شیوع بیماری کرونا در نیم سال دوم تحصیلی ۹۸ - ۹۹ برای همه دانشجویان و اساتید دانشگاهی شوک آور بود؛ از یک طرف ضرورت آموزش و از طرف دیگر همه گیری این بیماری سبب شد تا ناخواسته شیوه‌های متنوعی از آموزش مجازی در ابتدا مورد توجه قرار گیرد.
نبود زیرساخت‌های لازم برای آموزش مجازی، فقدان امکانات و تجهیزات آموزشی برای همه دانشجویان، دشواری در گرفتن نمرات میان ترم و پایان ترم و درکل سلیقه‌ای عمل کردن برخی از اساتید سبب شده بود تا خاطرات سختی از روزهای کرونایی در دانشگاه‌ها به یادگار بماند.
استان قزوین با داشتن ۲۸ دانشگاه دولتی و غیردولتی، هر ساله میزبان بیش از ۱۱۰ هزار دانشجو است که برخی از آنها برای حضور در کلاس‌های درس از استان‌های همجوار مانند همدان، تهران، البرز، قم و گیلان به این استان تردد می‌کنند.
با شیوع بیماری کرونا و اجرای دستور العمل‌های بهداشتی، رفت و آمد دانشجویان به مراکز دانشگاهی قطع شد و شیوع آموزش مجازی در دستور کار قرار گرفت.
برای اطلاع از اینکه دانشجویان و اساتید این دانشگاه در نیم سال شیوع بیماری کرونا چه تجربه‌ای کسب کردند، به سراغ آنها رفته و با آنها مصاحبه کردیم:
نبود نرم افزاری مناسب و جامع برای آموزش مجازی
احسان سمایی پور دانشجوی ترم پنج دانشگاه آزاد اسلامی قزوین به خبرنگار ایرنا گفت: ابتدا که کرونا شیوع پیدا کرد و دانشگاه‌ها تعطیل شدند، اولین و شاید اصلی ترین مشکل دانشجویان گرفتن نمره بود، چراکه در شرایط آموزش مجازی بین دانشجوی فعال و غیرفعال تفاوت چندانی مشاهده نمی‌شد تا معیار و سنجشی لحاظ شود.
وی افزود: برای دانشجویی مثل من که همیشه کتاب‌ها را به طور کامل می‌خوانم، با دانشجویی که فقط به دنبال نمره قبولی است، در ایام کرونا شرایط یکسانی لحاظ شد؛ چون استاد از دانشجوها خواسته بود که یک تحقیق چند صفحه‌ای متناسب با یک سرفصل آموزشی تهیه کنند اما اینکه هر دانشجو این تحقیق را با چه کیفیتی انجام داده است، هنوز قابل بررسی و ارزیابی نیست.
سمایی پور اضافه کرد: مشکل دیگر قطع و وصل اینترنت و ارتباط هنگام آموزش بود، در برخی موارد شاهد بودیم که صدای استاد از نرم افزار ارتباطی شنیده می‌شود، اما تصویر آن وضوح نداشت و یا برعکس که استمرار آن سبب می‌شد رشته فهم و درک مطلب قطع شود.
این دانشجوی دانشگاه آزاد تصریح کرد: یکی از ملزومات آموزشی در دانشگاه‌ها، وجود بسترهای لازم برای آموزش از راه دور است که تا قبل از کرونا چندان احساس نمی‌شد و پس از شیوع این بیماری نیز برنامه‌های نرم افزار چندان مطلوبی وجود نداشت که استاد و دانشجو بتوانند از آن استفاده کنند، خیلی از برنامه‌ها قابلیت نصب روی تلفن همراه نداشت و یا تفاوت سیستم عامل آندروید و مک مشکلاتی را ایجاد می‌کرد.
سمایی پور خاطرنشان کرد: برخی از دانشجویان کار عملی داشتند و برای انجام آن با چالش جدی روبرو بودند، به هرحال لازم بود که دانشجو بخشی از کارهای خودش را در حضور استاد و با نظارت دقیق او به سرانجام برساند که این امکان در ایام کرونا وجود نداشت.
کرونا برای ترم اولی‌ها شوک آور بود؛ تغییر مکرر شیوه آزمون
نیلوفر مرتضوی دانشجوی دانشگاه پیام نور قزوین به خبرنگار ایرنا گفت: برای دانشجویان ترم اولی که نیم سال دوم سال ۹۸ – ۹۹ به دانشگاه آمدند، دانشجو شدن بدترین خاطره زندگی بود، چون دانشجویان مدام تحت سلیقه‌های متنوع اساتید و نظام آموزشی قرار می‌گرفتند.
وی اضافه کرد: در دانشگاه پیام نور رسم بر این است که ۱۲ نمره عملی و هشت نمره به صورت میان ترم برای دانشجو در نظر گرفته شود، خواندن تمام کتاب نیز برعهده خود دانشجو است، اما در ایام کرونا شیوه آموزش کتاب تغییر کرد، استاد تنها بخش‌هایی از کتاب را برای دانشجو انتخاب می‌کرد، در نهایت کتاب به کنار رفت و گفتند باید برای نمره پایان ترم تحقیقی آماده کنید، سپس گفتند امتحانات حضوری است، به هرحال آقدر تغییر رویه دادند که دانشجو را تحت شدیدترین استرس‌ها قرار دادند.
مرتضوی تاکید کرد: ارتباط از طریق شبکه‌های پیام رسان نیز چندان فرهنگسازی نشده بود، در خیلی از گروه‌های مجازی با حضور استاد، هیچ نظارتی نمی‌شد، برخی از دانشجویان بدون ملاحظه دیگر افراد شروع به گپ و گفت می‌کردند و همین موضوع باعث می‌شد تا فایل PDF یا PPT که از سوی استاد بارگزاری شده بود، لا به لای این گفت و گوها گم شود.
این دانشجوی دانشگاه پیام نور خاطرنشان کرد: دانشگاه در ایام کرونا برای دانشجویان ترم اولی بسیار شوک آور بود و دیگر دانشجویان قدیمی معتقد بودند، که دانشجویان ترم اولی بسیار بدشانسی آورده‌اند، چون آموزش در پیام نور به اندازه کافی پیچیده هست و کرونا بر شدت این پیچیدگی می‌افزاید.
فشار اساتید روی دانشجویان بالاست؛ کلاس‌های حضوری بهتر است
دبیرکل شورای صنفی دانشجویان دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) به خبرنگار ایرنا گفت: از زمانی که آموزش مجازی شروع شد، اولین موضوعی که باید مورد توجه قرار می‌گرفت، عدالت آموزشی بود؛ چون یکسری از دانشجویان به اینترنت دسترسی نداشتند و اگر هم دسترسی به اینترنت فراهم بود، آنقدرها بضاعت مالی وجود نداشت که گوشی تلفن همراه هوشمند یا لب تاپ تهیه کنند.
زین الدین کرمی افزود: از طرف دیگر برخی از اساتید دانشگاه بلد نبودند با وسایل الکترونیکی کار کنند و مدت زمان انطباق آنها با سیستم ها باعث شد تا تعدادی از دانشجویان در مسیر تدریس با مشکلات بسیاری مواجه شوند، در برخی از مواقع شاهد بودیم که استاد در انتقال پیام و مفهوم با چالش روبرو می‌شد و مطالب خود را به شکل صحیح تر در کانال‌ها و گروه‌های مجازی منتشر می‌کرد.
وی اضافه کرد: پایین بودن کیفیت آموزشی از دیگر مسائلی است که به نظرم همه دانشجویان آن را به خوبی درک کردند؛ قطع و وصل سیستم، نبود جدیت دانشجو هنگام تدریس و غیره از مسائلی بود که باعث می‌شد تا دانشجویان با مشقت تحصیل کنند.
کرمی تصریح کرد: همیشه رسم بر این بوده که دانشجو در مسیر تحصیل علم با نوعی تنبلی روبرو باشد، اما در ایام کرونا این تنبلی تبدیل به پیگیری از سوی دانشجویان شده بود و مطالبه گری برای کیفیت آموزش هر روز از دانشجو شنیده می‌شد.
این فعال دانشجویی به نمره دهی اساتید اشاره کرد و گفت: براساس تصمیمات معاونت آموزشی وزارت علوم و تحقیقات، قرار بود که نمره دادن به شکل کیفی و در طول ترم باشد، یعنی با توجه به این که دانشجو به علت کرونا در کلاس‌ها حضور ندارد، نمره نهایی در بخش‌های مختلف پرسش، تحقیق و امتحان تقسیم شود؛ به عنوان مثال دانشجو به صورت آنلاین با میکروفون دروس خود را ارایه دهد، آزمون‌های شفاهی در پایان هفته گرفته شود و با تحقیق و غیره یک نمره برای خود کسب کند.
کرمی بیان داشت: همان ابتدا برای ارزیابی در خصوص مهیا بودن زیرساخت‌های آموزشی برای دانشجویان چندین نظر سنجی به شکل مجازی انجام شد، دانشجویان ابتدا ۳۰ درصد موفق شده بودند به اینترنت و تجهیزات ارتباطی متصل شوند، اما بعد از چند هفته و نظرسنجی دوم این آمار به ۸۰ درصد افزایش یافت.
دبیرکل شورای صنفی دانشجویان دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) خاطرنشان کرد: ناگفته نماند در برخی از موارد دانشجویانی بودند که شاغل بوده و یا سن بالایی داشتند و امکان آنلاین شدن (برخط) همیشگی برای آنها میسر نبود، بر همین اساس سعی کردیم بعد از مدتی حضور غیاب مجازی را با مطالبه گری از دانشگاه حذف کنیم.
کرمی اظهار داشت: غالب دانشجویان دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) خواهان بازگشایی کلاس‌های حضوری دانشگاه هستند و مهم‌ترین دلیل آن نیز کیفیت تدریس است؛ به هرحال کیفیت آموزش دانشگاهی از اسفندماه ۹۸ تا خرداد ماه سال جاری برای دانشجویان چندان رضایت بخش نبود.
وی به دست باز برخی اساتید برای فشار بیشتر بر دانشجویان پرداخت و گفت: از آنجایی که وظیفه نظارت بر آموزش از سوی وزارت علوم بر عهده اساتید دانشگاه گذاشته شده است، استاد دست بازی برای فشار روی دانشجو دارد و معدود اساتیدی هستند که با هدف مقابله با تقلب دانشجویان هنگام آزمون مجازی، آنچنان شرایط سختی مطرح می‌کنند که دانشجو دچار استرس شده و یا فرصت کافی برای بیان مطالب آموزش دیده ندارد.
کرمی یادآور شد: در شرایطی که کرونا فضای آموزشی را دگرگون کرده است، باید اساتید تحت نظارت بیشتری قرار گیرند و به ترتیب از پایین به بالا، مدیرگروه، معاون آموزشی دانشکده، مدیر خدمات آموزشی و تحصیلات تکمیلی و معاون آموزشی دانشگاه به فکر دانشجو باشند تا این جوانان متحمل اعمال نظرات سلیقه‌ای نشوند.
کیفیت آموزش مجازی به اندازه حضوری مطلوب نبود
مدرس علوم و مهندسی آب و معاون آموزشی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به شیوع بیماری کرونا، بیشتر اساتید با تشکیل کلاس به صورت مجازی موافق هستند، اما با توجه به اینکه همه گیری بیماری کرونا پس از شروع نیمسال تحصیلی به صورت غافلگیرانه‌ای مطرح شد، کیفیت آموزش به روش مجازی به اندازه حضوری مطلوب نبود.
عباس کاویانی در خصوص تمایل دانشگاه به ادامه آموزش مجازی در شرایط کرونا افزود: در صورت تداوم شرایط فعلی در کشور، پیشنهاد جدی دانشگاه بر ادامه همین روند مجازی است.
وی در خصوص زیرساخت‌های آموزش مجازی در ایام کرونا برای دانشجویان اظهار داشت: هم اکنون زیرساخت‌های لازم برای دوره‌های آموزشی مورد نیاز در دانشگاه فراهم شده و آمادگی لازم برای آموزش به روش مجازی وجود دارد.
کاویانی خاطرنشان کرد: یکی از رفاهیات دانشگاه برای دانشجویان امکان برگزاری دوره تابستانه به صورت مجازی است که هم اکنون دانشجویان می‌توانند از این ظرفیت استفاده کنند.
جای زبان بدن در آموزش مجازی خالی است
مدرس جامعه شناسی و مسؤول امور آموزش دانشگاه آزاد اسلامی قزوین گفت: زبان بدن یکی از ابزارهای مهم در آموزش به شمار می‌رود که جای آن در آموزش‌های مجازی به دانشجویان خالی بود.
سید احمد مرتضوی افزود: از ابتدای شیوع ویروس کرونا تاکنون، آموزش‌های مجازی به دانشجویان در دستور کار قرار گرفته و اساتید نیز از تمام امکانات و فن آوری‌های نوین برای تدریس استفاده می‌کنند.
وی اضافه کرد: یکی از مشکلات و کمبودهای آموزش مجازی این است که دانشجو از زبان بدن استاد غافل بوده و گاهی اوقات نمی‌تواند به خوبی از لابه‌لای کلمات استاد در صفحه مجازی منظور استاد را درک کند.
مرتضوی تصریح کرد: اساتید در حالت عادی برخی کلمات را با صدای بلند، کوتاه، تاکیدی و حتی احساسی بیان می‌کنند و حتی از دستان و چهره برای رساندن مفاهیم بهره می‌گیرند که برای این‌ها در فضای مجازی جایی وجود ندارد.
این مدرس جامعه شناسی در دانشگاه با بیان اینکه دانشجویان از سیستم آموزش مجازی در منزل بسیار راضی و خرسند هستند، اظهار داشت: آموزش مجازی شیوه جدید و مطلوبی در حوزه آموزش است، اما باید شرایطی فراهم شود که دانشجو همانند محیط کلاس درس از آموزش بهره‌مند شود.
نیم نگاه: درحال حاضر بیشتر اساتید و دانشجویان از شیوه برگزاری کلاس‌های مجازی در دانشگاه ناراضی هستند و معتقدند که با این روند آموزش از کیفیت چندان مطلوبی برخوردار نیست؛ به نظر می‌رسد طراحی برنامه‌ای ساده و متناسب با سیستم‌های عامل اساتید و دانشجو باید تا قبل شروع نیم سال اول تحصیلی ۹۹-۱۴۰۰ در دستور کار قرار گیرد.
از طرفی لازم است که یک شیوه آموزشی جامعه برای همه دانشگاه‌های سطح کشور تدوین و تهیه شود تا عدالت آموزشی نیز رعایت شده و دانشجویان بتوانند با خیالی آسوده کتاب‌های درسی را مطالعه کنند.
خیلی‌ها معتقدند که مردم جامعه در اماکن و مراکز عمومی با فاصله خیلی کم از یکدیگر حضور دارند و در امتحانات دانشگاهی که بین هر صندلی تقریبا بیش از یک متر فاصله است، فاصله گذاری اجتماعی رعایت شده و خطر ابتلا به کرونا را کاهش می‌دهد.