محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران شامگاه شنبه در توییتی اعلام کرد که تهران در راستای حفظ برجام و استفاده از ظرفیتهای آن تاکنون شش بار از ساز و کار رفع اختلافات برای رسیدگی به نقض تعهدات اروپا و آمریکا استفاده کرده است.
برجام، به عنوان یک سند جامع و دقیق که برای تنظیم آن، شش قدرت بزرگ جهان شامل آمریکا، چین، روسیه، انگلیس، فرانسه و آلمان مدت طولانی پشت میز مذاکره با ایران نشستند، بطور دقیق راهکارهایی را برای شرایطی که هر یک از طرف های این توافق به تعهدات خود عمل نکنند، مشخص کرده است.
اقدام‌های عملی و دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران در راستای مفاد برجام، از یک سو نشانه آن است که تهران با هدف حفظ این توافق بین المللی، تلاش می‌کند تا از تمامی ظرفیتهای حقوقی موجود در بندهای مختلف این توافق و ابزارهای پیش بینی شده و مورد توافق همه امضا کنندگان در برجام استفاده کند و از سوی دیگر با توجه موارد متعدد این نامه نگاری‌ها، مشخص می‌شود که دولت دونالد ترامپ و کشورهای اروپایی به تعهدات برجامی خود پایبند نبوده اند و براساس آنچه به روشنی در بندهایی از برجام (36 و 37) قید شده، اعتراض به بی تعهدی طرف های اروپایی در قبال برجام، حق قانونی جمهوری اسلامی است.
آخرین نامه وزیر امور خارجه سه روز پیش و در شکایت از نقض برجام توسط سه کشور اروپایی ارسال شده است.
آنطور که وزیر امور خارجه ایران وعده داده، جزئیات این شش نامه خود را که خطاب به هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سایر اعضای برجام نوشته شده به زودی منتشر خواهد کرد و به این ترتیب عهدشکنی‌های اروپا و آمریکا عیان‌تر خواهد شد.
ظریف آبان پارسال نیز در توییتی با پیوست نامه چهارم خود از کشورهای اروپایی خرده گرفت و نوشت: فقط یک تعهد را نشان دهید که در ۱۸ ماه گذشته به آن عمل کرده‌اید. وقتی که شما مشغول دفع‌الوقت بودید، ایران مکانیزم رفع اختلاف را به جریان انداخت و آنرا به اتمام رساند.
با این حال تروئیکای اروپایی مانند گذشته تلاش کرد خود را متعهد به برجام نشان دهد. وزارت امورخارجه آلمان شامگاه شنبه در بیانیه‌ای به توییت ظریف واکنش نشان داد و اعلام کرد: فرانسه، آلمان و انگلیس متعهد به حفظ توافق هسته‌ای برجام هستند و در این مورد مذاکرات خود را با ایران آغاز کرده‌اند. ما به عنوان سه کشور اروپایی (تروئیکا) تعهدات خود را در قبال برجام به ویژه رفع تحریم‌ها بدون استثناء انجام داده‌ایم. ما در تلاش برای حفظ توافق هسته‌ای و در جهت حفظ تجارت مشروع با ایران حتی فراتر از تعهدات خود عمل کرده‌ایم. در این بیانیه هیچ اشاره‌ای به سرنوشت اینستکس و تجارت راکد ایران و اروپا نشده است.
وزارت امور خارجه انگلیس نیز در بیانیه‌ای مدعی شد: انگلیس به برجام متعهد باقی‌مانده، اما این توافق به دلیل عدم پایبندی اصولی ایران (به تعهداتش) در خطر قرار گرفته است.
به نظر می‌رسد که لندن عامدانه تلاش دارد با سیاسی کردن موضوع، اقدامات حقوقی ایران را نامشروع جلوه دهد.
اشاره این بیانیه به روند کاهش تعهدات برجامی ایران است. پس از خروج آمریکا از برجام و تجدید تحریم‌های این کشور، تهران پس از دو سال صبر و دادن فرصت به کشورهای اروپایی برای عمل به تعهدات برجامی خود، موارد عدم پایبندی ایالات متحده و سه کشور اروپایی را طبق بند ۳۶ برجام (چنانچه موضوع کماکان به نحو مورد رضایت طرف شاکی فیصله نیافته باشد، و چنانچه طرف شاکی معتقد باشد که موضوع، مصداق «عدم پایبندی اساسی» می‌باشد، آنگاه آن طرف می‌تواند موضوع فیصله نیافته را به عنوان مبنای توقف کلی و یا جزئی اجرای تعهدات‌اش وفق برجام قلمداد کرده و/یا به شورای امنیت سازمان ملل متحد ابلاغ نماید) به کمیسیون مشترک ارجاع داد که با توجه به عدم حل و فصل اختلافات مزبور، تعهدات ایران بر اساس بند ۳۷ (ایران بیان داشته است که چنانچه تحریم‌ها جزئا یا کلا مجددا اعمال شوند، ایران این امر را به منزله زمینه‌ای برای توقف کلی یا جزئی تعهدات خود وفق این برجام قلمداد خواهد نمود.) طی پنج گام قابل بازگشت کاهش داده شد.
اکنون ایران هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده، و تحقیق و توسعه) ندارد و برنامه هسته‌ای ایران فقط بر اساس نیازهای فنی خود پیش خواهد رفت و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز طبق روال ادامه می‌یابد.
با وجود اینکه بارها مقام‌های ایرانی بر بازگشت پذیر بودن گام‌های پنج گانه تاکید کرده‌اند، طرف‌های اروپایی با چشم بستن به روی تعهدات مغفول مانده خود، مدام تعهدات هسته‌ای ایران را یادآوری کرده و ترجیح می‌دهند تا حقوق ناشی از بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام را نادیده گیرند بدون آنکه به علت ناشی از توسل به این بندها توجه کنند. بدیهی است مادامی که اروپا در سایه خروج آمریکا از برجام تمایلی به عمل به تعهدات خود نداشته باشد، با سیاسی کردن موضوع نمی‌تواند اقدامات حقوقی ایران را زیر سوال ببرد.