دانش‌آموزان بسیاری هر ساله در پایه نهم برای انتخاب رشته از میان رشته های نظری، فنی حرفه‌ای و کاردانش با مشکلاتی مانند سردرگمی رو به رو می‌شوند، در واقع تعیین رشته در دوره براساس توانایی، استعداد دانش آموزان و بازار کار در جامعه نیازمند دقت بسیاری است.
انتخاب رشته در دوره متوسطه سرنوشت‌سازترین تصمیم در این دوره زندگی است که در واقع آینده شغلی و درآمدی دانش‌آموزان را شکل می‌دهد، از این رو آنها باید بطور کامل با قوانین و ضوابط این فرآیند آشنا باشند و فرآیند انتخاب رشته را به درستی پیگیری کنند
هدایت تحصیلی راهی برای راهنمایی و مشخص کردن یک مسیر برای ادامه تحصیل دانش آموزان در رشته های مختلف است تا بر اساس آن دانش آموزان بتوانند به صورت آگاهانه شاخه و رشته تحصیلی خود را انتخاب کنند.
رویکرد جدید دستگاه تعلیم و تربیت به هدایت تحصیلی مربوط به سال ۹۵ است که پس از ۲۲ سال، هدایت تحصیلی از پایه دهم به پایه نهم در حالی منتقل شد. پیش از این دانش‌آموزان، پایه اول دوره متوسطه را به طور مشترک طی کرده و در پایه دوم متوسطه به یکی از شاخه‌های نظری، فنی و حرفه‌ای و کاردانش می رفتند و در هر کدام از این شاخه‌ها، رشته‌های مورد نظر خود را انتخاب می‌کردند.
پس از آن و بر اساس سیاست جدید نظام آموزشی، این روند تغییر کرد و با تدوین و تصویب جدول دروس، گام بعدی در ادامه تحولات سیستم آموزشی ۳ - ۳- ۶ که همانا هدایت تحصیلی بود، آغاز شد.
به گفته علیرضا کاظمی معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش فرآیند هدایت تحصیلی امسال برای حدود یک میلیون دانش‌آموز در حال انجام است.
معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش خاطرنشان کرد: حدود ۹۹۰ هزار نفر از دانش‌آموزان، والدین، معلمان و مشاوران در این فرایند شرکت کردند. ۱۰ هزار دانش‌آموز باقی ماندند که این موضوع به نبود دسترسی به اینترنت در مناطق دورافتاده برای انجام آزمون‌های آنلاین بازمی‌گردد.
وی تاکید کرد: مهمترین تغییر هدایت تحصیلی امسال با سال گذشته، تغییر حدنصاب نمره در رشته علوم و معارف است که حدنصاب نمره برای رشته معارف و علوم انسانی تغییر کرده و به ۱۴ رسیده است.
اهمیت هدایت تحصیلی به گونه‌ای است که آموزش و پرورش نیز به صورت جدی به این فرآیند پرداخته است و همچنین با صدور آیین‌نامه‌هایی و قرار دادن مشاوران در این زمینه سعی کرده تا برای تصمیم گیری نهایی تعامل سه جانبه میان افراد، خانواده و مشاور صورت گیرد.
البته براساس گفته‌های مسوولان آموزش و پرورش، مشاوران در فرآیند هدایت تحصیلی نقش مشورتی و تصمیم ساز دارند تا دانش‌آموزان را به مسیر درست انتخاب رشته هدایت کنند، از این رو مشاوران نباید نقش تصمیم گیرنده در فرآیند انتخاب رشته دانش‌آموزان داشته باشند.
کارشناسان آموزشی و همچنین مسوولان آموزش و پرورش بارها به خانواده ها توصیه کرده‌اند که از انتخاب رشته اجباری برای فرزندان شان خودداری کنند، چرا که در نهایت دانش‌آموز خودش باید برای آینده اش تصمیم نهایی را بگیرد.
در واقع تقویت قدرت تصمیم گیری در دانش‌آموزان از دیگر اهداف هدایت تحصیلی در پایه نهم است، بنابراین آنها باید با قوانین و ضوابط هدایت تحصیلی به طور کامل آشنایی پیدا کنند.
هدایت تحصیلی به صورت یک فرآیند از دوره ابتدایی با تشکیل پرونده مشاوره‌ای آغاز می شود و با انجام مداخله‌های مشاوره ای و آموزشی تا پایان دوره دوم متوسطه ادامه می یابد، اما انتخاب شاخه، گروه و رشته تحصیلی در پایان پایه نهم صورت می پذیرد.
نمون‌برگ هدایت تحصیلی هم زمان با اعلام نتایج امتحانات ماه های خرداد و شهریور، برای همه دانش آموزان صادر می شود و پس از تایید مسئول ثبت نمرات، مشاور و مدیر مدرسه تا نیمه تیرماه همان سال برای قبولی‌های خرداد و هم زمان با اعلام نتایج شهریورماه برای قبولی‌های شهریور در اختیار دانش آموز قرار می گیرد.
دانش آموزان در شاخه نظری به انتخاب رشته تحصیلی و در شاخه‌های فنی و حرفه ای و کاردانش به گروه تحصیلی هدایت می شوند. تعیین رشته در شاخه‌های فنی و حرفه ای و کار دانش بر اساس شیوه نامه ای است که وزارت آموزش و پرورش تهیه و ابلاغ می کند.
شیوه اجرای این طرح به گونه ای است که نمرات هر دو نوبت اول و دوم در پایه های هفتم، هشتم و نهم ملاک قرار داده می شود که طبق ضوابط موجود در آن، نوبت اول ضریب یک و نوبت دوم ضریب دو دارد و مجموع این ضرایب، ۳۵ درصد از کل فرآیند هدایت تحصیلی را در بر می گیرد.
۱۰ درصد از این ضرایب مربوط به نظر و علاقه دانش آموز، ۱۵ درصد استعداد و ۱۵ درصد آزمون‌های رغبتی، ۱۰ درصد نظر معلمان دوره متوسطه اول، پنج امتیاز خانواده و ۱۰ امتیاز هم مشاور مدرسه است.
از سوی دیگر در این فرآیند، در هر منطقه و شهرستانی که اطلاعات دانش آموزان در سامانه سناد تکمیل شود، پس از تایید رییس منطقه، فرم های هدایت تحصیلی صادر می شود و برای ثبت نام و انتخاب رشته در پایه دهم در اختیار دانش آموزان قرار می گیرد.
فرآیند مربوط به هدایت تحصیلی از ۲۷ آذر ماه سال ۹۸ آغاز شد و آزمون‌های توانایی و رغبت که دارای ۳۰ امتیاز در این فرآیند است، از دانش آموزان گرفته شده است.
همچنین نمون برگ‌های هدایت تحصیلی قرار است ۲۳ تیرماه در دسترس دانش‌آموزان باشد تا این موضوع سرنوشت ساز امسال نیز به سرانجام برسد.
آموزش و پرورش هر ساله هنگام فرآیند هدایت تحصیلی دانش‌آموزان با صدور اطلاعیه‌هایی تلاش می کند ابهامات دانش‌آموزان و مدیران مدارس و مناطق وزارتخانه رفع کند.
وزارت آموزش و پرورش پیشتر در ۶ اطلاعیه و امروز در ۲ اطلاعیه دیگر درباره هدایت تحصیلی دانش‌آموزان در سال تحصیلی ۹۹ - ۱۳۹۸ مطالبی را عنوان کرد.
اداره کل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی آموزش و پرورش در ۲ اطلاعیه اول تاکید کرد که برای مدارس فاقد مشاور نیز تدابیر لازم برای ارائه خدمات مشاوره ای و مشورتی تحصیلی اندیشیده شود.
همچنین در این اطلاعیه ها آمده است؛ با توجه به نزدیکی زمان صدور نمون برگ‌های شماره ۶ و ۷ ویژه هدایت تحصیلی دانش‌آموزان همانند سال گذشته و تقارن آن با وضعیت شیوع بیماری کرونا و تاکید بر استفاده از فضای مجازی برای آگاهی بخشی، اطلاع رسانی به هنگام و انجام فرایندهای مرتبط؛ در این خصوص ضرورت دارد، روسای ادارات مشاوره، کارشناسان مشاوره استان ها و مناطق، مشاوران و مدیران مدارس، اولیاء و دانش‌آموزان، اطلاعات و اخبار مربوط به هدایت تحصیلی را از طریق سامانه شاد و پورتال همگام و سایت هدایت تحصیلی (ht.medu.ir ) دریافت کنند.
اداره کل امور تربیتی آموزش و پرورش با تاکید بر حضور و فعالیت مستمر اعضای کمیته هدایت تحصیلی استان‌ها و مناطق در سامانه های مذکور، اعلام کرد؛ موارد زیر مورد پیگیری جدی قرار گیرد: فعال شدن کمیته هدایت تحصیلی استان/ شهرستان / منطقه / ناحیه / مدرسه از تاریخ دهم تیر ماه ۹۹ تا پایان زمان هدایت تحصیلی دانش آموزان (وظیفه هدایت تحصیلی دانش آموزان در شرایط خاص برعهده کمیته هدایت تحصیلی مناطق با تکمیل نمون برگ مربوطه و امضای تمامی اعضا است.)
مسئولیت ثبت و تایید نمرات با مدیران مدارس است
اطلاعیه شماره ۳ ویژه هدایت تحصیلی دانش‌آموزان در سال تحصیلی ۹۹ - ۱۳۹۸ خطاب به مدیران مدارس نکاتی را مورد توجه قرار داده است.
در این اطلاعیه درباره فرایند ارسال و تایید نمرات دانش‌آموزان برای هدایت تحصیلی مطلوب عنوان شده است که مدیران در گام اول باید نمرات دانش آموزان را از سامانه دانا به همگام ارسال کنند. سپس در گام دوم مشاهده نمره در سامانه همگام، تایید نهایی و ارسال به کارتابل رییس آموزش و پرورش منطقه را در دستور کار خود قرار دهند.
تبصره مهم در این اطلاعیه این است که پس از تایید نهایی نمرات در سامانه همگام و ارسال به منطقه، تحت هیچ شرایطی امکان بازگرداندن نمرات و تصحیح آن وجود ندارد. بنابراین مدیران نهایت دقت و بررسی را قبل از تایید نهایی داشته باشند.
مدیران آموزش و پرورش مناطق از ارسال نمرات اطمینان پیدا کنند
همچنین آموزش و پرورش در اطلاعیه شماره ۴ ویژه هدایت تحصیلی دانش‌آموزان در سال تحصیلی ۹۹ - ۱۳۹۸ خطاب به مدیران آموزش و پرورش مناطق اعلام کرد در فرایند ارسال نمرات دانش‌آموزان از سامانه دانا به سامانه همگام که برای تایید نهایی در کارتابل ارسال می‌شود، باید مواردی مانند نظارت و پیگیری مستمر بر روند ارسال نمرات تمامی دانش‌آموزان پایه نهم از طرف مدیران مدارس در سامانه همگام، برای کارتابل مدیر منطقه مورد توجه باشد.
همچنین در این اطلاعیه به تسریع در ارسال به موقع نمرات دانش‌آموزان از سوی مدیران مدارس تا پایان وقت اداری روز شنبه چهاردهم تیر ماه به کارتابل مدیر منطقه و تایید و ارسال نهایی نمرات از طریق کارتابل مدیر منطقه در سامانه همگام از ۱۴ تا ۱۷ تیر ماه تاکید شده است.
مدیران آموزش و پرورش شهرستان‌ها و مناطق تا قبل از حصول اطمینان کامل از ارسال نمرات تمامی دانش‌آموزان مدارس تابعه، از تایید نهایی خودداری کنند.
چگونگی اولویت بندی شاخه ها و رشته ها در نمون برگ شماره ۷ هدایت تحصیلی
اطلاعیه شماره ۵ هدایت تحصیلی چگونگی اولویت بندی شاخه ها و رشته ها در نمون برگ ۷ را مشخص می کند. براساس این اطلاعیه، نمون برگ هدایت تحصیلی دانش‌آموزان در شاخه کاردانش، رشته‌های: ریاضی فیزیک، علوم و معارف اسلامی بر اساس اولویت الف یک صادر می‌شود.
در این اطلاعیه تاکید شده است: نمون برگ هدایت تحصیلی دانش‌آموزان در شاخه فنی و حرفه‌ای و رشته‌های علوم تجربی و ادبیات و علوم انسانی براساس اولویت‌های الف – ب ۲ صادر می‌شود. منظور از اولویت الف یعنی اگر دانش‌آموزی کف نمره کتبی مورد نظر برای ورود به رشته یا زمینه ارائه شده را کسب کند؛ بدون در نظر گرفتن ظرفیت منطقه، اولویت الف در نمون برگ شماره ۷ هدایت تحصیلی ایشان ثبت می‌شود و می‌تواند در رشته دلخواه در صورت وجود آن رشته یا زمینه در منطقه، ثبت‌نام کنند.
همچنین منظور از اولویت ب یعنی این که براساس میزان ظرفیت منطقه، گروهی از دانش‌آموزان که نمرات کتبی تحصیلی آنها بالاتر از دانش‌آموز بوده، برابر ظرفیت اعلامی ثبت‌نام می‌کنند و در صورت انصراف آنان، دانش‌آموز با اولویت ب می‌تواند ثبت‌نام کند.
فرآیند انتقال نمرات در سامانه شاد
اطلاعیه شماره ۶ هدایت تحصیلی دانش آموزان در سال تحصیلی ۹۹-۹۸ خطاب به روسای ادارات مشاوره استان‌ها اعلام کرده است: مهلت اجرای فرایند ارسال و تایید نمرات دانش‌آموزان از سوی مدیران مدارس از سیستم دانا به همگام؛ تا ساعت ۰۰: ۲۱ روز دوشنبه ۱۶ تیرماه تمدید شد.
در ادامه این اطلاعیه آمده است: شایسته است روسای ادارات مشاوره فرایند انتقال نمرات به طور مستمر، مدارس و مناطق سراسر استان خود را با دقت رصد و نظارت کرده و از طریق گروه مجازی روسای ادارات مشاوره در سامانه شاد، موارد و مشکلات احتمالی را مطرح تا در اسرع وقت پیگیری‌های لازم از سوی کارشناسان این اداره کل صورت پذیرد.
رضایت حداکثری دانش‌آموزان و اولیا مد نظر قرار گیرد
اطلاعیه شماره ۷ ویژه هدایت تحصیلی دانش‌آموزان در سال تحصیلی ۹۹-۱۳۹۸ خطاب به روسای ادارات مشاوره استان ها، مدیران مناطق و مدارس عنوان کرده است: بررسی و نظارت بر ارسال به موقع نمرات دانش آموزان توسط مدیر مدرسه از سیستم دانا به همگام و تایید نهایی مورد توجه قرار گیرد.
همچنین در این اطلاعیه آمده است: دقت شود با انجام مشاوره مطلوب، متناسب با توانایی ، استعداد ، نیازهای جامعه و ظرفیت هر منطقه و رضایت حداکثری اولیاء و دانش آموزان مدنظر قرار گیرد.
در بخشی دیگر از این اطلاعیه تاکید شده است: مشکلات مربوط به انتقال نمره از مدرسه و منطقه بلافاصله با ذکر مصادیق به دبیرخانه کمیته اجرایی هدایت تحصیلی مستقر در اداره کل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی گزارش و ارسال شود. همچنین در صورت تایید نمرات دانش‌آموزان توسط رئیس اداره منطقه، چنانچه اسامی دانش‌آموزانی جا مانده باشد، ضرورت دارد دلایل آن به صورت مکتوب توسط مدیران مناطق به روسای اداره مشاوره استان اعلام شود.
در بخش پایانی این اطلاعیه عنوان شده است: پس از تایید نمرات توسط مدیران مناطق، چنانچه به هر دلیلی مدیر/رئیس اداره منطقه درخواست برگشت نمرات دانش آموزان را از سامانه همگام دارد، لازم است به اداره کل آموزش و پرورش استان اعلام کرده و مدیرکل استان، درخواست برگشت نمرات منطقه مورد نظر را به صورت کتبی به اداره کل امور تربیتی ، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی ارسال کند.
اطلاعیه شماره ۸ هدایت تحصیلی دانش آموزان: آخرین مهلت تایید نمرات
وزارت آموزش و پرورش در اطلاعیه شماره ۸ در زمینه هدایت تحصیلی دانش آموزان در سال تحصیلی ۹۹-۹۸ اعلام کرد: مهلت انجام فرایند تایید نمرات دانش آموزان توسط مدیران مناطق در پورتال همگام تا ساعت ۰۰ : ۲۰ امروز سه شنبه به پایان می رسد.
اطلاعیه شماره ۸ : اصلاح خطاهای ویرایشی
وزارت آموزش و پرورش در اطلاعیه شماره ۹ ویژه هدایت تحصیلی دانش آموزان در سال تحصیلی ۹۹- ۹۸ خطاب به روسای ادارات مشاوره استان‌ها عنوان کرده است: چنانچه در هنگام تکمیل ظرفیت رشته ها در مناطق ، همه ۱۲ زمینه / رشته تحصیلی تکمیل نشده باشد و یا بجای عدد صفر، خط فاصله(-) قرار گرفته باشد؛ در این صورت مدیر آموزش و پرورش منطقه هنگام تایید نمرات، پیام خطای: "به دلیل عدم تکمیل ظرفیت رشته ها در منطقه شما امکان ثبت درخواست محاسبه هدایت تحصیلی وجود ندارد." را مشاهده خواهدکرد. بنابراین لازم است در صورت مشاهده چنین پیامی، به بخش تکمیل ظرفیت در سامانه مراجعه و نسبت به اصلاح آن اقدام کنید.