آبخیزداری که از دیرباز به عنوان یکی از اقدامات لازم برای ذخیره و استفاده بهینه از آب در دنیا مورد استفاده قرار می گرفت، در دهه‌های گذشته مورد بی‌مهری قرار گرفته بود ولی طی سالهای اخیر به عنوان راهکار طلایی برای تامین بخش قابل توجهی از آب مورد نیاز بخش کشاورزی آذربایجان‌غربی در دستور کار قرار گرفته است تا ضمن مدیریت منابع حوضه‌های آبخیز، حال و روز دریاچه ارومیه نیز روز به روز بهتر شود.
طبق گفته کارشناسان سهم طرحهای آبخیزداری و آبخوان‌داری در ذخیره‌سازی آب غیرقابل انکار است و مفهوم آن را می توان در بخش مدیریت منابع طبیعی، کشاورزی، اقتصادی و انسانی بدون ایجاد اثرات منفی در منابع آب و خاک مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.
صاحب‌نظران این بخش تاکید دارند که با اجرای هر هکتار آبخیزداری می‌توان ۵۰۰ مترمکعب آب جدید تولید کرد؛ ضمن آنکه اجرای هر هکتار عملیات آبخیزداری از ۶.۵ تن فرسایش خاک و رسوب جلوگیری می‌کند.
آذربایجان‌غربی یکی از استان‌های موفق در اجرای طرحهای آبخیزداری کشور طی سالهای اخیر محسوب می‌شود و با اجرای این طرح‌ها در زمان‌بندی تعیین شده از وقوع سیل در بسیاری از نقاط سیل‌خیز استان جلوگیری می‌شود.
طی ۲ سال گذشته دهها طرح آبخیزداری در آذربایجان‌غربی به بهره برداری رسید که موتور محرک این طرح‌ها، اختصاص بودجه مناسب از صندوق توسعه ملی بود.
اختصاص رتبه نخست کمی وکیفی به آبخیزداری آذربایجان غربی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان‌غربی با اشاره به اهمیت اجرای طرحهای آبخیزداری در توسعه بسترهای اقتصادی و اجتماعی استان به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری این استان در ارزیابی‌های اخیر، رتبه نخست بخش کمی و کیفی را در کشور به خود اختصاص داده است.
هادی قاسمی با اشاره به اجرای کامل طرحهای آبخیزداری در ۱۷ شهرستان آذربایجان‌غربی طی سال گذشته، اضافه کرد: سال گذشته، ۲۵۰ هزار مترمکعب عملیات آبخیزداری و سازه‌های مکانیکی با ۳۱۰ میلیارد ریال هزینه در استان به اجرا درآمده‌است.
وی بیان کرد: اعتبار طرحهای آبخیزداری اجرایی در آذربایجان غربی نظیر دیگر مناطق کشور با موافقت رهبر معظم انقلاب از صندوق توسعه ملی اختصاص یافته‌است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان‌غربی ادامه داد: اجرای طرحهای آبخیزداری در سال گذشته که با استفاده از اعتبارات صندوق توسعه ملی انجام شد، نقش بسزایی در جلوگیری از ایجاد سیلاب داشت و در صدد تقویت این بخش برای جلوگیری از بروز مشکلات مشابه هستیم.
قاسمی گفت: طی سال جاری قرار است ۶۰۰ میلیارد ریال اعتبار ملی و ۶۰۰ میلیارد ریال اعتبار استانی در راستای اجرای طرح های آبخیزداری آذربایجان غربی اختصاص یابد.
وی افزود: طبق پیش بینی‌ها، امسال ۳۹ طرح آبخیزداری با پوشش ۳۸۰ هزار هکتاری در استان اجرا می شود.
بی توجهی سالهای طولانی به آبخیزداری
کارشناس و صاحب‌نظر منابع طبیعی آذربایجان‌غربی نیز در این خصوص با اشاره به اینکه آبخیزداری از جمله مواردی است که در سالهای طولانی گذشته مورد بی توجهی قرار گرفته بود، گفت: تداوم حرکت در این مسیر با هدف ذخیره‌سازی آب اجتناب‌ناپذیر است.
هوشنگ داداش زاده افزود: توجه ویژه صورت گرفته در ماه‌ها و سالهای اخیر به این بخش و اختصاص بودجه از محل صندوق توسعه ملی به این امر بهترین فرصت برای اجرای طرحهای آبخیزداری در آذربایجان‌غربی بوده که از آن به خوبی استفاده شده‌است.
وی بیان کرد: با استفاده از توان کارشناسان، اساتید دانشگاهی، صاحب‌نظران و اجرای مطالعات به هنگام و گسترده، بهترین گزینه‌های آبخیزداری باید احصا و بر روی آن‌ها سرمایه‌گذاری شود.
وی با تاکید بر اینکه فرصت‌های زیادی در خصوص ذخیره آب از دست رفته و مشکل آب بسیار جدی است، اضافه کرد: همه نهادهای مسوول و فعالان حوزه کشاورزی باید برای اجرای طرحهای ذخیره آب پیشقدم شوند و در مسیر بهبود یا حتی تثبیت وضعیت فعلی حرکت کنند.
آغاز عملیات اجرایی ۱۲ سد بزرگ آبخیزداری در چالدران
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری چالدران نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: عملیات اجرایی ۱۲ سد بزرگ آبخیزداری در مناطق سیل‌خیز این شهرستان آغاز شده است و برای اجرای این طرح ها در مجموع ۴۵ میلیارد ریال هزینه می‌شود.
علیرضا قربانی اظهار داشت: این سدها با هدف جلوگیری از فرسایش خاک، افزایش پوشش گیاهی مراتع، جلوگیری از خطرات ناشی از سیل به اراضی کشاورزی و واحدهای مسکونی و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی در قالب سدهای بزرگ ملاتی احداث می‌شود.
وی افزود: این سدها در سه حوزه شامل سعدل، حراملو و کلیساکندی با حجم هشت‌هزار مترمکعب ساخته می‌شود.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری چالدران اضافه کرد: این شهرستان بیش از ۱۶۸ هزار هکتار مراتع ییلاقی و روستایی دارد که در قالب طرحهای بیولوژیک نیز از این مراتع حفاظت می‌شود.
وی با بیان اینکه امسال در جهت حفظ مراتع چالدران ۱۰ هزار هکتار عملیات کود پاشی، بذر پاشی، کپه کاری و قرق در این مراتع در دست اجراست، اضافه کرد: عملیات ۶ هزار هکتاری آن با اعتبار ۱۰ میلیارد ریال به اتمام رسیده و چهار هزار هکتار آن با اعتبار پنج میلیارد ریال در دست اجراست.
قربانی اظهار داشت: در سه سال گذشته ۴۰ سد بزرگ آبخیزداری در مناطق سیل خیز چالدران با اعتبار ۲۰۰ میلیارد ریال و حجم ۵۰ هزار مترمکعب احداث شده است.
وی یاد آوری کرد: با بهره برداری از طرحهای در دست اجرا تا پایان ۶ ماهه اول سال‌جاری اهالی بیش از ۳۰ روستا از مزایای آنان بهره مند خواهند شد.
شهرستان چالدران یکی از شهرستان های غنی از نظر منابع طبیعی در آذربایجان غربی است که ۶ در صد حجم اراضی ملی استان در این شهرستان وجود دارد.
این شهرستان حدود ۱۲۰ روستا دارد که در ۲ بخش مرکزی و دشتک نزدیک به ۲۰ هزار نفر را در خود جای داده‌اند.
چالدران با ۵۰ هزار نفر جمعیت در شمال آذربایجان غربی واقع شده است.
اختصاص ۱۷ میلیارد ریال اعتبار برای طرحهای آبخیزداری اشنویه
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری اشنویه گفت: امسال برای اجرای طرحهای آبخیزداری در این شهرستان ۱۷ میلیارد ریال اعتبار اختصاص یافته است.
مصطفی چترآذر افزود: با استفاده از این اعتبار پیش بینی شده است عملیات آبخیزداری در زیر حوزه "رشگند" با مساحت هشت هزار هکتار در قالب چهار پلاک در مناطق "دوستک"، "رشگند"، "لولکان"، "سنگر " در این شهرستان اجرایی شود.
وی با بیان اینکه میزان اعتبارات اختصاص یافته در سال جاری در مقایسه با پارسال ۷۰ درصد افزایش یافته است افزود: این اقدامات شامل عملیات مکانیکی، احداث سازه‌های ملاتی، گابیونی و خشکه‌چین است که به میزان پنج هزار متر مکعب انجام می‌شود.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری اشنویه اظهار داشت: با اجرای این اقدامات در زیر حوزه مزبور ضمن پایین آوردن ریسک سیلاب در منطقه، خاک آن محافظت و میزان فرسایش آن کاهش خواهد یافت.
چترآذر افزود: عملکرد و نتایج مثبت اجرای عملیات آبخیزداری باعث شده است تا با مطالبه مردم و مسوولان، اجرای طرحهای آبخیزداری در حوضه‌های این شهرستان شتاب بیشتری به خود بگیرد.
اشنویه در جنوب آذربایجان‌غربی و هم مرز با کشورهای عراق و ترکیه واقع شده است.
آذربایجان غربی بیش از ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار عرصه ملی دارد که ۱۰۱ هزار هکتار آن جنگل و افزون بر ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار هکتار را مرتع تشکیل می دهد.
آبخیزداری به علم و هنر برنامه‌ریزی مستمر و اجرای اقدام لازم جهت مدیریت منابع حوزه‌های آبخیز اعم از طبیعی، کشاورزی، اقتصادی و انسانی بدون ایجاد اثرات منفی در منابع آب و خاک گفته می‌شود و می‌تواند به صورت مکانیکی یا بیولوژیکی باشد.
آذربایجان‌غربی از جمله استان‌های نیازمند آبخیزداری به شمار می‌رود زیرا این استان از یک سو منابع آبی لازم جهت ذخیره‌سازی و مصرف در بخش کشاورزی را دارا بوده و از سوی دیگر این بخش سهم قابل توجهی از اقتصاد منطقه را به خود اختصاص داده است.