از این مرزها کم کرده است.
سردی بازار داغ قاچاق بر اثر کرونا
فرزادفرد با بیان اینکه امسال بخاطر شیوع بیماری کرونا خیلی از مسائل تحت‌الشعاع قرار گرفت، ادامه داد: تعطیلی همه کسب و کارها و کاهش شدید مصرف و تقاضا برای خرید کالاها بی‌سابقه‌ترین و استثنایی‌ترین نقش را در قاچاق کالا بخصوص در این استان داشت.
وی گفت: ۸۰ درصد اقتصاد کلانشهر مشهد بر پایه زائر و ورود آن می‌چرخد و به همین دلیل تقاضای مصرف کالا و اقلام در این شهر بسیار زیاد است اما با شیوع بیماری کرونا و کاهش چشمگیر ورود مسافر و تعطیلی اکثر قریب به اتفاق کسب و کارهای مرتبط با زائر ،تقاضا برای مصرف کالاهای قاچاق نیز در کنار سایر کالاها به شدت افت کرد.
دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در خراسان رضوی افزود: با توجه به تعطیلی بازارها و کسب و کارها، وارد کنندگان کالای قاچاق نیز فضا و بازاری برای محصول خود نداشتند و به همین دلیل شاهد کاهش چشمگیر ورود کالاهایی از این دست هستیم.
وی با بیان اینکه به صورت کلی وضعیت استان در زمینه قاچاق نسبت به گذشته بهتر شده است، ادامه داد: هر چه قیمت دلار افزایش یابد میزان قاچاق به دلیل کاهش صرفه اقتصادی، کمتر می‌شود.
فرزادفرد گفت: در مجموع اقلامی در دایره قاچاق وارد استان می‌شوند که یا در داخل تولید نمی‌شوند یا میزان و حجم تولید آن کم است.
وی با بیان اینکه واردات حدود ۲ هزار قلم کالا به کشور ممنوع است و ورود آن به هر شکلی قاچاق محسوب می‌شود، افزود: در برخی موارد با توجه به وجود مشتری خاص برای برخی اقلام و کالاها قاچاق به صورت محدود و با قیمت گزاف به دست مصرف‌کننده می‌رسد.
دستگیری ۶ هزار و ۴۴۴ متهم به قاچاق
دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان رضوی ادامه داد: پارسال 6 هزار و ۴۴۴ متهم در حوزه قاچاق کالا و ارز در این استان دستگیر و در این چارچوب ۴۲ باند خلافکار متلاشی شد.
وی گفت: با بیان اینکه تعداد متهمان دستگیر شده سال گذشته در زمینه قاچاق کالا و ارز در خراسان رضوی نسبت به سال قبل از آن ۳۷ درصد کمتر شده است، گفت: تعداد باندهای متلاشی شده قاچاق کالا و ارز در خراسان رضوی طی این مدت تغییر نکرده است.
فرزادفرد افزود: ارزش ریالی کشفیات کالاهای مظنون به قاچاق در سال گذشته سه هزار و ۷۳۳ میلیارد ریال بود که نسبت به سال قبل از آن ۳۹ درصد افزایش داشت.
وی ادامه داد: اداره پلیس مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان ۷۲ درصد، گمرک ۱۷ درصد، سازمان صنعت، معدن و تجارت ۸.۵ درصد و مرزبانی استان ۲.۵ درصد از این کالاها را کشف کردند.
دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان رضوی گفت: پارسال چهار هزار و ۱۳۱ پرونده مربوط به کالاهای مظنون به قاچاق به ارزش ۸۰۲ میلیارد ریال توسط اداره تعزیرات حکومتی استان تشکیل شد که نسبت به سال ۱۳۹۷ از نظر تعداد ۱۷ درصد و از نظر ارزش ۱۳۳ درصد رشد داشت.
وی افزود: تعداد پرونده‌های محکومیت یافته قاچاق کالا و ارز در تعزیرات حکومتی طی سال گذشته سه هزار و ۴۱۵ پرونده با مبلغ ۳۴۲ میلیارد ریال بود که در مقایسه با سال ۱۳۹۷ از نظر تعداد پنج درصد و از نظر ارزش ۷۱ درصد رشد داشت.
فرزادفرد ادامه داد: پارسال جریمه تعیین شده برای کل پرونده‌های محکومیت یافته قاچاق کالا و ارز در خراسان رضوی ۵۲۳ میلیارد ریال بود که نسبت به سال قبل از آن ۴۳ درصد افزایش یافت، مبلغ وصول شده از این میزان جرایم ۱۳۱ میلیارد ریال معادل ۲۵ درصد از کل جرایم بود که نسبت به سال ۱۳۹۷ سه درصد افزایش داشت.
وی گفت: تعداد پرونده‌های برائت یافته قاچاق کالا و ارز در تعزیرات حکومتی خراسان رضوی در سال گذشته ۵۸۲ پرونده با مبلغ ۱۵۲ میلیارد ریال بود که نسبت به سال ۱۳۹۷ از نظر تعداد ۱۹ درصد و از نظر ارزش ۶۱ درصد افزایش داشت.
دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان رضوی افزود: پارسال ۱۸۸ میلیارد ریال کالاهای ممنوعه در استان کشف شد که این میزان نسبت به سال قبل از آن سه درصد افزایش داشت.
وی ادامه داد: پارسال هزار و ۵۸۳ میلیارد ریال کالاهای هدف مبارزه با قاچاق در خراسان رضوی کشف شد که از نظر ارزش ۷۰ درصد نسبت به سال ۱۳۹۷ افزایش داشت، در این حوزه مواد غذایی با ۵۸۰ میلیارد ریال، لوازم آرایشی و بهداشتی و خانگی با ۱۸۲ میلیارد ریال، منسوجات و پوشاک با ۱۷۹ میلیارد ریال به ترتیب بیشترین میزان کشفیات را به خود اختصاص دادند.
فرزادفرد گفت: میزان کشفیات فرآورده‌های نفتی قاچاق در خراسان رضوی نیز طی سال گذشته یک میلیون و ۳۲۱ هزار لیتر بود که نسبت به سال ۱۳۹۷ از نظر وزن ۲۴ درصد کاهش یافت، بیشترین حجم کشفیات قاچاق در حوزه فرآورده‌های نفتی مربوط به نفت گاز با ۸۶۸ هزار لیتر بود.
وی افزود: پارسال ۹۳ تن کالای قاچاق به ارزش ۲۱ میلیارد ریال در خراسان رضوی منهدم شد که از نظر وزن ۶۷ درصد و از نظر ارزش ۲۰ درصد نسبت به سال ۱۳۹۷ افزایش داشت.
دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان رضوی ادامه داد: پارسال یک میلیون و ۱۶۹ هزار دلار، ۲۳۱ هزار یورو، ۲۳۳ میلیون دینار عراق، ۳۹۷ هزار روپیه پاکستان، یک میلیارد و ۱۲۲ میلیون ریال ایران و سایر ارزها به صورت قاچاق در خراسان رضوی کشف و ضبط شد.
وی گفت: پارسال از محل اجرای چهار طرح عمده فروش در بازارچه مرزی، فروش در مناطق ویژه اقتصادی، جایگاه‌های عرضه و کنترل، سوخت مرزنشینان، ۹۴ میلیون لیتر نفت گاز از مرزهای استان صادر شد که نسبت به سال ۱۳۹۷ از نظر حجم ۴۱ درصد کاهش داشت.
طرح‌های ساماندهی موجب کاهش قاچاق
کارشناس مسوول اقتصادی و بازرگانی دبیرخانه کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان رضوی نیز گفت: پارسال تمرکز این استان در حوزه کشف و مبارزه با قاچاق کالا و ارز پیرامون اجرای سامانه‌های جدید برای توسعه نظارت‌ها و دقیق‌تر شدن آنها بود.
سعید سبزه محمدیه افزود: در همین راستا طرح‌هایی از جمله شناسه‌دار کردن پوشاک برند و نیز هشت قلم لوازم خانگی، اجرای سامانه جامع انبارها و نیز طرح ریجستری موبایل موجب کاهش قاچاق در این بخش‌ها شد.
وی با بیان اینکه در سه ماه نخست امسال کشفیات مظنون به قاچاق به ارزش هزار و ۴۹۰ میلیارد ریال برآورد شده که نسبت به مدت مشابه پارسال ۱۵۲ درصد افزایش داشته است، ادامه داد: سهم دستگاه‌های کاشف از این میزان کشفیات به ترتیب ۴۶ درصد پلیس مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان، ۴۳ درصد گمرکات، ۱۰ درصد سازمان صنعت، معدن و تجارت و یک درصد مرزبانی است.
این کارشناس گفت: در این مدت ۶۲۶ پرونده با مبلغ ۴۴۵ میلیارد ریال تشکیل شده که نسبت به مدت مشابه پارسال از نظر تعداد ۳۳ درصد کاهش و از نظر ارزش ۱۱۵ درصد افزایش داشته است.
وی با بیان اینکه تعداد پرونده‌های محکومیت یافته در این مدت ۵۹۸ پرونده با مبلغ ۶۰ میلیارد بوده است که از نظر تعداد ۱۷ درصد کاهش و از نظر ارزش ۱۷ درصد افزایش داشته است، افزود: تعداد افرادی که در پرونده‌های با موضوع قاچاق برائت یافته‌اند در این مدت ۱۰۹ نفر می‌باشند.
سبزه محمدیه ادامه داد: در سه ماه نخست امسال ۹۲۱ متهم در استان دستگیر و پنج باند قاچاق متلاشی شده است.
وی گفت: میزان جریمه تعیین شده برای پرونده‌های محکوم شده نیز ۱۰۰ میلیارد ریال است که ۱۶ میلیارد ریال معادل ۱۶ درصد آن تاکنون وصول شده است.
این کارشناس با اشاره به کاهش چشمگیر قاچاق تلفن همراه در پی اجرای طرح رجیستری افزود: طی سه ماه امسال دو پرونده با کشف ۴۱ دستگاه تلفن همراه مظنون به قاچاق تشکیل شده است و میزان گوشی‌های تلفن همراه قاچاق موجود در بازار نیز به یک درصد کاهش یافته است.
وی ادامه داد: تاثیر طرح شناسه‌دار کردن لوازم خانگی را که از پارسال شروع کرده‌ایم در یک سال آینده خواهیم دید.
مواد غذایی بیشترین کالاهای قاچاق
کارشناس مسوول دبیرخانه کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان در زمینه کشفیات کالاهای قاجاق نیز گفت: طی سه ماه نخست امسال ارزش انواع کالاهای مظنون به قاچاق کشف شده معادل ۳۰۹ میلیارد ریال بود که مواد غذایی با ۹۱.۵ میلیارد ریال، منسوجات با ۵۴.۵ میلیارد ریال و لوازم خانگی با ۱۹.۸ میلیارد ریال به ترتیب بیشترین ارزش کشفیات را به خود اختصاص داده‌اند.
وی در باره کشف و شناسایی کالاهای ممنوعه در استان طی امسال نیز افزود: ارزش ریالی کالاهای ممنوعه کشف شده در استان طی سه ماه گذشته ۴۹.۵ میلیارد ریال است که در مقایسه با مدت مشابه پارسال از نظر ارزش معادل ۳۸ درصد افزایش دارد.
سبزه محمدیه ادامه داد: کشفیات مشروبات الکی طی این مدت نیز به تعداد ۵۹ هزار و ۶۹۶ بطری و قوطی به ارزش ۴۲ میلیارد ریال ثبت شده است که از نظر تعداد ۶ درصد و از نظر ارزش ۳۹ درصد افزایش داشته است.
وی گفت: تجهیزات دریافت از ماهواره نیز به تعداد ۶ هزار و ۵۷۶ دستگاه به ارزش هفت میلیارد ریال کشف شده است که از نظر تعداد ۲۴ درصد کاهش و از نظر ارزش ۳۴ درصد افزایش داشته است.
این کارشناس میزان کشفیات آثار سمعی و بصری مبتذل را در استان ۱۸ هزار و ۴۱۳ قلم به ارزش ۲۲۷ میلیون ریال اعلام کرد و افزود: این کشفیات از نظر تعداد ۴۶ درصد و از نظر ارزش ۲۶ درصد کاهش داشته است.
وی ادامه داد: کشف اموال فرهنگی و تاریخی نیز به تعداد ۴۵ عدد و به ارزش ۵۸۳ میلیون ریال بوده است که از نظر تعداد ۳۵ درصد کاهش داشته اما از نظر ارزش ۱۵۰ درصد رشد داشته است.
سبزه محمدیه گفت: کشفیات آلات و وسایل قمار نیز طی این مدت ۴۰ عدد به ارزش ۱۲ میلیون ریال بوده است که از نظر تعداد و ارزش ۱۰۰ درصد افزایش داشته است.
باندها و شبکه‌های سازمان یافته در اولویت مبارزه با قاچاق
جانشین رییس کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان خراسان رضوی نیز گفت: باندها و شبکه‌های سازمان یافته در اولویت مبارزه با قاچاق هستند و مدیران دستگاه‌های اجرایی استان وظیفه دارند در این زمینه همکاری کنند.
حسن جعفری افزود: سیاست استاندار خراسان رضوی این بوده است که از تولیدکنندگان با اولویت روستاها و شهرها حمایت شود و تاکنون اقدامات بسیار خوبی در این زمینه انجام شده که امیدواریم تداوم یابد.
وی ادامه داد: خاکریز مقابله با قاچاق کالا باید از حالت دفاعی به حالت آفندی یا حمله تغییر پیدا کند که در این راستا شایسته است اعضای این کمیسیون طرح‌ها و برنامه‌های خود را برای مبارزه جدی‌تر با قاچاقچیان ارائه کنند.
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری خراسان رضوی با بیان اینکه گشت‌های مشترک باید افزایش یابد گفت: انتظار داریم دستگاه‌های متولی در حوزه مقابله با قاچاق کالا و ارز برای خود نقشی را تعریف کنند.
وی افزود: هر دستگاهی به اندازه خود در مبارزه با قاچاق کالا و ارز نقش دارد و باید بر اساس وظایف تعریف شده به وظیفه یا نقش خود عمل کند.
جعفری ادامه داد: باندها و شبکه‌های سازمان یافته قاچاق باید در اولویت مبارزه و مقابله باشند چرا که کاهش این باندها تاثیر قابل توجهی در رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال دارد.