با مروری بر میزان تولید گندم در استان‌های مختلف درخواهیم یافت که با وجود کاهش سطح زیر کشت در برخی مناطق اما میزان تولید کاهش نیافته بلکه با افزایش نیز همراه بوده است و این، نتیجه سیاست‌های هوشمندانه در بحث خودکفایی یک کالای اساسی است و می‌طلبد بدانیم که در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، همزمان با افزایش تحریم‌ها و فشارهای مالی، با اعمال سیاست‌های حمایتی از جمله افزایش نرخ خرید تضمینی، تولید و توزیع بذرهای اصلاح شده و توسعه سامانه‌های آبیاری، خودکفایی پایدار و مستمر در تولید محصول استراتژیک گندم تحقق یافته است.
مُشت، نشانه خروار
شایسته آن است که برای هر ادعا یک مصداق هم بیاوریم و در این خصوص می‌خواهیم مصداقی طلایی برایتان رو کنیم و از منطقه‌ای بگوییم که دهقان‌های فداکارش با تمامی مشکلاتی که داشتند توانستند طی چند سال اخیر میزان قابل توجهی به تولید گندم خود بیفزایند به گونه‌ای که امسال شاهد ترافیکِ برداشت در گندم‌زارهایشان بودیم و دیدیم علاوه بر « ۳۳ کُمباین و صدها تراکتور بومی، ۱۸۷ کُمباین مهاجر» از استان‌های دیگر به یاری‌شان آمد.
پس بیاییم با منطقه آن‌ها بیشتر آشنا شویم.
جنوب کرمان، با تمامی ظرفیت‌های خدادادی‌اش، هفت شهرستان دارد. این دیار را «هفت‌گنج» نیز می‌نامند، هفت‌گنجی‌ها همواره شکرگذار نعمت‌هایی هستند که خداوند به آن‌ها ارزانی کرده است، خاک حاصل‌خیز و اقلیم چهارفصل و آبِ گوارایی که در سه رودخانه هلیل و شور و مَلَنتی جاری است. همگی تجلی رحمت باری‌تعالی نسبت به اهالی این خطه پُرگهر بوده و اگر امروز مُهر محرومیت را بر پیشانی هفت‌گنج حَک کرده‌اند، مقصرش ما انسان‌ها هستیم.
این دیار، مجموعه‌ای از مواهب الهی بوده و علاوه بر ظرفیت‌های گوناگون، آن را به عنوان یکی از قطب‌های کشاورزی و تولید گندم نیز می‌شناسند، سیلوی جیرفت که حدود ۳۷ سال قبل به بهره‌برداری رسیده است را می‌توان سندِ افتخار اهالی جنوب کرمان در بحث تولید این محصول استراتژیک دانست.
انگار سرنوشتِ این مردم را با کشاورزی گره زده‌اند و گواه این ادعا، موزه میراث فرهنگی جیرفت است چون در این موزه که آثاری هفت هزار ساله را میزبانی می‌کند چیزی جز ابزارآلات کشت و زرع نمی‌یابید و حتی گمان می‌کنم روی آن کتیبه مشهوری که خط‌شناسان دنیا را درمانده کرده و هنوز نتوانسته‌اند خطش را رمزگشایی کنند هم، مطلبی در مورد کشاورزی حَک شده باشد!
شایسته است بدانید ظرفیت تولید گندم در هفت شهرستان جنوبی استان کرمان به قدری است که پای دلال‌ها را هم به این بخش باز کرده و چند سالی است که شاهد شیطنت‌هایی در این زمینه خصوصا در شهرستان قلعه‌گنج هستیم. « جنوب کرمان را شهرستان‌های جیرفت، عنبرآباد، کهنوج، منوجان، فاریاب، قلعه‌گنج و رودبار با یک میلیون نفر جمعیت تشکیل داده است»
کمتر منطقه‌ای را دیده‌ام که در چهار فصل سال، کشت گندم در آنجا رواج داشته باشد، اینجا زمستان و تابستان نمی‌شناسد و این نشان از ظرفیت بالای هفت‌گنج در تولید محصولات کشاورزی بوده و مسوولان نیز با درکی صحیح از این ظرفیت، تدابیری برای افزایش تولید گندم اتخاذ کرده‌اند تا شاهد افزایش تولید این محصول باشیم و از همه مهمتر، زمینه خودکفایی هم فراهم شود.
اینکه می‌گویند سطح زیر کشت گندم کاهش یافته مطلبی است که حداقل در این خطه اتفاق نیفتاده چراکه طی هفت سال گذشته سطح زیر کشت گندم در جنوب کرمان سه هزار ۵۰۰ هکتار افزایش یافته است. بنا به اعلام مسوولان طی این مدت، تولید گندم در هفت‌گنج کرمان ۵۰ هزار و ۵۰۰ تُن افزایش یافته است. پس گزارشمان را از همینجا شروع می‌کنیم.
افزایش ۵۰ درصدی سطح زیر کشت گندم طی هفت سال گذشته
رییس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان در گفت و گو با ایرنا از افزایش سه هزار و ۵۰۰ هکتاری سطح زیر کشت گندم این منطقه طی هفت سال گذشته خبر داد و گفت: این افزایش سطح در هفت شهرستان جنوبی استان کرمان با حمایت‌های دولت انجام شده است.
سعید برخوری میانگین سطح زیر کشت گندم، قبل از دولت یازدهم را سه هزار و ۴۰۰ هکتار عنوان کرد و افزود: از ابتدای فعالیت دولت یازدهم تا کنون سطح زیر کشت گندم در منطقه جنوب کرمان به هفت هزار و ۵۰۰ هکتار رسیده است.
به گفته او، میانگین تولید گندم از ۱۱۲ هزار تُن به ۱۶۲ هزار و ۵۰۰ تُن رسیده که رشد مطلوبی را نشان می‌دهد. خرید مازاد گندم نیز از ۵۵ هزار تُن به ۱۱۵ هزار تُن رسیده است.
رییس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان به تولید بذر هم اشاره‌ای کرد و گفت: درمجموع دولت‌های نهم و دهم سه هزار و ۳۰۰ تُن بذر گندم در این منطقه تولید شد اما طی هفت سال گذشته تا کنون بیش از هفت هزار و ۳۰۰ تُن بذر گندم در این خطه تولید شده است.رییس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان به تولید بذر هم اشاره‌ای کرد و گفت: درمجموع دولت‌های نهم و دهم سه هزار و ۳۰۰ تُن بذر گندم در این منطقه تولید شد اما طی هفت سال گذشته تا کنون بیش از هفت هزار و ۳۰۰ تُن بذر گندم در این خطه تولید شده است.
۱۵۲ هزار تُن گندم از مزارع جنوب کرمان برداشت شد
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان نیز از برداشت ۱۵۲ هزار تُن گندم از مزارع هفت شهرستان جنوبی استان کرمان خبر داد.
فرامرز رستگاری که مدرس رشته کشاورزی هم است در این خصوص اظهار داشت: این میزان سطح زیر کشت در راستای عملیات اجرایی و برنامه‌های ابلاغی وزارت جهاد کشاورزی به منظور افزایش ضریب خوداتکایی و خودکفایی در تولید محصول استراتژیک گندم برنامه‌ریزی شده است.
فعالیت ۱۰ مرکز خرید گندم در جنوب کرمان
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان همچنین از فعالیت ۱۰ مرکز خرید تضمینی گندم در این منطقه خبر داد و مراکزی همچون سیلوی شهید صدوقی جیرفت، کارخانه‌های آرد در جیرفت و کهنوج و هفت مرکز خرید در شهرستان‌های فاریاب، کهنوج، قلعه‌گنج و رودبار جنوب را از جمله مراکز خرید امسال گندم در منطقه جنوب کرمان اعلام کرد.
رستگاری با اشاره به اضافه شدن کارخانه‌های آرد به لیست مراکز خرید تضمینی، اظهار داشت: با پیگیری‌های انجام شده و جلب نظر شرکت غله و بازرگانی استان کرمان به منظور تسهیل شرایط خرید و حمایت از تولیدکنندگان، زمینه حضور و مشارکت کارخانه‌های آرد به عنوان مراکز خرید تضمینی فراهم شد.
وی با بیان اینکه سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان از گندم‌کاران این منطقه حمایت می‌کند، گفت: برای برداشت به هنگام محصول با هماهنگی کمباین‌داران استان فارس، شرکت پخش فرآورده‌های نفتی و پلیس راهور منطقه، تامین کمباین مورد نیاز برای برداشت به موقع گندم محقق شد.
تامین و توزیع هشت هزار و ۵۰۰ تُن بذر استاندارد گندم
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان هم از تامین و توزیع هشت هزار و ۵۰۰ تُن انواع بذر استاندارد در این منطقه خبر داد و افزود: این بذرها شامل ارقام مهرگان، چمران ۲۰، خلیل و برات بودند که بین گندم‌کاران هفت شهرستان جنوبی استان کرمان توزیع شد.
محمدرضا ساردوئی با اشاره به توجه دولت به افزایش کیفیت زراعت در جنوب کرمان افزود: با مشارکت چهار هزار و ۵۰۰ نفر بهره‌بردار، برای ارتقای عملیات به‌زراعی تولید ازجمله کنترل علف‌های هرز، توسعه کشت‌های خطی، تغذیه گیاهی و بهبود روش‌های آبیاری (تجهیز بیش از پنج هزار هکتار از مزارع به شبکه آبیاری نوین) گام‌های موثری برداشته شده است.
او به بارش‌های امسال هم اشاره‌ای کرد و گفت: با وجود خسارت‌های باران به بخشی از مزارع شهرستان‌های جنوبی، ارزیابی‌های میدانی نشان می‌دهد که وضعیت کلی محصول گندم در منطقه، مطلوب است.
خرید یکهزار تُن گندم بذری از زارعان توسط شبکه تعاون روستایی
احمد مشایخی مدیر تعاون روستایی جنوب کرمان نیز از خرید یکهزار تُن گندم بذری از کشاورزان این منطقه خبر داد.
وی با بیان اینکه اتحادیه شرکت‌های تعاونی تولید روستایی جنوب کرمان (هامون) یکی از مراکز سه‌گانه خرید، بوجاری (غربال) و بسته‌بندی بذر گندم در جنوب استان است، گفت: در راستای سیاست‌های ابلاغی دولت، تولید بذر استاندارد گندم را به صورت ویژه در دستور کار قرار دادیم و در این راستا تولید زارعان افزایش چشمگیری داشته است.
وی از عملکرد این اتحادیه هم سخن به میان آورد و اظهار داشت: اتحادیه شرکت‌های تعاونی تولید روستایی جنوب کرمان با نظارت و تایید کارشناسان مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی اقدام به خرید و ذخیره سازی یکهزار تُن گندم بذری از ارقام مهرگان، ستاره و خلیل در طبقات گواهی شده (مادری و پرورشی) در سایت روستای جهادآباد کرده است.
مدیر سازمان تعاون روستایی جنوب کرمان بیان داشت: سیاست‌های ترسیمی شبکه تعاون روستایی در این منطقه موازی با سیاست‌های دولت در حمایت از جامعه کشاورزی است.
وی با بیان اینکه بذر، اساس تولید در کشاورزی و به عنوان نخستین نهاده مصرفی در انتقال صفات ژنتیکی گیاه نقش غیر قابل انکاری دارد، گفت: بدون استفاده از بذر خوب حتی با صرف انرژی فراوان نیز نمی‌توان به حداکثر تولید و عملکرد دست یافت.
۹۲ هزار تُن گندم در جنوب کرمان خریداری شد
رییس اداره غله شهرستان جیرفت هم از خرید ۹۲ هزار تُن گندم از کشاورزان هفت شهرستان جنوبی استان کرمان خبر داد و گفت: این میزان گندم توسط سیلوی جیرفت و مراکز مجاز خریداری شده است.
یدالله نخعی خرید گندم کشاورزان را از ابتدای اسفندماه سال گذشته تا کنون عنوان کرد و افزود: این گندم‌ها به صورت تضمینی از کشاورزان خریداری شده است.
او در پاسخ به این سوال که تکلیف گندم‌های خریداری شده چه می‌شود، اظهار داشت: ۶۰ درصد گندم خریداری شده به مرکز استان منتقل و مابقی بین کارخانه‌های آرد جنوب کرمان توزیع شد.
نخعی با بیان اینکه ۲ کارخانه آرد در شهرستان‌های جیرفت و کهنوج فعال است، از احداث یک کارخانه جدید در شهرک صنعتی شماره ۲ جیرفت خبر داد.
رییس اداره غله شهرستان جیرفت با بیان اینکه اجازه خرید گندم را به دلال‌ها نداده‌ایم، اظهار داشت: مراکز خرید به صورت شبانه روزی و بدون معطل کردن کامیون‌ها اقدام به خرید می‌کردند.
از پای سخن مسوولان برخاستیم و پای دردِ دل کشاورزان نشستیم. ناد نجفی که سال ۹۶ به عنوان گندم‌کار نمونه کشور معرفی شده است در گفت و گویی صمیمانه اظهار داشت: قیمت نهاده‌های کشاورزی برای کشت گندم نسبت به سال گذشته سه تا چهار برابر افزایش یافته است و امسال بسیاری از کشاورزان به دلیل افزایش قیمت نهاده‌ها نتوانستند کشاورزی کنند.
نجفی قیمت خرید تضمینی گندم را بسیار اندک دانست و قیمت پیشنهادی خود را به ازای هر کیلوگرم پنج هزار تومان عنوان کرد. او گفت: با این قیمت، گندم‌کاران متحمل ضرر و زیان نمی‌شوند.
این گندم‌کار نمونه که زادگاهش فاریابِ جنوب کرمان است، افزایش قیمت سَم و نهاده‌های کشاورزی را معضلی برای گندم‌کاران عنوان کرد و افزود: امسال حتی شاهد افزایش قیمت کُمباین و تراکتور بودیم.
وی کمبود نوارتِیپ (لوله‌های یکبار مصرف آبیاری) را از دیگر مشکلات گندم‌کاران برشمرد و گفت: برای هر هکتار مزرعه ۱۴ حلقه نوارتِیپ نیاز است که قیمت هر حلقه ۱۹۰ هزار تومان بوده و امسال این کالا در بازار کمیاب بود.
کمبود کُمباین، آزار دهنده است
محمد طارم هم یکی از کشاورز با تجربه جنوب کرمان و در گندم‌کاری صاحب نام است. او کمبود کود اوره و دستگاه کُمابین را مهمترین مشکل گندم‌کاران جنوب کرمان طی فصل زراعی جاری عنوان کرد.
طارم که ۱۵ سال به طور مداوم گندم کشت کرده است، افزود: متاسفانه امسال در فصل کشت با کمبود و توزیع نامناسب کود اوره مواجه بودیم لذا مجبور به خرید کود خارج از شبکه آن هم به صورت محدود شدیم.
او با بیان اینکه قیمت هر گونی کود اوره دولتی ۴۵ هزار تومان است گفت: متاسفانه این کود را در بازار آزاد و به قیمت ۱۵۰ هزار تومان خریدم و اگر حقیقت را بخواهید با این قیمت راضی بودم اما وضعیت به گونه‌ای بود که حتی کود قاچاق هم گیر نمی‌آمد.
این گندم‌کار جنوبی با بیان اینکه در فصل برداشت با مشکل کمبود کمباین مواجه شدم، تصریح کرد: کمبود کمباین در فصل برداشت برای کشاورزان، بسیار آزاردهنده است.
بنا به گفته مسوولان، نرخ خرید تضمینی گندم به ازای هر کیلوگرم ۲ هزار و ۵۰۰ تومان بوده و این در حالی است که دلال‌ها تا سه هزار تومان و بیشتر بابت هر کیلوگرم گندم، پول به کشاورزان پیشنهاد می‌کنند.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشت، این است که بیشتر کشاورزان این منطقه در زمین‌های اجاره‌ای اقدام به کشت گندم می‌کنند و قیمت‌های فعلی خرید تضمینی، جوابگوی هزینه‌های آن‌ها نیست. در گفت و گویی که با برخی از گندم‌کاران داشتیم عنوان کردند، نرخ‌های فعلی خرید تضمینی برای ما صرفه اقتصادی ندارد چون علاوه بر نهاده‌های کشاورزی، بهای اجاره زمین‌ها نیز افزایش یافته و درواقع همین موضوع باعث شده برخی از کشاورزان، محصول گندم خود را خارج از چرخه خرید تضمینی و به دلال‌ها بفروشند.
اما لازم می‌دانیم که این موضوع را هم یادآوری کنیم، بسیاری از گندم‌کاران این دیار با وجود اینکه سود چندانی عایدشان نمی‌شود بازهم تمایل دارند که محصول خود را به دولت بفروشند چون آن‌ها مصلحت کشور را درنظر می‌گیرند و با تمامی وجود درک کرده‌اند که گندم، یک محصول مهم و اساسی برای مردم میهنشان است و نباید آن را به بیگانه بفروشند. آن‌ها آرمان خودکفایی دارند و برای تحقق آن از هیچ کوششی دریغ نمی‌کنند.