دیوان عالی ترکیه پنجشنبه (۱۹ تیر) برای بررسی طرح تغییر کاربری موزه ایاصوفیه تشکیل جلسه داد و روز جمعه مصوبه هیأت وزیران این کشور در سال ۱۹۳۴ را که طی آن مسجد ایاصوفیه به موزه تغییر کاربری داده بود، لغو کرد.
رجب طیب اردوغان به دنبال صدور این حکم، اعلام کرد ایاصوفیه به مسجد تبدیل می‌شود و روز ۲۴ ژوئیه (جمعه ۳ مرداد ۹۹) برای اولین بار در ۸۶ سال گذشته فریضه نماز در این بنا به جا آورده خواهد شد.
رئیس‌جمهوری ترکیه در بخش دیگری از اظهارات خود در این باره از همه کشورها و نهادهای مخالف خواست به تصمیم آنکارا احترام بگذارند. وی تاکید کرد مساله کاربری ایاصوفیه مربوط به حق حاکمیت ترکیه بوده و هر انتقادی نسبت به این تصمیم به عنوان نقض استقلال این کشور تعبیر خواهد شد.
انتشار این خبر با واکنش منفی برخی از کشورها و نهادهای بین المللی مواجه شد.
سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) اعلام کرد که وضعیت ایاصوفیه را بازبینی می کند و در بیانیه ای از اینکه ترکیه تصمیمش را پیشتر به اطلاع یونسکو نرسانده بود ابراز تاسف کرد و از این کشور خواست تا بدون تاخیر باب گفت و گو را باز کند تا در جلسه آتی کمیته میراث جهانی این نهاد که برای بررسی وضعیت ایاصوفیه تشکیل می شود، ارزش جهانی این بنا دستخوش تغییر نگردد.
جوسپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز با انتشار بیانیه ای تصمیم ترکیه را مایه تاسف خواند.
نیکو کریستودولیدس وزیر امور خارجه یونانی تبار قبرس در توئیتی اقدام آنکارا را به شدت محکوم کرد و هدف آن را انحراف افکار عمومی داخلی ترکیه دانست و از همسایه شمالی خود خواست تا به تعهدات بین المللی پایبند باشد.
مورگان اورتاگوس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز بیانیه ای منتشر کرد و با ناامیدکننده خواندن اقدام ترکیه، ابراز امیدواری کرد که دسترسی به این مکان تاریخی برای عموم فراهم باشد.
ژان ایو لو دریان وزیر امور خارجه فرانسه هم در بیانیه ای از اقدام ترکیه ابراز تاسف کرد.
کریاکس میتسوتاکیس نخست وزیر یونان با محکوم کردن اقدام همسایه شرقی هشدار داد که این حرکت روابط ترکیه را نه تنها با یونان بلکه با اتحادیه اروپا، یونسکو و جامعه جهانی تحت تاثیر قرار خواهد داد.
ولادیمیر ژاباروف معاون کمیته امور خارجه شورای فردال روسیه نیز تصمیم ترکیه را اشتباه دانست و گفت: تبدیل ایاصوفیه به مسجد فایده ای برای جهان اسلام نداشته و موجب تقابل ملل می شود.
این در حالی است که تبدیل ایاصوفیه به مسجد از سوی برخی سازمان ها و نهادهای اسلامی مورد استقبال قرار گرفته است.
رأفت مره، رئیس بخش خارجی اطلاع‌رسانی جنبش مقاومت اسلامی فلسطین «حماس» طی بیانیه‌ای ضمن استقبال از تغییر کاربری ایاصوفیه از موزه به مسجد اعلام کرد: این اقدام مایه افتخار تمام مسلمانان هست.
وی افزود: متاسفانه رهبران برخی کشورهای عربی از صدور فرمان بازگشایی این مسجد ناراحت هستند اما آنها زمانی که مسجدالاقصی در قدس اشغالی مورد حملات اسرائیل اشغالگر قرار گرفت، اظهار نگرانی هم نکردند. همچنین زمانی که اشغالگر صدای اذان در مسجد ابراهیمی را ممنوع اعلام کرد، آنها سکوت کردند.
همزمان جمعی از ساکنان استانبول نیز صدور فرمان ریاست جمهوری ترکیه برای تغییر ایاصوفیه از موزه به مسجد را جشن گرفتند.
جمعی از ساکنان استانبول با تجمع مقابل ایاصوفیه صدور فرمان ریاست جمهوری ترکیه برای واگذاری این بنای تاریخی به سازمان امور دینی کشور و تغییر کاربرد آن از موزه به مسجد را جشن گرفتند.
ایاصوفیه در قرن ششم میلادی به فرمان ژوستینین یکم از امپراطوران روم شرقی (بیزانس) ساخته شد و تا ۹۱۶ سال مرکز کلیسای ارتدوکس خاوری بود. این بنا در سال ۱۴۵۳ به دنبال فتح قسطنطنیه (استانبول کنونی) به دست سلطان محمد عثمانی، از کلیسا به مسجد تغییر کاربری داد.
مسلمانان سراسر جهان برای چند سده زیر گنبد خاکستری و مناره‌های سربه فلک کشیده این شاهکار معماری نماز اقامه کردند. اما در اوایل دهه ۱۹۳۰، با روی کار آمدن آتاتورک و تشکیل جمهوری ترکیه، این مسجد به موزه تبدیل شد. از همان زمان درخواستهایی برای تبدیل دوباره این بنا به مسجد وجود داشت که در سالهای اخیر پررنگ‌تر شده است.