آذربایجان‌غربی با تجهیز یکهزار هکتار از اراضی کشاورزی خود به شیوه آبیاری نوین در فروردین و اردیبهشت سال ۱۳۹۹، استان پیشتاز کشور در این عرصه شد و تاکنون نیز یکهزار و ۳۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی منطقه در سال جاری به این شیوه های نوآورانه تجهیز شده‌است.
بهره برداران آذربایجان غربی در شمال غرب کشور با ۸۰۰ تا ۸۵۰ هزار هکتار زمین کشاورزی به تولید سالانه ۶.۲ میلیون تن انواع محصولات اشتغال دارند؛ ۴۰۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی در این استان دیم و ۳۱۰ هزار هکتار آبی و ۱۲۰ هزار هکتار نیز باغات است.
از مجموع اراضی کشاورزی استان ۲۶۵ هزار هکتار برای اجرای طرح های آبیاری نوین مستعد هستند و ۶۶ هزار هکتار آن به شیوه های نوین آبیاری در کشاورزی تجهیز شده‌است.
تجهیز حدود ۳۳ درصد از کل اراضی آذربایجان غربی به شیوه های آبیاری نوین که ۲۵ هزار و ۲۲۱ هکتار است در دولت تدبیر و امید انجام شده که بیانگر خیز بلند دولت برای ارتقای راندمان تولید و آبیاری و در کنار آن احیای دریاچه ارومیه می‌باشد.
براساس اظهارات کارشناسان آب و خاک در این استان در شیوه آبیاری مدرن میزان مصرف آب در هر هکتار چهار هزار و ۴۰۰ متر مکعب است که با اتمام طرح های نوین آبیاری اعم از تحت فشار و قطره ای در شمال و جنوب آذربایجان غربی می‌توان به درصد قابل توجهی از صرفه جویی وارتقای راندمان آبیاری دست یافت.
این درحالی است که در شیوه آبیاری غرقابی در هر هکتار ۱۰ هزار متر مکعب مصرف آب وجود دارد که با توجه به الگوی کشت محصول، زراعی و باغی بودن این میزان متفاوت است.
محققان و کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی در این بخش تلفیق روشهای آبیاری نوین و نیز روشهای علمی را نیز در صرفه جویی آب مصرفی با اهمیت می‌دانند و در این راستا گام‌های مطلوبی را برداشته اند.
رشد فراگیر اشتغال دربخش کشاورزی
رییس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان‌غربی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: بخش کشاورزی مهمترین پیشران توسعه اقتصادی استان به شمار می‌رود که نقش مهمی در رشد فراگیر اشتغال و کاهش نرخ بیکاری دارد.
رسول جلیلی اضافه کرد: در این راستا سلسله پیشران هایی برای توسعه بخش کشاورزی در این استان داریم که به صورت برنامه ریزی های بلند مدت و کوتاه مدت طراحی و اجرا می‌شوند.
وی اظهارکرد: شیوه های نوین آبیاری، دومین پیشران توسعه بعد از گلخانه ها در آذربایجان غربی است و در حال حاضر ۶۶ هزار هکتار اراضی کشاورزی مجهز به سیستم آبیاری تحت فشار در این استان وجود دارد که در صدد افزایش و توسعه سیستم های نوین آبیاری هم هستیم.
وی اضافه کرد: از ابتدای برنامه های اجرایی ستاد احیای دریاچه ارومیه توسط دولت تدبیر و امید، بیش از ۵۵۸ میلیون متر مکعب در آب مصرفی بخش کشاورزی صرفه جویی شده‌است که ۲۳۰ میلیون متر مکعب از طریق استفاده از فنون علمی و فنی و ۳۲۸ میلیون متر مکعب از محل کاهش دریافت از محل سدهای استان در حوضه آبریز دریاچه ارومیه بوده‌است .
وی درباره محصولات کشاورزی تولیدی در آذربایجان غربی گفت: این استان ۸۳۰ هزار هکتار اراضی قابل کشت دارد که ۴۰۰ هزار هکتار اراضی دیم و ۳۱۰ هزار هکتار اراضی آبی و ۱۲۰ هزار هکتار باغات است که ۴۶ نوع محصول در این اراضی تولید می شود.
مستعد بودن ۲۶۵ هزار هکتار زمین برای اجرای آبیاری نوین
معاون آب و خاک سازمان جهادکشاورزی آذربایجان‌غربی نیز گفت: ۲۶۵ هزار هکتار از اراضی کشاورزی این استان برای اجرای طرح های آبیاری نوین مستعد هستند.
علی اصغرزاده افزود: از این میزان در سطح ۶۶ هزار هکتار شیوه های نوین آبیاری اجرا شده‌است که ۲۲ هزار و ۲۲۱ هکتار آن در دولت تدبیر و امید رقم خورده‌است.
وی ادامه داد: از کل مجموع ۲۶۵ هزار هکتار اراضی مستعد برای پیاده سازی شیوه آبیاری‌های نوین حدود ۶۱ هزار و ۵۷۱ هکتار از محل ساماندهی آبهای مرزی استان با ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی در دولت تدبیر و امید در استان طراحی شده و در حال اجراست.
اصغرزاده گفت: بخشی از اعتبارات این طرح ها استانی و بخشی نیز ملی بوده که تا کنون یکهزار و ۴۰۰ میلیارد تومان برای آن هزینه شده و برای اتمام آن به ۳۰۰ میلیارد تومان نیز نیاز است.
وی اضافه کرد: از کل ۶۱ هزار و ۵۷۱ هکتار نیز ۱۳ هزار هکتار در شهرستان پیرانشهر در جنوب آذربایجان‌غربی تحت پوشش این طرح بوده و بقیه در شهرستان‌های شمالی اجرایی می‌شود.
معاون آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی بیان کرد: در شیوه نوین آبیاری میزان مصرف در هر متر مکعب چهار هزار و ۴۰۰ متر مکعب است که با اتمام طرح های آبیاری تحت فشار در شمال استان سالانه افزون بر ۲۷۰ میلیون متر مکعب صرفه جویی رخ می‌دهد.
وی ادامه داد: این درحالی است که در شیوه آبیاری غرقابی در هر هکتار ۱۰ هزار متر مکعب مصرف آب وجود دارد که با توجه به الگوی کشت محصول و زراعی و باغی بودن این میزان متفاوت است.
اصغرزاده گفت: مزایای این طرح این است که در حالت عادی جوی پشته ها را از بین نمی‌برد و به تسطیح نیازی نیست و ماندابی نیز در مزارع رخ نمی‌دهد.
وی افزود: در این روش مزارع به صورت یکپارچه آبیاری می‌شود و در تولید با افزایش ۸۰ تا ۱۰۰ درصدی همراه است.
وی ادامه داد: کاهش هزینه کارگری و ارائه کود به صورت محلول از مزایای دیگر این طرح هاست و مواد آلی زمین نیز به استفاده علف های هرز نمی‌رسد.
معاون اب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی بیان کرد: تمام آب رها شده به پای گیاه روانه شده و از فرسایش خاک نیز به نحو موثری جلوگیری می‌شود.
وی با اشاره به حمایت های دولت در این راستا ادامه داد: تسهیلاتی به متقاضیان در این راستا پرداخت می‌شود که براساس استاندارد اعلام شده برای هر هکتار زمین به روش آبیاری قطره ای ۱۷.۵ میلیون تومان یارانه دولتی تعلق می‌گیرد.
وی افزود: در زمینه آبیاری بارانی نیز ۱۰.۵ میلیون تومان کمک بلاعوض دولتی ارائه می‌شود و برای آبیاری کم فشار نیز به ازای هر هکتار ۷.۵ میلیون تومان تسهیلات بلاعوض دولتی پرداخت می‌شود.
اصغرزاده گفت: تنها پروژه ای که در بخش کشاورزی هرگز متوقف نشده و اعتبارات آن از سالی به سال بعد منتقل می‌شود، بخش آبیاری نوین است .
وی اضافه کرد: در سال ۱۳۹۸ در آذربایجان‌غربی بیش از چهار هزار هکتار تجهیز اراضی به آبیاری نوین توسط کشاورزان اجرا شد.
وی با اشاره به اینکه آذربایجان غربی با عملکرد یکهزار هکتار در ۲ ماهه اول سال جاری دارای رتبه اول کشور در این زمینه است، گفت: در این زمینه حمایت صددرصدی دولت وجود دارد.
معاون آب و خاک سازمان جهادکشاورزی آذربایجان‌غربی گفت: همچنین اگر کشاورزان اراضی خود را به صورت تجمیعی یا یکپارچه سازی به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز کنند تا ۸۵ درصد هزینه‌ها از سوی دولت پرداخت می‌شود و تنها ۱۵ درصد هزینه به عهده مالکان است.
عملکرد موفق آبیاری قطره ای در زمینهای کشاورزی
محقق مرکز تحقیقات سازمان جهادکشاورزی آذربایجان‌غربی هم در این باره گفت: آبیاری تحت فشار باید قادرباشد واقعا در مصرف آب صرفه جویی ایجاد کند و تبخیر و راندمان آبیاری را کاهش دهد.
رضا طایفه رضایی بیان کرد: آبیاری قطره‌ای در باغات انگور و شلیل در آذربایجان غربی عملکرد موفقی دارد چون امکان رشد علف‌های هرز در این روش کاهش می یابد.
وی بیان کرد: ولی در باغ‌های سیب، گیلاس و زردآلو که نیاز به آب بالایی دارند، روش دیگری توسط محققان پیشنهاد شده که روش قطره ای زیر سطحی است.
این محقق اضافه کرد: همچنین روش نوار طیف نیز که جزو روشهای نوین آبیاری است، در زراعت بسیار کارایی دارد و در کشت خیار، گوجه فرنگی و چغندر قند، پیاز و سیر در ارومیه و شاهین‌دژ در حال اجرا بوده و به وفور نیز جا افتاده‌است.
وی افزود: پیشتر از این آبیاری بارانی بسیار رونق داشت و پیشنهاد می‌شد اما محققان مرکز تحقیقات روشهای دیگری را بررسی کرده و در حال تعمیم هستند.
وی گفت: در مزارع گندم سایت های الگویی با محوریت احیای دریاچه ارومیه طراحی شده‌است و کشت های روی پشته های ۲۵ سانتیمتری در زمین در چهار ردیف انجام شده‌است.
طایفه رضایی گفت: به صورت مکانیکی و با آبیاری قطره ای زیر سطحی می‌توان گام های مفیدی در راستای کاهش مصرف آب برداشت ولی در جایی که نیاز به اعتبار و بودجه بالاست، می توان با روش های جایگزین نیز تلفات آب و تبخیر را کاهش داد.
با وجود اینکه آذربایجان‌غربی از استان‌های موفق در اجرای سیستم‌های نوین آبیاری در اراضی آبی است اما انتظار می‌رود با توجه به اهمیت مصرف بهینه آب در اراضی کشاورزی به ویژه نقش آن در احیای دریاچه ارومیه ﮐﻼسﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ بیشتری ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻬﺎد ﮐﺸﺎورزی در ﺟﻬﺖ آﻣﻮزش اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﮐﺸﺎورزی ﺗﺨﺼﺼﯽ در زﻣﯿﻨﻪ ﺑﻬﯿﻨﻪﺳﺎزی ﻣﺼﺮف آب برگزار شود ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻨﯽﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ روشﻫﺎی ﻧﻮﯾﻦ آﺑﯿﺎری را ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ.
همچنین ﻣﺸﻮرت ﮐﺸﺎورزان ﺑﺎ ﻣﺘﺨﺼﺼاﻦ ﻗﺒﻞ از راه اﻧﺪازی ﺳﯿﺴﺘﻢ آﺑﯿﺎری، ﻫﻤﮑﺎری ﺟﻬﺎد ﮐﺸﺎورزی ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺸﺎورزان از ﺗﺴﻬﯿﻼت ﺑﺎﻧﮑﯽ ﺑﺮای اﺳﺘﻘﺮار و راه اﻧﺪازی روشﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ آﺑﯿﺎری و ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺳﻬﻮﻟﺖ در ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘﺮرات ﺳﻨﮕﯿﻦ و دﺳﺖ و ﭘﺎﮔﯿﺮ اداری ﺑﺮای ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﺮﻏﯿﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺸﺎورزان در ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده از این امکان دیگر راهکارهای گسترش نفوذ این طرح‌ها در مزارع و باغات است.
استان آذربایجان‌غربی دارای بیش از سه میلیون نفر جمعیت است که تنوع آب و هوایی آن باعث شده یکی از استان های موفق در حوزه کشاورزی باشد؛ این استان دارای ۸۵۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی است.
این استان دارای ۹ میلیون راس دام سبک (گوسفند و بز) و دام سنگین و مرغ و ماکیان است.
جمعیت بهره بردار کشاورزی استان آذربایجان غربی ۲۳۵ هزار نفر است که این جامعه سالانه حدود ۶.۲ میلیون تن محصولات کشاورزی تولید می‌کنند.