۲۳ تیر ۱۳۹۴ برجام میان ایران و گروه ۱+۵ امضا شد. براساس این برنامه که در پی نرمش قهرمانانه دولت تدبیر و امید در زمینه انرژی هسته‌ای حاصل شد، ایران متعهد گردید تحت هیچ شرایطی به دنبال توسعه و دستیابی به سلاح هسته‌ای نباشد و در مقابل، طرف‌های دیگر نیز تعهد کردند تحریم‌های چندجانبه و ملی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران از جمله تحریم دسترسی به حوزه‌های تجارت، فناوری، مالی و انرژی را لغو یا تعلیق کنند.
این سند بینالمللی هشتم می ۲۰۱۸ با اعلام خروج از برجام توسط دونالد ترامپ از مسیر خود خارج شد و رییس جمهوری آمریکا بر خلاف معاهدات بینالمللی تحریم‌ها علیه ایران را تشدید کرد اما در این مسیر تا حدودی تنها ماند و سایر کشورهای دخیل در برجام با وی همراهی نکردند که به اذعان سیاستمداران، این عدم همراهی با آمریکا و ماندن آنان در جبهه ایران حتی اگر به ظاهر نیز باشد، در عرصه بینالمللی قدرت ایران را بار دیگر به رخ جهانیان کشاند.
وزارت امور خارجه ایران نیز دیروز در بیانیه‌ای به مناسبت پنجمین سالگرد انعقاد برجام اعلام کرد: ترامپ به دلیل انتخابات ریاست جمهوری، در تلاش است به یک پیروزی در سیاست خارجی خود در قبال ایران دست یابد، لذا نابودیِ بیش از پیشِ برجام را به نفع خود ارزیابی می‌کند.
رژیم سلطه طلب آمریکا نمی‌تواند بیش از این به دلیل تسلط بر ساختارهای سیاسی و اقتصادی - پولیِ بینالمللی، سیاست‌های غیرقانونی خود را به پیش ببرد و عصر حاکمیت قانون به این سادگی که ترامپ فکر می‌کند، خاتمه نیافته و نظام بین‌الملل به عصرِ حکمفرمائیِ قانون جنگل بازگشت نخواهد کرد.
برجام برگ برنده‌ای که توسط ترامپ و نیروهای تندرو از ریل خارج شد
استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: برجام سندی است که در فضای ملتهب اتفاق افتاد و خیلی خوب آغاز شد.
مهدی نجف‌زاده افزود: برجام در شرایطی اتفاق افتاد که پرونده ایران در شورای امنیت مطرح بود و هر لحظه امکان داشت مساله تحریم‌های گسترده بینالمللی انجام شود اما برجام توانست آن فضا را تغییر دهد.
وی ادامه داد: برجام دستاوردهای بینالمللی خوبی داشت اما آنچه در این سال‌ها اتفاق افتاد برجام را به بن بست رساند، اگر همدلی و نگاه مثبت‌تری به برجام در داخل وجود داشت، دستاوردهای بیشتری را شاهد بودیم.
استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: در موضوع برجام در یک پروسه طولانی توانستیم نگاه‌های بینالمللی را به ایران برگردانیم که هنوز هم این نگاه وجود دارد، با اینکه آمریکا از برجام خارج شده است اما همچنان دنیا برجام را به رسمیت می‌شناسد و به شرایط پیش از برجام برنگشته‌ایم.
وی افزود: از ابتدای تحقق برجام عده‌ای تیشه به دست برای ریشه‌کنی آن تلاش کردند، هم‌اینک نیز گروه‌هایی لفظ خیانت را برای برجام به کار می‌برند این درحالی است که هیچ معیاری برای این خیانت ندارند، خیانت را کسانی انجام دادند که چوب لای چرخ گذاشتند و این موفقیت بینالمللی را که با مجاهدت و تلاش طاقت فرسا به دست آمده بود هدر دادند.
نجف‌زاده ادامه داد: برای رسیدن به توسعه باید نوع نگاهمان تغییر کند، در پروسه‌ای قرار داریم که دنیا را نه قابل درک و نه قابل فهم می‌دانیم و نمی‌خواهیم با آن مراوده کنیم و دنیا را نمی‌پذیریم لذا طبیعی است که با چالش‌های بزرگ مواجه باشیم.
وی گفت: باید نگاه و رویکرد به سیاست خارجی تغییر کند، دنیا را باید همینگونه که هست بپذیریم تا از رشد و توسعه در جنبه‌های مختلف عقب نمانیم.
برجام موفقیت بزرگ اما اسیر در نگرش تندروها
استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه فردوسی مشهد نیز در خصوص برجام و دستاوردهای آن به خبرنگار ایرنا گفت: برجام از بزرگترین برگ‌های برنده ملت ایران در دهه‌های اخیر است که با آن توانستیم اروپا و آمریکا را وارد گود کنیم.
دکتر غلامرضا خواجی افزود: همچنین با برجام به نوعی فرش را از زیر پای شورای امنیت کشیدیم و قدرت‌های بزرگ دنیا را پای میز مذاکره نشاندیم.
وی ادامه داد: مساله برجام به محض اینکه شروع شد مقام معظم رهبری چندین بار گفتند برجام نکات مثبت و منفی دارد که نکات مثبت را باید مراقبت کنیم و هوشیار باشیم نکات منفی نیز به ما صدمه نزند.
این استاد دانشگاه گفت: سیاست امری تجربی است و باید از تجربیات آن استفاده کرد، برجام نیز از تجارب ارزنده سیاسی است، در میدان سیاست ممکن است هم گل بزنیم و هم گل بخوریم که البته برجام تجربه خوب و گلزنی بود.
وی افزود: برجام این موضوع را به ما ثابت کرد که آمریکا دیگر قابل اعتماد نیست و با این تجربه هم‌اینک دولت و کشور به سراغ گسترش روابط با شرق رفته است.
دکتر خواجی ادامه داد: با امضای برجام هیچ یک از مسوولان نظام نگفتند که برجام سند خیانت است و کسانی که با اهداف سیاسی و تخریبی دم از خیانتی بودن برجام می‌زنند هیچ مطالعه‌ای از برجام ۲۰۰ صفحه‌ای ندارند، چرا که اگر برجام را خوب بشناسند برایشان محرز خواهد شد که با برجام آمریکا و اروپا را تکان می‌دهیم.
وی گفت: ترامپ و کاسبان برجام در حقیقت خائن هستند که برای اهداف خود به این سند بینالمللی پشت پا زدند.
جهش فعالیت‌های علمی و بینالمللی در سایه برجام
مدیر همکاری‌های علمی بینالمللی و امور دانشجویان غیرایرانی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا برجام را از تاثیرگذارترین عوامل در توسعه همکاری‌های بینالمللی علمی و دانشگاهی دانست و گفت: برجام سند موفقی در توسعه روابط بینالمللی بود و در حوزه فعالیت‌های بین‌الملل در عرصه دانشگاهی بدون هیچ مبالغه‌ای، تحول چشمگیری پس از برجام و در دوران فعالیت دولت تدبیر و امید ایجاد شد.
احسان قبول افزود: برجام گشایش‌های فراوان برای دانشگاه‌ها در پی داشت و زمینه همکاری اساتید دانشگاه‌های ایرانی را با دانشگاه‌های معتبر دنیا فراهم آورد.
وی ادامه داد: همچنین در سایه برجام، بعد بینالمللی دانشگاه‌های ایران در کشورهای اروپایی شناخته شد و مشکلات و تصورات نادرست آنها از ایران را از بین برد که پذیرش دانشجو از کمبریج انگلستان در دانشگاه فردوسی مشهد نمونه‌ای از آن است.
مدیر همکاری‌های علمی بینالمللی و امور دانشجویان غیرایرانی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: در سال ۹۱ و ۹۲ تعداد دانشجویان بخش بین‌الملل دانشگاه فردوسی مشهد محدود به دانشجویان بورسیه‌ای بود و دانشجوی شهریه پرداز نداشتیم اما در حال حاضر از حدود ۲ هزار دانشجوی خارجی این دانشگاه بیش از هزار و ۶۰۰ دانشجو، شهریه‌پرداز هستند.
وی افزود: با به سرانجام رسیدن برجام، پذیرش دانشجویان ایرانی در دانشگاه‌های خارجی و گرنت‌های علمی به اوج خود رسید.
قبول ادامه داد: برجام بعد از روی کار آمدن ترامپ و با کارشکنی‌های آمریکا محدود شد و به همان میزان نیز روابط علمی و همکاری‌های بینالمللی تحت تاثیر قرار گرفت.
برجام شاهراه خروج ایران از بن‌بست سیاسی است
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در باره برجام به خبرنگار ایرنا گفت: برجام کار بزرگی بوده و هست، زمانی‌که به مرز بن‌بست در سیاست خارجی رسیدیم و تحریم‌ها یکی پس از دیگری توسط سازمان ملل و شورای امنیت علیه کشور صادر شد، ایران با کار هوشمندانه به مصاف این وضعیت رفت.
روح‌الله اسلامی افزود: شعار اصلی رییس جمهوری در انتخابات یازدهم نیز توسعه روابط بینالمللی ایران با حفظ استقلال، عزت، گرفتن حق انرژی هسته‌ای و فراهم شدن امکان استفاده از سرمایه و تکنولوژی خارجی بود و مردم نیز در این انتخابات با انتخاب روحانی در حقیقت به سیاست خارجی خوب رای دادند تا مذاکره اتفاق بیفتد و تنش‌ها رفع شود.
وی ادامه داد: با روی کار آمدن روحانی، انرژی هسته‌ای از منظر سیاسی و دیپلماسی مورد حل و فصل قرار گرفت و تیم حرفه‌ای ظریف توانست کشورهای قدرتمند با نگاه و رویکردهای متعدد را دور میز مذاکره جمع کند و اقدام مشترک برجام رقم خورد.
این استاد دانشگاه گفت: برجام از عالی‌ترین سندهای بینالمللی بود که در اولین گام منجر به لغو تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران شد و این موضوع در تاریخ سازمان ملل بی سابقه بود.
وی افزود: سرمایه‌گذاری خارجی خوبی نیز در سایه برجام در ایران صورت گرفت و توفیقات آن هر روز بیشتر می‌شد اما این فضا با برخی اتفاقات با چالش مواجه شد که روی کار آمدن ترامپ بی‌تجربه در سیاست خارجی و خروج وی از برجام به دلیل مشکلات داخلی با اوباما رییس جمهوری پیشین آمریکا از آن جمله بود.
اسلامی ادامه داد: در داخل کشور نیز عده‌ای اقدام به نقدهای بی پایه و اساس کردند و فضای داخلی را برهم زدند لذا به دلیل شرایط داخلی و بینالمللی این دستاوردها تداوم نیافت.
برجام، تصویرگر توان دیپلماسی ایران
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: ایران با برجام تصویر هوشمندانه‌ای از خود در عرصه بینالمللی نشان داد و جایگاه ایران در مجامع بینالمللی ارتقا یافت.
وی افزود: ایران هم‌اینک در دعاوی حقوقی دست بالایی دارد و نه سازمان ملل و نه شورای حکام نمی‌توانند ما را محکوم کنند، ترور سردار سلیمانی توسط آمریکا در سازمان ملل محکوم شد که این نشان از جایگاه ایران در فضای بینالمللی دارد. اسلامی ادامه داد: روسیه و چین و کشورهای قدرتمند اینک طرفدار آمریکا و علیه ایران نیستند، اینها همه نتیجه برجام است.
وی گفت: افرادی که شناختی از حقوق بینالمللی و دیپلماسی ندارند فکر می‌کنند با کنار گذاشتن برجام وضع ایران درست می‌شود در حالی که باید دیپلماسی خود را همواره حفظ کنیم، ایران در مذاکرات بینالمللی دست بالا دارد.
این استاد دانشگاه افزود: برجام فرصتی برای ایران است و نقادان این سند نیز جناحی عمل می‌کنند و منافع قوم و قبیله خود را بر منافع ملی ترجیح می‌دهند در حالی که برجام تصمیم یک جریان نیست و تصمیم حاکمیت است.
پس از ۱۳ سال مذاکره فشرده، برجام در ۲۳ تیر ۹۴ مورد تفاهم قرار گرفت. این برنامه یک هفته بعد توسط شورای امنیت در قطعنامه ۲۲۳۱ تایید شد. در ۲۱ مهر نیز در سطح ملی اجرای آن توسط مجلس تایید شد و رهبر معظم انقلاب نیز پس از بررسی‌های دقیق و مسوولانه مجلس و شورای امنیت، در خصوص رعایت و حفظ منافع ملی و مصالح کشور، دستوراتی را صادر و مصوبه شورای عالی امنیت را با رعایت الزاماتی تایید کردند.