از زمان بروز نخستین نشانه‌های کرونا در ایران بیش از پنج ماه می‌گذرد و در این مدت تلاش برای اجرای طرح‌های پیشگیرانه، به سخن اول و آخر مردم و مسوولان تبدیل شده اما برغم هشدارهای فراوان برای منع رفتارهای پُرخطر، شلوغی این روزها در سطح خیابان‌ها و جاده‌ها، پیغام دیگری دارد که مُعرف آشکار جدی نگرفتن ویروس کرونا و استفاده نکردن از ماسک است.
روزانه شمار زیادی از هموطنان بدون توجه به خطرات یک بیماری جهانی پُرخطر بدون استفاده از ماسک - که اصلی‌ترین ابزار برای کنترل بیماری محسوب می‌شود- دوشادوش هم در اماکن شلوغ شهرها مشاهده می‌شوند و بعضاً حتی اشخاص دیگر را هم را به رعایت نکردن ملاحظات پیشگیرانه تشویق می‌کنند.
بسیاری از مردم با وجود توصیه‌های اکید مبنی بر ضرورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی بویژه استفاده از ماسک یا ماندن در خانه، این ملاحظات را رعایت نمی‌کنند و با تساهل خود زمینه‌ساز شیوع ویروس کرونا و ایجاد خطر برای خود و دیگران می‌شوند.
روزانه ۱۶۰ هزار نفر در دنیا به بیماری کووید ۱۹ مبتلا می‌شوند که این آمار ۶۰ درصد کل مبتلایان در یک ماه اخیر است. رقم مزبور نشان می‌دهد که ابتلا به این بیماری روند افزایشی در کل دنیا از جمله ایران دارد و نقش مردم در محدود کردن این ارقام و مهار بیماری در رعایت فاصله‌گذاری فیزیکی، شست و شوی مُداوم دست‌ها با آب و صابون و بخصوص استفاده از ماسک است.
تاکنون ۲۳۷ هزار و ۸۷۸ نفر در کشورمان بطور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده و با فوت ۱۴۸ نفر در ۲۴ ساعت گذشته، تعداد جان باختگان به ۱۱ هزار و ۴۰۸ نفر رسیده است.
از دیروز تا امروز ۱۴ تیر ۱۳۹۹ و بر اساس معیارهای قطعی تشخیصی، ۲ هزار و ۴۴۹ بیمار جدید مبتلا به کووید ۱۹ در کشور شناسایی شده که یک هزار و ۱۴۸ نفر از آنها بستری شده‌اند. با این حساب، مجموع بیماران کووید ۱۹ در کشور به ۲۳۷ هزار و ۸۷۸ نفر افزایش یافته است.
در ۲۴ ساعت گذشته، ۱۴۸ بیمار کووید ۱۹ جان خود را از دست داده‌اند و مجموع جان باختگان به ۱۱ هزار و ۴۰۸ نفر رسیده، ضمن اینکه تاکنون ۱۹۸ هزار و ۹۴۹ نفر از بیماران، بهبود یافته یا از بیمارستان‌ها مرخص شده‌اند، همچنین سه هزار و ۱۳۶ نفر از بیماران مبتلا به کووید ۱۹ در وضعیت شدید این بیماری تحت مراقبت قرار دارند.
تاکنون یک میلیون و ۷۶۹ هزار و ۵۲۰ آزمایش تشخیص کووید ۱۹ در کشور انجام شده و استان‌های خوزستان، آذربایجان‌های غربی و شرقی، کردستان، کرمانشاه، هرمزگان، بوشهر، خراسان رضوی و ایلام در وضعیت قرمز و استان‌های تهران، فارس، اصفهان، مازندران، همدان، زنجان، سیستان و بلوچستان، البرز و لرستان در وضعیت هشدار قرار دارند.
اگرچه بر اساس اعلام مسوولان، استفاده از ماسک در همه شهرها با وضعیت قرمز و وضعیت هشدار اجباری شده اما با این حال مشاهدات میدانی از نادیده گرفتن بسیاری از مردم و در معرض خطر قرار گرفتن همگان حکایت دارد.
در همین پیوند یک جامعه شناس در اصفهان در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: احساس خطری که مردم در اوایل شروع کرونا در کشور داشتند در مدت اخیر کاهش یافته و آنطور که بررسی‌ها و پژوهش‌ها
نشان می‌دهد، ایرانیان به نوعی عمل‌گرا و تجربه‌گرا هستند به این معنا که تا خودشان به مشکل و مثلا بیماری مبتلا نشوند و در عمل عوارض آن را حس نکنند لزومی هم به باور و اهمیت دادن به آن نمی‌بینند.
مرتضی پدریان ادامه داد: به باور این افراد، تا وقتی اقوام یا نزدیکانشان به این بیماری گرفتار نشوند باور نمی‌کنند که خطر در نزدیک آنهاست و باید از خودشان مراقب باشند.
وی افزود: اشخاص عمل‌گرا و تجربه‌گرا در مفهومی که ارائه شد، تا چیزی را نبینند و تجربه نکنند، وجودش را باور نمی‌کنند و این یکی از دلایلی است که پروتکل‌های بهداشتی در جامعه ما بخوبی رعایت نمی‌شود که بی‌شک چنین نگاهی، زنگ خطری برای آینده خواهد بود.
این جامعه‌شناس با اشاره به گروهی از شهروندان که باور تقدیرگرایانه دارند، گفت: این دسته از مردم برای استفاده از ماسک یا ماندن در خانه مقاومت می‌کنند و راهی کوچه، بازار یا اماکن مذهبی مثل مسجد و حرم‌ها می‌شوند، زیرا می‌پندارند بدون اذن خدا هیچ کاری انجام نمی‌شود و اتفاقی رُخ نمی‌دهد بنابراین وقتی خدا بخواهد که به ویروس مبتلا شویم، بیمار می‌شویم وگرنه مبتلا نخواهیم شد پس دلیلی هم برای رعایت کردن مسائل بهداشتی نیست.
پدریان اضافه کرد: اثرات و فشارهای برخی مشکلات اقتصادی سبب می‌شود که افرادی برای امرار معاش خود، با بی‌اعتنایی برای حفظ سلامت خود، در شلوغ‌ترین اجتماعات مانند قطار شهری حاضر شوند و گروهی هم بدلیل ناامیدی از زندگی و فشارهای متعدد آن، بی‌گدار به آب بزنند و با رفتارشان برای دیگران خطرآفرین شوند.
وی اظهار داشت: گروه بعدی که این روزها موازین بهداشتی و حتی استفاده از ماسک را رعایت نمی‌کنند و آنها را در سطح کوچه‌ها و خیابان‌ها و در حال مسافرت می‌بینیم، کسانی هستند که بیماری و تبعات خطیر آن را در سطح اجتماع کم اهمیت گرفته یا حتی آن را دروغ و ساخته فکر مسوولان و رسانه‌ها قلمداد می‌کنند، به بیان دیگر بی‌اعتمادی این اشخاص به اخبار و توصیه‌ها سبب می‌شود که به اصل موضوع بی‌اعتنا باشند و رفتاری مشابه شرایط روزهای عادی از خود نشان دهند.
این پژوهشگر اجتماعی تصریح کرد: برخی تصمیمات حاکمیتی و ازسرگیری فعالیت‌های اقتصادی در کشور که پیشتر پرخطر و ممنوع بود نیز بی‌اعتنایی بخش دیگری از شهروندان را در پی دارد، به دیگر سخن در ابعاد مختلف این باور را در ذهن مردم به وجود آورده که ممکن است خطر آنطور که گفته می‌شود جدی نباشد و همین امر شماری از شهروندان را به رعایت کمتر پروتکل‌های بهداشتی سوق می‌دهد.
پدریان با اشاره به مقایسه آمار کرونا در ایران و ایتالیا گفت: در اوایل همه‌گیری بیماری کووید-۱۹، میزان مرگ و میر ۲ کشور تا حدودی برابر بود اما اکنون به گونه‌ای شده که در ایتالیا روزانه آمار مرگ و میر تک رقمی اما در کشور ما سه رقمی است که نشانگر این است که با آنچه ایده‌آل رعایت الگوهای بهداشتی و موازین پیشگیرانه است، فاصله جدی داریم.
این استاد دانشگاه، اصلی‌ترین راهکار بُرون رفت از این وضعیت حاد را تولید هرچه بیشتر محتواهای رسانه‌ای در حوزه سلامت و آموزش و انتشار در رسانه‌های مختلف بویژه رسانه‌های تصویری و شبکه‌های اجتماعی دانست.
وی خاطرنشان کرد: بخش قابل توجهی از زمان برنامه‌های صدا و سیما باید به موضوع کرونا و آموزش‌های مرتبط با پیشگیری از آن پرداخته شود درغیراین صورت نمی‌توان آن طور که باید و شاید در جلوگیری از همه‌گیری این بیماری موفق باشیم.
ضرورت اجبار حاکمیتی برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی
عضو هیات علمی و استاد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان نیز با اشاره به اینکه از منظر حاکمیتی و مدیریت کلان کشور، اجبار در رعایت برخی موارد بویژه پروتکل‌های بهداشتی برای توجه بیشتر مردم به این امر ضروری و مفید خواهد بود، گفت: در عین حال حساس سازی و آموزش باید جزو اولویت‌های کنونی کشور و سیاست تصمیم‌گیران قرار داده شود.
محسن نصری در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه اجبار در رعایت موازین بهداشتی مانند استفاده از ماسک باید همراه با بسته‌های حمایتی و مرتبط با معیشت مردم باشد،خاطرنشان کرد: از سوی دیگر تمام مدیران دستگاه‌های اجرایی چه در حد ملی و چه استانی بویژه آنانی که تصویرشان را می‌بینیم همه باید خود را مُکلف به استفاده از ماسک، فاصله‌گذاری و رعایت مسائل بهداشتی بدانند تا بدین صورت مردم نیز ترغیب شوند و مساله کرونا را جدی بگیرند.
این استاد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه قوای سه گانه باید برای کاهش مراجعات مردم به سازمان‌های کشور چاره‌اندیشی کنند اظهار داشت: هرچه بتوانیم میزان حضور شهروندان در اماکن مختلف برای کارهای اداری را کاهش دهیم نقش موثرتری در کاهش شیوع بیماری ایفا کرده‌ایم.
نصری با تاکید دوباره براینکه اجبار به شرط فرهنگ‌سازی و جامعه‌پذیری مفید خواهد بود، اضافه کرد: بکارگیری ابزارهای فرهنگی و رسانه‌ای برای تشویق بیشتر، مردم امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.
خستگی روحی، دلیلی برای نزدن ماسک
یک پژوهشگر علوم ارتباطات اجتماعی و رسانه نیز در گفت و گو با ایرنا، بی‌اعتنایی به برخی از رسانه‌های داخلی را دلیلی بر بی‌اعتنا بودن مردم به رعایت پروتکل‌های بهداشتی و موازین پیشگیرانه از بیماری کووید ۱۹ بر شمرد.
پرستو ایرانپور با بیان‌اینکه بدلیل طولانی شدن ماجرای کرونا، آستانه شدت برخی شهروندان کاهش یافته و آنها از لحاظ روحی دچار خستگی شده‌اند، افزود: به همین دلیل عده‌ای کمتر به رعایت موازین بهداشت، بها و ناخواسته خود را در معرض بیماری قرار می‌دهند.
وی خاطرنشان کرد: به زبانی دیگر، فرار به زندگی روزمره و تا حدی بی‌خیالی سبب شده که برخی افراد کووید-۱۹ را بطورکلی نادیده بگیرند و در قبال وضعیت کرونایی جاری، احساس بی‌تفاوتی کنند.
این مدرس علوم ارتباطات اجتماعی و رسانه با تاکید براینکه برای ایجاد پویش‌های مردمی و وادارکردن هموطنان به یک اقدام هماهنگ، فعالیت الگوهای جامعه و چهره‌های شاخص و محبوب ضروری است، تصریح کرد: در سال‌های اخیر تا حد زیادی الگوهایی که در بخش‌های مختلف فرهنگی هنری در کشور وجود داشتند کارکرد اصلی خود را از دست دادند و به نوعی تقریبا وجود ندارند بنابراین دامنه اثر کمرنگی از آنان می‌بینیم.
ایرانپور، شفافیت و اطلاع‌رسانی صحیح و به‌موقع را از راه‌های جلب اعتماد به رسانه‌ها بویژه صدا و سیما و در پی آن جدی گرفتن کرونا عنوان کرد و گفت: اعلام مستمر تعداد مبتلایان و آمار فوت شدگان در رعایت بیشتر مردم و هوشیاری آنان نسبت به این بیماری موثر خواهد بود.
مسوولان در تلویزیون ماسک بزنند
یک کارشناس ژنتیک پزشکی در گفت و گو با ایرنا، آموزش صحیح و الگوسازی درست را از راهکارهایی برشمرد که بدنبال آن عده‌ای بیشتر از مردم رعایت موازین بهداشتی را جدی خواهند گرفت.
فاطمه داوری ادامه داد: بسیاری از شهروندان به میزان پایبندی مسوولان به ملاحظات توصیه شده می‌نگرند زیرا وقتی مسوولی در تلویزیون اصلاً ماسک نزده یا بگونه‌ای ماسک زده که غیرمفید است از بیننده هم نمی‌توان انتظار داشت که این مساله را جدی بگیرد.
وی افزود: بنابراین مدیران بویژه افرادی که در معرض دید همگان قرار دارند باید خود را الگویی تلقی کنند که هزاران یا میلیون‌ها نفر را به سمت جدی گرفتن یا جدی نگرفتن کرونا سوق می‌دهند.
مقابله با کرونا و لزوم همراهی مردم
در این پیوند، استاندار اصفهان گفت: مهمترین زیرساخت مورد نیاز شرایط کرونایی، نوع تفکر و ایده مردم است زیرا اگر مردم همراهی نکنند نتیجه‌ای در مقابله با ویروس نخواهیم داشت.
عباس رضایی با بیان اینکه پیشگیری بهتر از درمان است، اظهار داشت: باید تمام هم و غم خود را در خصوص پیشگیری از بیماری کرونا به کار ببندیم.
وی با بیان اینکه برای سلامت نمی‌توان قیمت تعیین کرد، افزود: نیروهای بهداشت و درمان، خسته از کار نیستند بلکه خسته از رعایت نکردن مسائل پیشگیرانه از سوی مردم هستند.
استاندار اصفهان تصریح کرد: مردم استان در زمینه تفکر و ایده توانا هستند اما انتظار بیشتر ما از آنها، رعایت پروتکل‌های بهداشتی است.
وی با بیان اینکه از امروز ورود افراد در مجموعه اداری و اماکن سربسته، بانک‌ها، مترو و اتوبوس بدون ماسک ممنوع است، هشدار داد: در صورت رعایت نکردن پروتکل‌های بهداشتی، خدماتی در این مجموعه‌ها به افراد فاقد ماسک ارائه نخواهد شد.
رضایی افزود: زمانی اقدامات موثر خواهند شد که مردم همکاری و از حضور در مجالس غیرضروری در شرایط جاری کرونایی پرهیز کنند.
وی با تاکید بر فراهم شدن تمهیدات لازم برای فراگیری زندگی با کرونا، خاطرنشان کرد: باید در زمینه زندگی با کرونا و رعایت پروتکل‌های بهداشتی فرهنگ‌سازی لازم صورت بگیرد.
استاندار اصفهان بیان کرد: به تاکید رییس جمهوری، فردی که نتیجه آزمایش او مثبت می‌شود باید از حضور در مجامع پرهیز کند و مراتب به محل کار و خانواده وی نیز اطلاع داده شود.
به اعتقاد وی، شست و شوی مکرر دست‌ها، استفاده از ماسک، دوری از تجمعات بی‌جهت و بی‌مورد و رعایت پروتکل‌های بهداشتی و عدم تجمع در پارک‌ها می‌توان کرونا را شکست داد.