هم‌زمان با موج نخست ویروس کرونا در کشور و در راستای تلاش برای شکست این ویروس و گام برداشتن در مسیر قطع زنجیره انتقال آن از ابتدای اسفندماه ۱۳۹۸ طی دستورالعملی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تعامل با ستاد ملی مبارزه با کرونا و وزارت بهداشت؛ درمان و آموزش پزشکی، شاهد تعطیلی فعالیت‌های نمایشی بودیم.
با گذشت بیش از ۱۰۰ روز از این اتفاق در نهایت طی تمهیدات اندیشیده شده، برنامه‌ریزی‌های کارشناسی، تعامل با هنرمندان و مدیران تماشاخانه‌ها بنا بر آن قرار گرفت تا از ابتدای تیرماه ۱۳۹۹ شاهد بازگشایی سالن‌های نمایشی تحت لوای شیوه‌نامه‌های بهداشتی از یک‌سو، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی از سوی دیگر و بهره‌برداری سالن‌ها از ۵۰ درصد ظرفیت‌شان برای آغاز فصل اجراهای نمایشی در سال ۱۳۹۹ باشیم.
حرکتی که انجامش نیازمند زمان بیشتری بود
هرچند طبق مصوبه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تعامل با ستاد ملی مبارزه با کرونا و وزارت بهداشت؛ درمان و آموزش پزشکی در اواخر خردادماه ۹۹ تاریخ بازگشایی سالن‌های نمایشی از ابتدای تیرماه سال جاری اعلام شده بود؛ اما با توجه به شیوه متفاوت تولید در عرصه هنرهای نمایشی که گروه‌ها نیازمند پشت سر گذاشتن تمرین و مراحل مختلف ساخت دکور، طراحی و دوخت لباس و موارد فنی و هنری دیگری از این‌دست هستند؛ تنها در ابتدای تیرماه شاهد به صحنه رفتن هشت اثر نمایشی در پایتخت بودیم.
اما با قرار گرفتن و پشت سرگذاشتن نیمه تیرماه، آرام آرام به تعداد آثار حاضر در سالن‌های نمایشی افزوده شد. چراکه در این مدت گروه‌های تحت قرارداد و یا هنرمندانی که برای اجرای آثار نمایشی خود اعلام آمادگی کرده بودند با پشت سر گذاشتن تمرین‌های فشرده، خود را برای اجراهای عمومی مهیا کردند، به گونه‌ای که با پشت سر گذاشتن نیمه تیرماه علاوه بر افزوده شدن به تعداد کمی آثار نمایشی به حدود ۱۷ اثر برای اجرای عمومی؛ شاهد افزایش تعداد تماشاخانه‌ها برای ازسرگیری فعالیت های تئاتری بعد از ابلاغ شیوه‌نامه جدید بازگشایی سالن‌های نمایشی بودیم.
تالار محراب و بر هم خوردن برنامه اجراهای شش ماهه نخست سال ۹۹ به دلیل کرونا
تالار محراب که از جمله تالارهای بخش دولتی و زیرمجموعه‌های اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تعامل با اداره کل ارشاد استان تهران است از ابتدای اسفندماه سال ۱۳۹۸ بنا داشت تا طی یک رپرتوار، آثار برگزیده جشنواره نمایش‌های آیینی-سنتی را به شکل مستمر در اسفند ماه ۹۸ و شش ماهه نخست سال ۱۳۹۹ به صحنه ببرد. رویکرد و برنامه‌ای که می توانست بار دیگر جنب‌وجوش و شور و نشاط را به این سالن نمایشی بازگرداند.
اما هم‌زمان با اوج‌گیری موج نخست ویروس کرونا و تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری در کشور از ابتدای اسفندماه ۹۸ بسیاری از برنامه‌های نمایشی از جمله فعالیت‌های تالار محراب نیز دست‌خوش شد.
بعد از ابلاغ دستورالعمل بازگشایی سالن‌های نمایشی از ابتدای تیرماه۹۹ با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و اجرایی از یک‌سو و از سوی دیگر استفاده کردن ظرفیت ۵۰ درصدی تالار محراب که خود شامل دو سالن نمایش بزرگ و کوچک است، این سالن نمایشی فعالیت خود را از ۱۵ تیرماه با نمایش «به‌دنبال بخت» نوشته داوود فتحعلی بیگی و کارگردانی احمد دهقان در سالن بزرگ خود آغاز کرد.
برای آشنایی هرچه بیشتر با اقدامات صورت‌گرفته در این تالار برای بازگشایی مجدد و فعالیت‌هایی که در طی چهار ماه تعطیلی این مجموعه نمایشی صورت گرفته با مهرداد کوروش‌نیا مدیر تالار محراب به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه از خاطر شما می‌گذرد.
نهایت استفاده از فرصت چهار ماه تعطیلی برای به‌سازی تالار محراب
مهرداد کوروش‌نیا در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با اشاره به تعطیلی فعالیت تالار محراب مانند تمامی تماشاخانه‌های کشور از ابتدای اسفندماه ۱۳۹۸ به سبب شیوع ویروس کرونا گفت: در گام نخست با توجه به برنامه‌ریزی‌هایی که برای رونق بخشیدن هرچه بیشتر به این فضای نمایشی در دو سالن بزرگ و کوچک داشتیم تصمیم گرفتیم تا از نگاه شعارگونه تبدیل کردن تهدید به فرصت به سمت نگاه عمل‌گرایانه حرکت کنیم. به همین سبب از ابتدای اردیبهشت‌ماه ۹۹ برنامه‌های خود را برای تعمیرات سالن، تجهیز کردن آن و همچنین رسیدگی به فضای عمومی تالار محراب آغاز کردیم.
تا ابتدای تیرماه۹۹ بخش مهمی از جانمایی فضای اداری را که پیش از این مقرر شده بود دست‌خوش تغییر قرار گیرد به شکل کامل تغییر دادیم. همچنین در حوزه تعمیر و تجهیز امکانات فنی سالن‌های تالار محراب نیز اقدامات خوبی صورت گرفت و تنها بخش ناچیزی از آنها باقی مانده است. طی تعامل با شهرداری منطقه اقدام به نوسازی و به‌سازی فضای سبز محوطه بیرونی تالار محراب کردیم و در نهایت از پانزدهم تیرماه با اجرای نمایش «به‌دنبال بخت» به کارگردانی احمد دهقان درهای این مجموعه نمایشی را برای میزبانی از مخاطبان در سالن اصلی و بزرگ مجموعه گشودیم.
کوروش‌نیا خاطرنشان کرد: از ابتدای اسفندماه ۹۸ قراردادهایی با تعدادی از گروه‌های برگزیده جشنواره نمایش‌های آیینی-سنتی برای تقویم اجرایی شش ماهه نخست سال ۱۳۹۹ بسته بودیم که تعطیلی فعالیت‌های نمایشی به واسطه شیوع ویروس کرونا این طرح را نیمه‌تمام گذاشت. اما باتوجه به آنکه یکی، دو اثر پیش از این اتفاقات قراردادشان با کارگردان‌ها منعقد شده بود در فصل مجدد فعالیت تالار محراب به سراغ این آثار رفتیم. این آثار که پیشتر قراردادشان منعقد شده بود شامل حمایت‌های مالی عنوان شده از سوی اداره کل هنرهای نمایشی خواهند شد.
دست پایین تئاتر در قیاس با دیگر رسانه‌های هنری
مدیر تالار محراب ضمن ابراز امیدواری از آنکه شاهد حمایت اداره کل هنرهای نمایشی و بخش دولتی از فعالان عرصه تئاتر در فصل مجدد اجراها بعد از تعطیلی چهار ماهه سالن‌های تئاتری خواهیم بود گفت: مسئله اصلی آنست که باید امکانات، ظرفیت‌ها و استانداردهای خود را با آنچه که در حوزه هنر تئاتر در جهان به وقوع می‌پیوندد تطبیق دهیم؛ چراکه آنها نیز مانند ما روزها و ماه‌های تعطیلی و عدم فعالیت را پشت سر گذاشته‌اند.
کوروش خاطرنشان کرد: در این نکته تردیدی وجود ندارد که نسبت به کشورهای صاحب تئاتر، امکانات ما قابلیت تطبیق با شرایط آنها را ندارد؛ اما مسئله دیگر آنست که تئاتر در کشور ما بسیار بیشتر از دیگر کشورها در مواجهه با رسانه‌های سرگرم‌کننده‌ای مانند کنسرت‌های موسیقی و یا سالن‌های سینمایی دست پائین‌تری را دارد.
به گفته وی؛ تئاتر برخلاف موسیقی و سینما آن‌چنان که شایسته و بایسته است میان افراد جامعه شناخته نشده و تبلیغات در این عرصه بسیار کم صورت گرفته است.
این کارگردان تئاتر تصریح کرد: منظور من از بیان این جملات حرکت کردن تئاتر به سمت آثار صرفاً سرگرمی‌ساز نیست؛ چراکه ذات تولید محتوا در این حیطه و عرصه هنری تاکید بر برانگیختن تفکر و به چالش واداشتن تأمل و تعمق مخاطب در مواجهه با آثار نمایشی است.
وی افزود: ولی نباید فراموش کرد در فصل برنامه‌ریزی نوین بعد از ماه‌ها تعطیلی به سبب شیوع ویروس کرونا نیازمند آنیم تا در کنار کارهای تبلیغاتی و رسانه‌ای برای اطمینان‌بخشی به مردم و هنرمندان جهت استقبال هرچه بیشتر از تماشاخانه‌ها، آثاری را در گام‌های نخست مورد توجه قرار دهیم که بتوانند در کنار تأکید بر مسئله تفکرانگیزی برای مخاطبانی که ماه‌هاست درگیر تلخی‌ها و سختی‌های ویروس کرونا هستند جنبه‌های سرگرمی نیز داشته باشد.
تئاتر امروز بیشتر از همیشه نیازمند نگاه حمایتی نهادهای فرهنگی است
کوروش‌نیا با اشاره به آنکه اینجاست که این سؤال مهم مطرح می‌شود که رویکرد ما در مواجهه با این مشکلات چه باید باشد؛ آیا باید کار را تعطیل کنیم؟ تصریح کرد: مسلم است که پاسخ به این پرسش منفی خواهد بود؛ اما نکته اصلی آنست که برای قدم گذاشتن در مسیر صحیح و اصولی باید شاهد سیاست‌گذاری‌های نوین به‌ویژه در بخش مدیران دولتی به‌عنوان اصلی‌ترین یاریگر عرصه هنرهای نمایشی و تئاتر در کشور باشیم. امروز و در این شرایط تئاتر بیش از همیشه نیازمند ارائه یارانه و حمایت نهادهای فرهنگی مانند شهرداری‌هاست.
این مدرس تئاتر تصریح کرد: ادامه داد: از سوی دیگر ذکر این نکته نیز الزامی است که در حوزه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای صنف هنرمندان تئاتر باید این مسئله مدنظر قرار گیرد که باتوجه به عدم به رسمیت شناخته شدن شغل این افراد به‌ویژه طی این چند ماه تعطیلی، بسیاری از آنها که تمام منبع اقتصادی و معیشت خانواده‌شان درگیر تولید و اجرای آثار تئاتری بود روزهای سخت و تلخی را پشت سر گذاشتند و برای قدم گذاشتن مجدد در این عرصه نیازمند حمایت‌های بیشتر نسبت به دوران پیش از کرونا هستند.
اهمیت مفهومی به نام ظرفیت‌سازی در حوزه تربیت هنرمندان
کوروش‌نیا ظرفیت‌سازی درحوزه تربیت هنرمندان در عرصه تئاتر به‌ویژه در بدنه دانشگاهی و آموزشگاهی را از دیگر مؤلفه‌های مهم در عرصه سیاست‌گذاری نهادهای مسئول و برنامه‌ریزان کلان فرهنگی دانست و گفت: طبق آمار هرساله شاهد تحصیل پنج‌هزار دانشجو در سراسر کشور در رشته تئاتر هستیم. اگر در کنار آنها هنرجویان کلاس‌های خصوصی را نیز اضافه کنیم با جمعیت آماری ۱۰ هزارنفری مواجه خواهیم بود. اما مساله آنست که آیا ظرفیت تالارهای نمایشی از یک سو و از سوی دیگر تولید و ارائه این کالا به مخاطبانی که محصول تئاتر مانند سینما یا کنسرت موسیقی در الویت سبد فرهنگی‌شان نیست با شرایط بازار کار این حرفه مطابقت دارد؟!
این‌ها تمام مسائلی است که باید در برنامه‌ریزی کلان در حوزه هنرهای نمایشی مدنظر قرار گیرد. به‌ویژه عرصه تئاتر که تا به امروز بیشترین نیاز حمایت چه در شکل مادی و چه در شکل معنوی را از سوی بدنه فعالان و متولیان امر فرهنگ و هنر در بخش دولتی به خود اختصاص داده است.
رسالت تئاتر؛ تزریق اندیشه و تلاش برای رفع دغدغه‌های جامعه
کوروش در پایان با تاکید بر این مسئله که تئاتر ایجاد کننده اندیشه و دغدغه میان مخاطبان جامعه است و با به چالش کشیدن نیروی تفکر و تعمق آنها اساسی‌ترین مسیر را برای تعالی فرهنگی هر جامعه‌ای برمی‌دارد خاطرنشان کرد: اطلاع‌رسانی و معرفی هرچه بیشتر این هنر برای مخاطبان نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است.
مدیر تالار محراب یادآور شد: همچنین نحوه انتخاب و تولید آثار نیز باید بیش از پیش به‌ویژه در دوران پس از کرونا مورد توجه قرار گیرد. تئاتر هنری صرفاً سرگرمی‌ساز نیست و این را در گام نخست باید به درست‌ترین شیوه ممکن به مخاطبان آموزش داد. تئاتر در کنار سرگرم‌کنندگی؛ مهم‌ترین رسالتش تزریق اندیشه و تلاش برای رفع دغدغه‌های جامعه با زبان شیرین و توام با زیبایی هنر است.