توافقنامه «برنامه جامع اقدام مشترک» یا همان برجام پس از سال ها رایزنی در ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) به امضای جمهوری اسلامی ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل (آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه و چین) به علاوه آلمان رسید.
این توافقنامه بین المللی که در شورای امنیت سازمان ملل نیز به تصویب رسیده بود، با روی کار آمدن ترامپ، در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ مه ۲۰۱۸) به صورت یکجانبه از سوی آمریکا نادیده گرفته شد؛ امری که در سطح بین المللی اعتراضاتی به دنبال داشته و بسیاری نسبت به تبعات خطرناک این اقدام هشدار دادند.
برخی از کارشناسان عراقی در گفت و گوی اختصاصی با ایرنا بر این باورند که اجرای برجام می توانست در حوزه منطقه ای باعث آرامش و ثبات شود اما ترامپ با خروج از آن، منطقه را در دو سال گذشته دچار تنش کرده که بخشی از تبعات منفی آن در اوضاع کنونی عراق نیز منعکس شده است.
یکی از کارشناسان عراقی در این باره می گوید: برنامه هسته ای صلح آمیز ایران اصولا به دوره جمهوری اسلامی ایران بر نمی گردد بلکه به اواخر دهه ۵۰ قرن گذشته بر می گردد زمانی که آمریکا با رژیم شاه بر سر برنامه هسته ای ایران به توافق رسید.
«واثق الجابری» ادامه داد که در دوره رژیم شاهنشاهی ایران، در طرحی با عنوان قدرت هسته ای در مقابل صلح، بین ایران و آمریکا توافق صورت گرفت و واشنگتن در زمان رژیم شاهنشاهی، حامی این طرح در ایران بود.
به گفته وی، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، آمریکا سیاست خصومت را با ایران در پیش گرفت و این امر به برنامه هسته ای نیز کشیده شد اما پس از مذاکرات بین المللی بالاخره توافقنامه هسته ای در ۲۰۱۵ به امضا رسید.
الجابری ادامه داد که جمهوری اسلامی ایران رسما اعلام کرده است که به دنبال ساخت بمب اتم نیست و مقام معظم رهبری نیز در این راستا فتوایی مبنی بر تحریم بمب هسته ای صادر کرده است.
وی گفت که قدرت هسته ای مسالمت آمیز ایران نه تنها در داخل ایران بلکه برای کل کشورهای منطقه می تواند سودمند و موجب پیشرفت و شکوفایی و تقویت مناسبات منطقه ای شود.
در این چارچوب یکی دیگر از کارشناسان سیاسی عراق معتقد است که دستیابی ایران به قدرت مسالمت آمیز هسته می تواند به انسجام در کشورهای منطقه منجر شود اما خروج آمریکا از برجام، اوضاع منطقه را متشنج تر کرده است.
«محمد فندی» ادامه داد که آمریکا در راستای فروش تسلیحات خود در منطقه همواره به دنبال ایجاد آشوب و ناآرامی است و برجام این انتظارات آمریکا را برآورده نمی کرد.
به گفته وی، بر همین اساس با توجه به اینکه برجام فضایی از آرامش را در بین کشورهای اسلامی منطقه ایجاد کرده بود، آمریکا آن را به نفع سیاست های خود نمی دانست و از آن خارج شد تا پس از آن، جوی از ناآرامی دوباره منطقه را گرفته و بازار خرید سلاح دوباره رونق یابد.
وی برنامه هسته ای ایران را به اعتراف آژانس بین المللی انرژی هسته ای، کاملا مسالمت آمیز و در راستای توسعه کشور در بخش های مختلف، صنعتی، کشاورزی، پزشکی و دانش هسته ای و غیره دانست.
به گفته او، جمهوری اسلامی ایران تاکنون در برنامه هسته ای خود تمامی استانداردهای بین المللی را رعایت کرده و هیچ گونه انحرافی نداشته است و این نشان می دهد که ایران به دنبال تقویت توانمندی های مسالمت آمیز هسته ای خود و نه ساخت بمب هسته ای است.
کارشناس سیاسی دیگر عراق معتقد است که ایران به شرایطی رسیده که هیچ کشوری نمی تواند مانع دستیابی آن به این حق مسلم و قانونی شود.
«نبیل العزاوی» می گوید که برنامه هسته ای ایران قابل توقف نیست و گام هایی که جمهوری اسلامی ایران در این راستا برداشته قابل برگشت نیست و آمریکا نیز دیر یا زود ناچار به پذیرش این واقعیت خواهد شد.
وی با اشاره به فشارهایی که آمریکا بر ایران از طریق تحریم اقتصادی ایجاد می کند گفت که بیش از ۴۰ سال تحریم های مستمر آمریکا، باعث شده است که ایران به آن عادت کند و روز به روز بر توانمندی های خود در عرصه های مختلف علمی، توسعه ای و امنیتی بیفزاید.
این کارشناس سیاسی عراقی تاکید کرد که منافع برجام فقط مختص ایران نیست بلکه کشورهای منطقه نیز می توانند در حوزه انرژی و بخش های علمی و فناوری و ارتقا توانمندی های نیروهای انسانی خود و از همه مهمتر انسجام و صلح منطقه ای از آن بهره مند شوند.
العزاوی یکی از مهمترین مخالفت های آمریکا با برجام را تبعات مثبت منطقه ای برجام دانست و گفت که آرامش و صلح منطقه ای در تضاد با منافع آمریکا است و برای همین، با آن سر ناسازگاری گذاشته است.
بر همین اساس این کارشناسان عراقی معتقدند که برجام به دلیل اینکه بسیاری از لایه های پنهان سیاست آمریکا را در صحنه بین المللی آشکار کرده در نوع خود، یکی از رسوا برانگیزترین دلایل بر قانون شکنی آمریکا به شمار می رود.