امروز سه شنبه مصادف با ۱۴ ژوئیه سال ۲۰۲۰ میلادی، مصادف با پنجمین سالروز شکل گیری توافق برنامه جامع اقدام مشترک معروف برجام در وین پایتخت اتریش است.
سفر پسابرجامی روحانی به دو کشور اروپایی از آن حائز اهمیت فراوان است که در این سفرها، فرانسه و ایتالیا با پهن کردن فرش قرمز زیر پای رئیس جمهوری ایران بعد از رفع تحریم ها، برای بهره مند شدن از امتیازهای تجارت با ایران دورخیز کرده بودند
گرچه ظهور قانون گریزترین و عهدشکن ترین مرد تاریخ آمریکا در کاخ سفید مجال به ثمر نشستن بسیاری از اسناد همکاری میان ایران و کشورهای مختلف از جمله اروپایی ها را نداد اما تلاش های جهانی برای حفظ برجام به عنوان سندی سودآورد و میدان بازی برد-برد در همه عرصه های اقتصادی، تجاری، سیاسی و امنیتی ادامه دارد.
فرانسه که خود یکی از طرف های امضا کننده برجام بود، برنامه های گسترده ای برای همکاری با ایران در حوزه صنایع نفت، خودرو ، صنایع پالایشگاهی و ... طراحی کرده بود. حتی در مدت کوتاهی پس از برجام بخشی از این طرح ها وارد فاز اجرایی شد اما از یک سو تهدیدهای دونالد ترامپ به تحریم شرکت هایی که با ایران همکاری کنند و از سوی دیگر تاثیرپذیری و عدم استقلال کافی اروپایی ها در قبال کاخ سفید، اجازه بهره مند شدن آنان از بسیاری از مزایای فراوان برجام را نداد.
برجام، معاهده ای که اگرچه آمریکا در دوره ریاست ترامپ و در آستانه سه سالگی از این توافق خارج شد اما دستاوردهای اقتصادی، تجاری و امنیتی بالفعل و بالقوه آن به ویژه برای اروپایی ها و منطقه خاورمیانه باعث شده تروئیکای اروپایی با تلاش فراوان، همچنان مترصد تغییر در رفتار دولت ترامپ و رها شدن برجام از زنجیر تحریم های واشنگتن باشند.
واشنگتن در روز ۱۸ اردیبهشت ۹۷/ ۸ می ۲۰۱۸ رسما" از برجام خارج شد و نشان داد که رئیس جمهوری آمریکا به هیچ یک از پیمان‌های بین‌المللی پایبند نیست؛ «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا علاوه بر برجام، تاکنون از پیمان‌های مهمی چون آب و هوایی پاریس، منع موشک‌های هسته‌ای میان برد با روسیه، یونسکو، شورای حق بشر سازمان ملل، نفتا با کانادا و مکزیک و به تازگی سازمان جهانی بهداشت خارج شده است.
در جریان سفر سه روزه روحانی به فرانسه و ایتالیا ( ۵ تا ۷ بهمن ۱۳۹۴) که به دعوت رسمی مقامهای بلند پایه ایتالیا و فرانسه و در قالب یک هیات بلندپایه ۱۵۰ نفری متشکل از دو معاون رئیس‌جمهوری، ۹ وزیر و تعدادی از معاونانشان و حدود ۹۰ چهره اقتصادی و کارآفرین انجام شد، ۱۴ سند همکاری به ارزش ۲۰ میلیارد یورو با ایتالیا و ۲۰ سند همکاری به ارزش ۳۰ میلیارد یورو با فرانسه به امضای روسای جمهوری سه کشور رسید.
سفر به ایتالیا
در سفر به ایتالیا، علاوه بر دیدار و گفت‌وگوهای دو جانبه میان رئیس‌جمهوری اسلامی ایران با رئیس‌جمهوری و نخست وزیر ایتالیا، چندین سند همکاری امضا و آیین ضیافت رسمی نهار در محل کاخ موزه شهرداری رم برگزار شد.
رئیس جمهوری و نخست وزیر ایتالیا، استقبال کم سابقه ای از رئیس جمهوری ایران به عمل آوردند به گونه‌ای که «سی.ان.ان» گزارش کرد: «ایتالیایی‌ها، «حسن روحانی» رئیس جمهوری ایران را بیشتر از «باراک اوباما» رئیس جمهور(پیشین) آمریکا تحویل گرفتند و کاروانی متشکل از ۴۵ خودرو زرهی و هشت موتور سیکلت وی و هیات همراه را تا کاخ ریاست جمهوری همراهی کردند. رئیس جمهوری روحانی نهار را در کاخ ریاست جمهوری میهمان بود. وی به همراه ۶ وزیر و ۱۲۰ بازرگان همراهش شام را در رومن فارم صرف کردند که بسیار زیبا چراغانی و آذین بندی شده‌است. ایتالیایی‌ها هر آنچه را در چنته داشتند رو کردند.»
همچنین «جیمز پالیتی» در «فایننشال تایمز» در بخشی از گزارشی درباره سفر روحانی به ایتالیا و استقبال با شکوهی که از او و هیات همراه به عمل آمده نوشت: «ضیافت شام شب در نزدیکی «ترزا کافارلی» که دارای زیباترین چشم‌انداز از شهر جاودانه رم است، برگزار شد، «ماتئو رنتسی» نخست وزیر ایتالیا میزبان آقای روحانی و بیش از ۱۰۰ نفر از مدیران اجرایی ایتالیایی و وزرای کابینه بود. »
رئیس جمهوری اسلامی ایران در دیدار با همتای ایتالیایی خود گفت: اراده تهران و رم گسترش هر چه بیشتر همکاری در فضای پسا برجام است. حسن روحانی تاکید کرد: ایران آماده پذیرش سرمایه، فناوری و همکاری صادراتی است. وی همچنین از رئیس جمهوری ایتالیا برای سفر به تهران دعوت کرد.
در روز پس از آن، کنفرانس خبری مشترک رئیس‌جمهوری ایران و نخست وزیر ایتالیا و همچنین آیین انعقاد قراردادهای اقتصادی دو کشور در محل قصر «کاپیتول» رم در مجاورت تندیس بزرگ « مارکوس آئورلیوس» امپراتور روم، که از آثار هنری بی نظیر روم باستان است، برگزار شد.
جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ایتالیا ۱۴ سند همکاری امضا کردند؛ اسنادی که راه را برای گسترش بیش از پیش روابط دو کشور هموارتر ساخت. این اسناد با حضور رییس جمهوری اسلامی ایران و نخست وزیر ایتالیا ، توسط مقامهای ارشد دو کشور امضا شد.
۱۴ سندی که به امضای مقامهای ارشد ایران و ایتالیا رسید در حوزه های حمل و نقل، راه آهن و ریل، همکاریهای آموزشی و پزشکی، بازرگانی، ایمنی، همکاریهای بندری، کشاورزی، قرنطینه و حفظ نباتات، پزشکی و دارویی بود.
دو کشور همچنین یک بیانیه سیاسی مشترک برای ترسیم نقشه راه کلی گسترش همکاریها و تعاملات دو کشور منتشر کردند.
رئیس جمهوری ایران در نشست خبری با نخست وزیر ایتالیا گفت: فصل تازه ای در روابط ایران و ایتالیا آغاز شده است. او با تاکید بر این که دو کشور مصمم هستند سطح همکاری های خود را در همه حوزه ها افزایش دهند افزود: جمهوری اسلامی ایران در صف نخست مبارزه با تروریسم ایستاده است.
حسن روحانی رئیس جمهوری ایران در دیدار با نخست وزیر ایتالیا هم تاکید کرد: بخش خصوصی کلید گشایش دور جدید روابط ایران و ایتالیا است و نخست وزیر ایتالیا ، ایران را نقش آفرین بسیار مهمی در منطقه عنوان و آمادگی کشورش برای همکاریهای گسترده با ایران را اعلام کرد.
وی همچنین با پاپ فرانسیس یکم رهبر کاتولیک‌های جهان و نخست وزیر واتیکان دیدار و گفت‌وگو کرد. این نخستین دیدار رئیس‌جمهوری ایران با رهبر کاتولیک‌های جهان پس از ۱۶ سال( از زمان دولت اصلاحات به این سو) بود. در این دیدار، روحانی با بیان این که ایمان به همه پیامبران الهی آموزه اسلام است گفت: اسلام‌هراسی و توهین به مقدسات کمک به تروریسم است. او همچین بر صلح محور بودن ادیان الهی تاکید کرد. پاپ هم خطاب به رییس جمهوری ایران گفت: احترام به مقدسات ادیان لازمه کمک به صلح جهانی است.
روحانی دیداری هم با تجار ایتالیایی داشت؛ رییس جمهوری در نشست تجاری ایران و ایتالیا گفت: ایران امن ترین و با ثبات ترین کشور منطقه است. اقتصاد ایران، اقتصادی بکر و نوظهور است. آماده ایم تا پذیرای سرمایه گذاران خارجی در ایران باشیم. وی تاکید کرد: در اقتصاد باید سیاست برد-برد را دنبال کنیم. توسعه و اشتغال راه اصلی مبارزه با تروریسم است.
روحانی در عین حال در جمع ایرانیان مقیم ایتالیا گفت: همه ما به ایرانی بودن خود افتخار می کنیم. رئیس جمهوری ایران با قدردانی از هدایت‌های رهبری، ایستادگی مردم و تلاشهای تیم مذاکره کننده هسته ای تاکید کرد: قدرت ها اعتراف دارند که حل مسائل منطقه بدون حضور ایران ممکن نیست.
رییس جمهوری ایران در کنفرانس خبری مشترک با همتای ایتالیایی خود نیز گفت: شعاع طرح های مشترک اقتصادی ایران و ایتالیا فراتر از دو کشور و به نفع منطقه خواهد بود. وی تاکید کرد: کلید برقراری رابطه ای غیرخصمانه و بدون تنش میان آمریکا و ایران، نه در تهران بلکه در واشنگتن است. روحانی همچنین رسما" از رییس جمهوری و نخست وزیر ایتالیا برای سفر به تهران دعوت کرد.
روحانی، دوران تحریم را دوران باخت – باخت برای روابط اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا دانست و تاکید کرد: ما با آمریکا از همان ابتدا رابطه اقتصادی نداشتیم و همکاری اقتصادی با دیگر شرکا از جمله چین و روسیه نیز در دوره تحریم هرگز قطع نشد و در این میان بیشترین ضرر را اتحادیه اروپا برد.
در پایان این سفر، جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ایتالیا در یک بیانیه مشترک، نقشه راه همکاریهای تهران – رم را در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، گردشگری و علمی و فناوری تعیین کردند.
سفر به فرانسه
رئیس جمهوری ایران پس از ایتالیا به فرانسه رفت؛ حسن روحانی سپس در هفتم بهمن ۹۴ عازم پاریس شد و مورد استقبال «فرانسوا اولاند» رئیس‌جمهوری فرانسه قرار گرفت. روحانی در فرودگاه پاریس گفت: فصل تازه ای در روابط ایران و اتحادیه اروپا و از جمله فرانسه آغاز شده است.
روحانی همچنین در هشتم بهمن با روسای شرکت نفت و گاز فرانسه، توتال و شرکت هواپیماسازی اروپایی، ایرباس به طور جداگانه در محل اقامت خود در پاریس دیدار کرد و قراردادهایی بین ایران و این شرکت‌ها به منظور تبادل نفت و گاز و خرید هواپیما منعقد شد.
جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فرانسه با امضای ۲۰ سند همکاری در حضور روسای جمهوری دو کشور، راه را برای تحرکی چشمگیر در روابط سیاسی، اقتصادی ،فرهنگی و علمی، تهران – پاریس در دوره پسابرجام گشودند.
سند «نقشه راه تقویت روابط دوجانبه ایران و فرانسه» به عنوان نخستین سند به امضای وزیران خارجه ایران و فرانسه رسید، یادداشت تفاهم همکاریهای مالی میان دو کشور را وزیران اقتصاد و یادداشت تفاهم در حوزه صنعتی و اقتصادی را وزیران صنعت ایران و فرانسه امضا کردند.
یادداشت تفاهم همکاری در زمینه ارتباطات را وزیران ارتباطات دو کشور و یادداشت تفاهم همکاری در زمینه محیط زیست و آب و هوا نیز توسط رییس سازمان محیط زیست ایران و وزیر خارجه فرانسه امضا شد.
یادداشت تفاهم همکاری در زمینه گردشگری به امضای وزیر خارجه فرانسه و رییس سازمان گردشگری رسید و سند همکاری در زمینه بهداشت و دارو را نیز وزیران بهداشت دو کشور امضا کردند.
یادداشت تفاهم همکاری در زمینه تحقیقات کشاورزی را وزیر جهاد کشاورزی ایران و وزیر کشاورزی، مواد غذایی و جنگلداری فرانسه امضا کردند.
سند همکاری در زمینه آموزش عالی و تحقیقات نیز به امضای وزارتخانه های علوم و تحقیقات دو کشور رسید.
یادداشت تفاهم همکاری در بخش حمل و نقل توسط وزیر راه و شهرسازی ایران و وزیر محیط زیست و توسعه پایدار فرانسه امضا شد.
یادداشت تفاهم همکاری و پژوهش بین سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری ایران و موزه لوور امضا شد.
توافق در زمینه حمل و نقل هوایی به امضای رییس سازمان هواپیمایی کشور و مدیرعامل ایرباس رسید.
توافق برای خرید ۱۱۸ هواپیمای مسافربری تجاری را رییس هیات مدیره و مدیرعامل ایران ایر و مدیرعامل ایرباس امضا کردند.
توافق برای توسعه فرودگاه امام خمینی(ره) با شرکت ADP بین رییس سازمان هواپیمایی کشور و مدیرعامل شرکت فرودگاهی امام خمینی (ره) با رییس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت ADP امضا شد.
توافق بین شرکت ونسی و وزارت راه و شهرسازی برای طراحی و ساخت ترمینال‌های جدید فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد مشهد و فرودگاه شهید بهشتی اصفهان به امضای مدیرعامل شرکت ونسی و رییس فرودگاه های ایران و رییس سازمان هواپیمایی کشور رسید.
توافق دریایی برای همکاری در زمینه راه و پایانه‌های خطوط کشتیرانی را مدیرعامل شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و رییس CMA و CGM امضا کردند.
یادداشت تفاهم همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با شرکت سانوفی به امضای معاون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و مدیر عامل شرکت سانوفی رسید.
توافق بین کمپانی ملی نفت ایران و کمپانی توتال توسط مدیرکل شرکت ملی نفت ایران و رییس استحصال توتال امضا شد.
یادداشت تفاهم در زمینه آب تهران توسط معاونت برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو و مدیر کل سوئز امضا شد.
توافق کشاورزی بین کایکو و گلدن گروپ در زمینه پروژه گلخانه‌ای برای تولید ۹ هزار تن گوجه فرنگی در سال با استفاده از فناوری بالا و صرفه‌جویی در آب و انرژی به امضای مدیر تولید گروه کایکو و مدیر گلدون گروپ رسید.
در این سفر، روسای جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فرانسه اعلام کردند که دو کشور مصمم هستند فصل تازه ای را در روابط مشترک در همه حوزه های مورد علاقه بویژه همکاریهای اقتصادی بگشایند.
فرانسوا اولاند رئیس جمهوری فرانسه گفت: تحکیم روابط تهران و پاریس به نفع دو ملت، منطقه و جهان است. وی تاکید کرد: فرانسه برای عملیاتی کردن همه توافقات اهتمام ویژه دارد.
در این سفر، رییس جمهوری ایران در گفت وگوی مشترک با سه رسانه فرانسوی شرکت کرد. روحانی گفت: ایران هرگز از جامعه جهانی دور نبوده است. وی افزود: آمریکا می داند که ایران قدرت موثر منطقه در مبارزه با تروریسم است. روحانی همچنین گفت: سعودی ها باید برای بازگشت به رابطه، راه حل پیدا کنند. وی تاکید کرد: مساله اصلی منطقه، محو تروریسم است و هیچ کس حق ندارد به جای مردم سوریه تصمیم بگیرد.
سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران به ایتالیا و فرانسه در مجموع ۵ روز به طول انجامید؛ سفر فشرده‌ای که دستاوردهای بسیار بزرگی برای ایران و دو کشور اروپایی داشت. دستاوردهایی که در نوع خود بی‌نظیر بود. در این سفر ۳۰ سند همکاری به ارزش ۵۰ میلیارد یورو در مجموع به امضا رسید. شرکت‌های اروپایی از جمله خودروسازهای فرانسوی به ایران آمدند و فعالیت خود را آغاز کردند. همچنین قرار بر همکاری شرکت‌های هواپیمایی بود. اما پس از خروج یک طرفه آمریکا از برجام و بازگشت مجدد تحریم‌ها، قراردادهای ایران با سه شرکت هواپیمایی برای خرید ۲۰۰ فروند هواپیما معلق و روند تحویل هواپیماهای خریداری شده متوقف شد.
این سفر، دستاوردهایی داشت که می‌توانست مزیت‌های بسیاری برای اروپایی‌ها داشته باشد و از چرخه بازار بزرگ ایران بتوانند به مزیت‌های فراوانی دست پیدا کنند. اما در این میان ، دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا از توافق برجام به عنوان بدترین توافق یاد کرد و از آن خارج شد؛ خروجی که اروپایی‌ها را از دست یابی به این بازار بزرگ محروم کرد.