وزارت جهاد کشاورزی در دولت تدبیر و امید حول محور تولید ملی، حمایت از کالای ایرانی، تقویت اقتصاد ملی برنامه هایی را به مورد اجرا گذارده که تامین امنیت غذایی به منظور حفظ امنیت ملی ، استقلال و اقتدار کشور، توجه به توسعه زیرساخت‌ها و تامین نهاده‌های تولید، اشتغال و خودکفایی در محصولات اساسی را به دنبال داشته است.
در این میان افزایش ضریب خوداتکایی محصولات راهبردی اساسی، استمرار خودکفایی گندم، افزایش تولید دانه‌های روغنی، چغندرقند، پنبه، تامین بذور محصولات کشاورزی از داخل، تجهیز و نوسازی ناوگان ماشینی بخش کشاورزی، شیر و گوشت، مرغ و تخم مرغ، توسعه آبزی پروری و پرورش ماهی در دریا، توسعه گلخانه‌ها، توسعه باغ‌ها در اراضی شیبدار توسعه و فرآوری گیاهان دارویی، تامین نهال های اصلاح شده، احداث و تکمیل شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی سامانه‌های نوین آبیاری، اجرای عملیات آبخیزداری و حفاظت خاک، تامین کود مورد نیاز بخش کشاورزی، تامین آفت‌کش‌های غیرشیمیایی، گسترش زیرساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطی بخش کشاورزی، حمایت از توسعه صادرات، تولیدات صنایع تکمیلی و تبدیلی بخش کشاورزی از مهم ترین برنامه‌ها و اقدامات دولت در سال‌های اخیر بوده در بخش کشاورزی است.
در همین زمینه نیز موفقیت‌های چشمگیری در بخش کشاورزی اصفهان به عنوان یکی از کانون‌های مهم کشور در طول فعالیت عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم به ثبت رسیده است.
به گفته مسئولان، زمین‌های کشاورزی اصفهان ۵۶۸ هزار هکتار برابر پنج درصد از مساحت استان و ۳.۹ دهم درصد از اراضی کشور است، ۱۸۵ هزار نفر در بخش کشاورزی استان فعالیت می کنند، ۱۱ درصد از اشتغال و هفت درصد از تولید ناخالص ملی اصفهان به بخش کشاورزی اختصاص دارد.
این سرزمین از حیث بخش‌ها و زیرمجموعه‌های مختلف صنعت کشاورزی در جایگاه ممتاز و اصلی کشورمان قرار دارد، برای مثال ۴.۶ میلیون تن محصولات باغی و ۸۰۰ هزار تن محصولات گلخانهای از مجموع ۶.۵ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی و دامی در شرایط نُرمال در این استان تولید می‌شود.
از نظر رتبه‌بندی این استان با تولید سالانه یک میلیون و ۳۷۰ هزار تن شیر در جایگاه نخست قرار دارد و با تولید ۲۰۰ هزار تن گوشت مرغ و ۱۰۰ هزار تن تخم‌مرغ جایگاه دوم کشوری را به خود اختصاص داده است.
تولید سالانه هشت هزار تن بوقلمون و یک هزار تن شترمرغ رتبه یک را برای این خطه رقم زده و دامداران منطقه ۶۸ هزار تن گوشت قرمز در یک سال تولید می‌کنند که از این نظر رتبه پنجم و با تولید هفت هزار تن عسل در جایگاه سوم کشور قرار گرفته است.
اصفهان با تولید ۶۸ میلیون قطعه ماهیان زینتی و ۳۰۰ هزار تن پیاز در رتبه نخست و با تولید ۳۷۲ هزار تن محصولات گلخانهای، ۴۸۵ هزار تن سیب‌زمینی و ۲۴۳ هزار تن سیب در جایگاه سوم قرار دارد.
آلمان، انگلیس، هلند، کرواسی، گرجستان، استرالیا، کانادا، کره جنوبی، ارمنستان، کویت، آمریکا، چین، هند، مالزی، سنگاپور، آذربایجان، ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان، بحرین، پاکستان، قطر، عربستان، سومالی، قزاقستان، عراق، افغانستان، عمان، سودان و سومالی از جمله مقاصد صادرات کشاورزی و دامی استان اصفهان به شمار می‌روند.
از مهمترین محصولات صادراتی کشاورزی و دامی اصفهان به مقصد کشورهای خارجی می توان به حیوانات زنده مانند مرغ، خروس، بوقلمون، پرندگان شکاری( به منظور امور تحقیقاتی) ماهی، گوشت مرغ، تخم مرغ، میگو، شیر خشک، لبنیات، عسل، صیفی جات، خشکبار، زعفران، انواع میوه مانند زردآلو، هلو، انواع شیره، لعاب و مواد غلیظ کننده، انواع روغن مانند روغن بادام و سویا، قند و شکر، انواع شیرینی، انواع خمیر، رب گوجه فرنگی، فرآورده‌های غذایی مرکب، آبمیوه، گلاب و انواع وسایل و دستگاه‌های کشاورزی و همچنین تجهیزات گلخانهای اشاره کرد.
رشد صادرات محصولات کشاورزی اصفهان
برآیند آمار صادرات محصولات صنعت کشاورزی اصفهان اعم از زراعی و دامی به خارج در هفت ساله دولت تدبیر و امید، علاوه بر رشد سالانه این مقوله با اهمیت در اقتصاد، درآمد ۹۶۰ میلیون دلار را برای کشورمان به همراه داشته است.
از زمان آغاز بکار فعالیت دولت تدبیر و امید تاکنون افزون بر ۷۶۶ هزار تن انواع محصولات استان اصفهان به دیگر کشورها صادر شده و درآمدزایی ۹۶۰ میلیون دلاری را برای کشور به همراه داشته و مقایسه آن از رشد پنج برابری صدور تولیدات از حیث وزنی و ۲.۳ برابری از لحاظ ارزش حکایت دارد که از دلایل آن می توان با اتخاذ تدابیر صحیح و موثر و برنامه‌ریزی و اقدامات متناسب دانست.
مدیر توسعه بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در این خصوص به ایرناگفت: این استان از مناطق پیشرو و صادرکننده انواع محصولات کشاورزی به سایر نقاط جهان است و محصولاتش را در پنج گروه را به دیگر کشورها می‌فرستد.
فرهاد حاجی‌مرادی اظهارداشت: کشورهای همسایه و کشورهای آسیای میانه از جمله اصلی‌ترین مقاصد صادرات محصولات کشاورزی استان اصفهان به شمار می‌روند و البته بخش قابل توجهی هم به سایر قاره‌ها و کشور ها صادر می‌شود.
به گفته مدیرکل دامپزشکی اصفهان نیز ارزش صادرات محصولات فرآورده‌های دامی این استان در سه ماهه نخست سال جاری بیش از ۱۳ میلیون دلار بود.
شهرام موحدی در گفت و گو با ایرنا، اظهارداشت: از ابتدای سال تاکنون افزون بر ۱۰ هزار و ۶۶۰ تُن انواع محصولات و فرآورده‌های دامی از استان صادر شد که مرغ، تخم مرغ، ماهی، میگو، خامه، پنیر، خامه پاستوریزه و استریل، عسل، پای مرغ، پنجه مرغ، هزارلا، پودر آب پنیر، کنسانتره شیر و روغن صنعتی طیور از جمله محصولات صادراتی استان بوده است.
وی با بیان اینکه ۶۵ درصد صادرات خامه کشور به روسیه توسط استان اصفهان انجام می شود اضافه کرد: سال گذشته بیش از ۱۳ هزار تن خامه پاستوریزه و استریل از اصفهان به روسیه صادر شد.
توسعه چشمگیر کشت گلخانهای در اصفهان
کشت گلخانهای به‌عنوان روشی پیشرفته در کشت و کار را می‌توان راهی مطمئن برای رونق کشاورزی بویژه در مناطق کم‌آب در نظر گرفت زیرا محصولات این نوع کشت برخلاف باور عمومی، کیفیت بالایی دارد و بخوبی می‌تواند جایگزین تولیدات کشت سنتی شود، کنترل آفات و بیماری‌ها، شرایط محیطی مناسب و رسیدگی دقیق‌تر به آن در زمره دلایلی است که این نوع محصولات را با کیفیت بهتر به دست مصرف‌کنندگان می‌رساند.
استان اصفهان پیش از آغاز فعالیت دولت یازدهم، یک هزار و ۷۰ هکتار گلخانه داشت که این رقم اکنون به ۲ هزار و پنجاه هکتار رسیده، بر همین اساس میزان تولیدی که آن زمان کمتر از یکصد هزار تُن در طول سال بود در این روزها به ۳۰۰ هزار تن افزایش پیدا کرده که حدود یک سوم آن هم به خارج از کشور صادر می‌شود.
بررسی آمار و ارقامی که مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در گفت و گو با ایرنا مطرح می‌کند حاکیست که سال های ۹۶ تا ۹۸ هر ساله حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد به وسعت گلخانه‌های استان افزوده شده و این آهنگ رشد همچنان ادامه دارد.
احمدرضا رییس‌زاده ادامه داد: افزایش تنوع محصولات در این سال ها از جمله دیگر مباحث با اهمیت بوده بطوری که در طول سال انواع محصولات مانند خیار، گوجه، فلفل دلمه‌ای رنگی، بادمجان، توت فرنگی، سبزی برگی و غده‌ای و همچنین گل در این خطه تولید می‌شود.
وی با اشاره به اهمیت توسعه کشت گلخانهای در استان بعنوان یکی از اصلی‌ترین سیاست‌های وزارتخانه، تحقق آن را منوط به ارائه تسهیلات مورد نیاز بانکی دانست و گفت: تداوم حمایت های مالی از افرادی که قصد تاسیس گلخانه و توسعه این صنعت را دارند، امری ضروی و لازم است.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان با تاکید بر استمرار آهنگ رشد گلخانه‌ها در استان تصریح کرد: اکنون جایگاه اصفهان از حیث سطح زیر کشت محصولات گلخانهای شامل سبزی و صیفی و گل و گیاه زینتی استان نسبت به سایر استان‌ها رتبه دوم و سوم کشوری است.
در زمان حاضر ۵۳.۴ درصد از مساحت این استان درگیر خشکسالی شدید و از نظر پراکنش مکانی ۴.۳ درصد از مساحتش در شرایط نرمال، ۸.۸ درصد خشکسالی خفیف، ۲۴ درصد خشکسالی متوسط، ۱۴ درصد خشکسالی شدید و ۴۷.۷ درصد خشکسالی بسیار شدید است.
در همین ارتباط، عضو هیات علمی و دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اصفهان اظهار داشت: راندمان در مصرف آب و بهبود کیفیت محصولات تولیدی از مهمترین شاخص‌های این نوع کشت به شمار می‌رود و از آنجایی که اصفهان از لحاظ میزان و تنوع محصولات کشاورزی در بین دیگر استان‌ها در جایگاه ممتازی قرار دارد می‌تواند بیش از گذشته در این صنعت وارد عمل شود و تولیدات خود را روز به روز افزایش دهد.
مریم گُل‌آبادی در گفت و گو با ایرنا، کشت گلخانهای را قابل اجرا در تمام طول سال دانست و افزود: این روش به گونه‌ای است که فارغ از وضعیت آب و هوایی در روزهای سرد زمستان و هم در روزهای گرم تابستان قابلیت تولید دارد و گرما و سرما نمی‌تواند آن را دستخوش تغییر دهد و به دیگر سخن و به زبان ساده‌تر، کشت گلخانهای چهار فصل است.
اجرای طرح های ارتقای بهرهوری و ارزش افزوده در اصفهان
رییس سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان با اشاره به اقدام‌های صورت گرفته در یک سال گذشته، از برنامه‌ریزی برای اجرای طرح‌هایی در راستای ارتقای بهرهوری و ارزش افزوده در بخش کشاورزی این استان خبر داد.
مهرداد مرادمند در گفت و گو با ایرنا افزود: یکی از بحث‌های اصلی بخش کشاورزی تنظیم بازار و فرآوری محصولات کشاورزی، جلوگیری از خام فروشی و همچنین کاهش ضایعات است که ایجاد زنجیره‌های ارزش و تولید در دستور کار قرار گرفت تا محصولاتی مانند شیر، گوشت مرغ، تخم مرغ، زعفران و گل محمدی که در استان ارزش افزوده و مزیت نسبی دارند، زنجیره تولیدشان تکمیل شود تا بهرهوری بیشتر آنها را به بخش کشاورزی برگردانیم.
وی افزود: تلاش داریم با ایجاد زنجیره ارزش، محصولات را صادرات‌محور تولید کنیم تا هر زمان که ضرورت داشت، آمادگی این موضوع را داشته باشیم؛ اگرچه در حال حاضر محصولات لبنی از جمله خامه، گلخانهای مانند فلفل دلمه‌ای رنگی، گوجه فرنگی و شیر خشک از استان در حال صادرات است.
رییس سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان همچنین گفت: در مورد ماهیان زینتی هم ظرفیت خوبی در شهرستان کاشان داریم، بطوری که قُطب تولید ماهیان زینتی کشور است اما با توجه به اینکه در زمان حاضر بیشتر این فرایند به روش سنتی صورت می‌گیرد، ممکن است بهرهوری پایینی داشته باشد.
وی ادامه داد: بر این اساس پیشنهاد شد تا در قالب شهرک ماهیان زینتی، تولیدکنندگان ساماندهی شوند که زیرساخت‌ها با مشارکت شرکت شهرک‌های صنعتی در حال آماده‌سازی است و امیدواریم ساماندهی پرورش‌دهندگان موجب تولید ارزش افزوده بیشتر شود.
مرادمند تاکید کرد: در باره صادرات و تولید با کیفیت‌تر نیز برنامه‌هایی داریم که امیدواریم به نتیجه برسد.
وی همچنین تشریح کرد: قصد داریم در سال‌جاری به میزان ۱۳ هزار هکتار آبیاری‌های نوین را به ثمر برسانیم و ۲۰۰ هکتار ساخت گلخانه را نیز در دستور کار داریم که امیدواریم اجرا شود.
رییس جهاد کشاورزی استان اصفهان اضافه کرد: برای مرمت و بازسازی قنات‌ها نیز اعتبار خوبی گرفتیم و تلاش داریم ۴۰ کیلومتر از قنات‌ها را امسال مرمت و بازسازی کنیم.
به گفته وی اشتغالزایی بیش از یک هزار و ۴۰۰ نفر را این طرح‌ها به همراه داشته که شامل حفظ اشتغال موجود و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید می‌شود.
مرادمند افزود: هفته جهاد کشاورزی امسال ۱۶۵ طرح آبی خاکی با اعتبار افزون بر یک هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال رونمایی شد که شامل اجرای آبیاری‌های نوین، مرمت و بازسازی قنات‌ها، ساخت گلخانه‌ها و صنایع تبدیلی و تکمیلی به عنوان نیازهای اصلی استان اصفهان بود.
اجرای سیستم‌های نوین آبیاری در اراضی اصفهان
آمارها نشان می‌دهد ۱۲۳ هزار هکتار اراضی بخش کشاورزی اصفهان به سیستم های نوین آبیاری مجهز شده‌اند که اجرای ۴۱ درصد این طرح‌ها با وجود محدودیت‌های مالی و اعتباری در دولت تدبیر و امید انجام شده است و این اقدامات همچنان ادامه دارد.
بر مبنای گزارش‌های وزارت جهاد کشاورزی، ۲ میلیون و ۴۰۰هزار هکتار از اراضی کشاورزی کشور تا کنون مجهز به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شده که بیش‌از یک میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار آن در دولت تدبیر و امید به انجام رسیده است.
در همین ارتباط مدیر امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در گفت و گو با ایرنا اظهارداشت: ۳۵۰ هزار هکتار از مزارع استان مستعد اجرای طرح های گوناگون آبیاری نوین است و این پروژه‌ها تاکنون در ۱۲۳ هزار هکتار اجرا شده که افزون بر ۵۱ هزار هکتار آن مربوط به طول فعالیت دولت یازدهم و دوازدهم از سال ۹۲ تا آخر ۹۸ است.
مجید امینی ادامه داد: در سال‌های ۹۲ تا ۹۶ در دولت یازدهم اجرای طرح های نوین آبیاری برای هر هکتار بالغ بر هفت میلیون تومان هزینه داشت و طی سال های ۹۶ تا ۹۸ در دولت دوازدهم این رقم به ۱۰ میلیون تومان به ازای هر هکتار افزایش یافت.
وی با اشاره به اهمیت اجرای این طرح‌ها برای مدیریت مصرف آب کشاورزی اضافه کرد: پیاده سازی پروژه‌های نوین آبیاری در استان در هر هکتار به مدیریت مصرف چهار هزار و ۳۰۰ لیتر منجر می‌شود.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی اصفهان، تخصیص به موقع و کافی اعتبارات را مهم ترین عاملی دانست که بر اساس آن طرح های نوین آبیاری به موقع پیاده سازی شود.
امینی با اشاره به اینکه مناطق شرقی اصفهان بیشتر به روش آبیاری کم فشار و مناطق غربی به آبیاری بارانی تجهیز می‌شوند، خاطرنشان کرد: برنامه این سازمان برای امسال در این بخش، اجرای پروژه آبیاری نوین در هفت هزار هکتار از اراضی استان است.
رییس سازمان جهاد کشاورزی اصفهان هم در این رابطه به ایرنا گفت: اجرای طرح‌ها و روش‌های نوین آبیاری به‌عنوان نیازی اساسی در منطقه خشک و نیمه‌خشک مرکز کشور، از اولویت‌های این سازمان است.
مهرداد مرادمند افزود : طرح‌ها و روش‌های نوین آبیاری که نقش بسزایی در مصرف بهینه آب دارد تاکنون در سطح ۱۲۳ هزار هکتار معادل نیمی از سطح کشت فعلی استان اجرا شد و به‌دنبال افزایش این سطح خواهیم بود.
رییس سازمان جهاد کشاورزی اصفهان با تاکید بر ضرورت تغییر تاریخ کاشت در بعضی از محصولات زراعی بهاره به پاییزه در راستای پایداری هرچه بیشتر منابع آبی اضافه کرد: اصلاح الگوی کشت محصولات زراعی با جایگزینی و توسعه کشت گیاهان مقاوم به خشکی از دیگر برنامه‌های اصلی این نهاد محسوب می‌شود.
مرادمند، میزان تولید انواع محصولات زراعی در سال زراعی ۹۸ - ۹۷ را حدود ۴.۵ میلیون تُن اعلام کرد و افزود: با توجه به بارندگی‌های مناسب در این سال زراعی و تامین آب از محل شبکه آبرسانی زاینده‌رود و افزایش سطوح زیر کشت، میزان تولید محصولات در مقایسه با گذشته افزایش داشت.
وی ادامه داد: از ۵۶۴ هزار هکتار اراضی با قابلیت کشاورزی در سال زراعی گذشته حدود ۲۹۰ هزار هکتار معادل ۵۱.۵ درصد به کشت محصولات زراعی که ۲۵۴ هزار هکتار مربوط به زراعت کشت های آبی و ۳۶ هزار هکتار مربوط به کشت های دیم و مابقی اراضی زراعی آبی و دیم آیش و باغ‌ها بود.
بنا به گفته‌های حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی رییس جمهوری با توجه به گسترش شرکت‌های دانش‌بنیان، توجه به تقویت کشت گلخانهای در تولید محصولات کشاورزی، کاهش قابل توجه آثار بودجه‌ای ایفای نقش دولت در تضمین خرید محصولات کشاورزی و محور قرار دادن تامین امنیت غذایی و سلامت تغذیه در سیاست‌گذاری‌های بخش به عنوان اولویت‌های تخصصی، نمودی واضح از توجه دولت به این بخش محسوب می‌شود.
ایجاد تغییرات اساسی در ساز و کار مبادله محصولات بخش به منظور به حداقل رساندن واسطه‌گری غیرضرور و بهره‌مندی هر چه بیشتر کشاورزان، بازتعریف زنجیره تولید به منظور کاهش ضایعات کشاورزی و استفاده بهینه از منابع محدود آبی کشور، به حداقل رساندن رشد مصرف انرژی در بخش کشاورزی با افزایش بهرهوری انرژی، پیاده‌سازی الگوی مناسب کشت و هدایت نمودن حمایت‌ها از تولیدکنندگان به رعایت این الگو و تولید پایدار محصولات راهبردی، افزایش تولید در واحد سطح و تولید محصولات سالم از دیگر تاکیدات رییس جمهوری در بخش اولویت‌های تخصصی مرتبط با جهاد کشاورزی است.
مقدار بارش‌ها در سرشاخه‌های زاینده‌رود از ابتدای سال آبی جاری(مهر ۹۸) تا ۳۰ فروردین ۹۹ یک‌هزار و ۶۳ میلی‌متر بوده که بارندگی‌ها به نسبت سال قبل ۴۸ و در مقایسه با متوسط بلندمدت ۱۵ درصد کاهش داشته است.این مساله ضرورت تغییر الگوی کشت در بخش کشاورزی اصفهان را برای مدیریت منابع آب و دوام زراعت دو چندان کرده است.
زمین‌های کشاورزی اصفهان حدود ۵۵۰ هزار هکتار را تشکیل می‌دهند که با توجه به محدودیت منابع آب در سال‌های اخیر، ۳۰۰ هزار هکتار آن زیر کشت زراعی و باغی قرار می‌گیرد.
سالانه ۴.۶ میلیون تُن محصولات زراعی و ۸۰۰ هزار تن محصولات باغی و گلخانه ای در استان اصفهان تولید می‌شود که ۴۸۹ هزار هکتار از اراضی مربوط به کشت گیاهان زراعی و ۷۹ هزار هکتار مربوط به باغ‌ها است.
به گفته مسئولان، در سال زراعی جاری تا اکنون حدود ۴۰ هزار هکتار از اراضی اصفهان زیر کشت رفته که شامل ۳۰ هزار هکتار گندم و ۱۰ هزار هکتار جو است، همچنین ۵۳ میلیون مترمکعب آب تا اکنون به کشاورزان تخصیص یافت.