به گزارش ایرنا اگر چه حوزه کرخه به گفته مسئولان، بعد از ۲ سال سیلابی، با کمبود آب مواجه نیست اما در روزهای اخیر کشاورزان معترض جنوب حوزه کرخه در شهرستان‌های دشت آزادگان و هویزه بر سر آب کشت تابستانه با ماموران آب درگیر شدند. از سوی دیگر مسئولان می‌گویند که برداشت آب زیاد کشاورزی در این منطقه، آب شرب شهرستان‌های آبادان، خرمشهر و شادگان را با تنش جدی مواجه می‌کند.
طرح آبرسانی غدیر در ابتدا بنا بود آب شرب ۲۶ شهر و یک هزار و ۶۰۸ روستای مرکزی، جنوبی و غربی خوزستان که پیش از این از کارون تامین می‌شدند، را از سد دز تامین کند. اما به دلیل مشکلاتی، قرار شد به صورت موقت یکی از خطوط انتقال آب کشاورزی از سد کرخه، جایگزین سد دز شود. برای اینکار «کانال پای پل» و «کانال MC۱» که برای تامین آب کشاورزی زمین‌های دشت آزادگان و هویزه ساخته شده بود، در نظر گرفته شد. در حالی که از همان ابتدا کارشناسان پیش بینی می‌کردند که استفاده از منبع واحد برای تامین آب شرب و کشاورزی باعث تعارض آنها می‌شود. امسال نیز به رغم وجود منابع آب کافی در سد کرخه اما کشاورزان پایین دست این سد به دلیل ضرورت تامین آب شرب سه شهرستان، با محدودیت آبی مواجه شده‌اند.
فراز و نشیب کشاورزی در MC۱
سازمان آب و برق خوزستان ۱۳ اردیبهشت در اطلاعیه ای کشت شلتوک را در اراضی کشاورزی تحت پوشش کانال MC۱ در شهرستان‌های دشت آزادگان و هویزه شامل نواحی عمرانی کوت، احمد آباد، عطابیه، دژ، قدس، ابوحمیظه، جلالیه و حمودی اکیدا ممنوع اعلام کرد. «MC۱» یکی ازکانال‌های آب کشاورزی است که از سد حمیدیه در ۳۵ کیلومتری شهر اهواز، سرچشمه می‌گیرد و با ظرفیت عبور دبی به میزان ۱۵ مترمکعب برثانیه، و بعد از گذشت از دشت آزادگان در انتها به منطقه «قیصریه» می‌رسد که محل آبگیری ایستگاه پمپاژ آب شرب شهرستان‌های آبادان، خرمشهر و شادگان است.
بر اساس اطلاعیه سازمان آب و برق خوزستان، در صورت کشت شلتوک در زمین‌های کشاورزی تحت پوشش کانال MC۱ ، تامین آب اراضی به هیچ عنوان انجام نخواهد شد. در این اطلاعیه علت ممنوعیت کشت شلتوک، تجارب حاصل از سال قبل که کشت شلتوک تامین آب شرب شهرستان‌های آبادان، خرمشهر و شادگان را در تابستان با مشکل جدی مواجه کرده بود و اهمیت دوچندان تامین آب شرب در سال جاری به دلیل شیوع بیماری کرونا اعلام شده است.
کمتر از یک ماه بعد از این اطلاعیه، در حالی که وزیر نیرو و مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان مژده دادند «خوزستان، رسما به استان‌های دارای مجوز کشت برنج در کشور اضافه شد» ممنوعیت کشت شلتوک همچنان در زمین‌های تحت پوشش کانال MC۱ ادامه داشت. تا اینکه فرماندار دشت آزادگان هفته پیش از تجدیدنظر در مصوبه ممنوعیت کشت شلتوک و صدور مجوز آب این اراضی خبر داد.
حمید سیلاوی گفت: بعد از پیگیری مستمر فرمانداری و لزوم تحقق شعار سال مبنی بر جهش تولید و موافقت استاندار خوزستان به ۲۳ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی دشت آزادگان از جمله ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار از زمین‌های تحت پوشش کانال MC۱ که با ممنوعیت کشت در آن روبرو بودیم، اجازه کشت داده شد، البته این موافقت مشروط به این است که برداشت اضافه آب صورت نگیرد و کشاورزان از استفاده از سیفون (لوله‌های خرطومی بلندی برای برداشت آب از کف کانال آبیاری) خودداری کنند تا ایستگاه آب شرب قیصریه با مشکل مواجه نشود.
وی افزود: تاکنون بیش از۲۰ هزار هکتار از زمین‌های دشت آزادگان زیر کشت شلتوک و سایرمحصولات کشاورزی قرار گرفته که در اراضی تحت پوشش MC۱ ، ۲ هزار هکتار شلتوک و ۵۰۰ هکتار محصولات دیگر کشت شده، ۵۰۰ هکتار نیز باقی مانده و کشاورزان خودشان تمایلی به کشت نداشته و می‌خواستند به اراضی برای فصل پاییز استراحت دهند.
درگیری کشاورزان معترض و ماموران آب
برداشت آب از MC۱ آزاد شد؛ اما خیلی دیر. کشت تابستانه به تاخیر افتاد و کشاورزان نگران، به کانال آبیاری هجوم آوردند. برخی که شتاب بیشتری برای آبیاری مزارع داشتند، لوله‌های خرطومی (سیفون) خود را در کانال MC۱ انداختند؛ کاری که از نظر وزارت نیرو غیرقانونی است. ویدیوهایی که در روزهای اخیر از درگیری کشاورزان معترض با ماموران آب در فضای مجازی منتشر شده، یکی از کشاورزان را نشان می‌دهد که در زیر چرخهای خودروی ماموران دراز کشیده تا جلوی آنها را بگیرد.
فرماندار دشت آزادگان گفت: این درگیری مربوط به کشاورزان شهرستان هویزه با ماموران آب، بر سر جمع آوری سیفونها بوده است، زیرا کارگذاشتن سیفون باعث می‌شود آب بیش از حد مجاز برداشته شود و به کشاورزان پایین دست‌تر و ایستگاه آب شرب نرسد.
سیلاوی با اشاره به تاخیر در کشت تابستانه این منطقه، افزود: کشاورزان دشت آزادگان با ماموران آب همکاری کرده و خودشان اکثر قریب به اتفاق سیفونها را برداشته‌اند.
وی درباره اینکه چرا مساله از طریق انجمن‌های صنفی کشاورزی حل و فصل نشده، اظهار داشت: فعالیت انجمن صنفی کشاورزان به دلیل اینکه چهار پنج سال است، انتخابات را برگزار نکرده، غیرقانونی است.
تصمیم پشت درهای بسته
رییس نظام صنفی کشاورزی دشت آزادگان اما در این باره گفت: کشاورزان ناچار به نصب سیفون بوده‌اند، زیرا کشت با تاخیر انجام شده و چون وقت آبدهی به زمین‌ها دارد تمام می‌شود، همه کشاورزان همزمان می‌خواهند آبیاری کنند، در حالی که کانال کشش ندارد.
حسین مرمضی با انتقاد از تصمیم گیری یکسویه مسئولان افزود: مسئولان در یک جلسه پشت درهای بسته تصمیم گیری کردند که بخاطر تامین آب شرب برخی شهرستان‌ها جلوی بخشی از کشاورزی شهرستان‌های دشت آزادگان و هویزه را بگیرند، بدون اینکه اطلاع رسانی مناسبی انجام دهند و یا از طریق انجمن‌های صنفی با کشاورزان وارد گفت وگو شوند، بنابراین کاملا مشخص است که درگیری‌هایی هم بین ماموران و کشاورزان رخ می‌دهد.
وی خواستار پرداخت معوض کشت به کشاورزانی شد که نتوانستند در این فصل کشت کنند و اضافه کرد: حدود ۸۰۰ کشاورز در دشت آزادگان زمین‌هایشان تحت پوشش کانال MC۱ است، که سیاست‌های اتخاذ شده باعث شده تقریبا نیمی از این کشاورزان امسال کشت نکنند، این مساله باعث بیکاری آنها در ۶ ماه از سال می‌شود این در حالیست که کشاورزی تنها راه معیشت این افراد است.
مرمضی با بیان اینکه مشکل اساسی کشاورزان دشت آزادگان و هویزه این است که در مسیر این کانال قرار دارند، اظهار داشت: البته آنها می‌گویند محدودیت کشت اعمال شده، اما با ممنوع شدن کشت شلتوک در واقع دست کشاورزان را بسته‌اند، چون زارعان این منطقه شلتوک کار هستند و تخصص کشت‌های دیگر را ندارند، اگر چه بعضی‌ها مجبور به کشت‌های کم درآمد مثل لوبیا و صیفی‌جات و سیب زمینی شده و تعداد اندکی هم شلتوک کاشتند.
مرمضی تاکید کرد: همه زمین‌های مستعد این دو شهرستان و آنهایی که تحت پوشش طرح کشاورزی رهبری بودند تحت پوشش کانال MC۱ قرار دارند که جلوگیری از کشاورزی آنها باعث افت بزرگی در تولید محصولات کشاورزی محسوب می‌شود.
سرنوشت چهار هزار کشاورز کرخه
سرپرست معاونت بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان حاضر نشد در این زمینه توضیح بدهد. تورج نوروزی تنها در یادداشت مختصری در پاسخ به خبرنگار ایرنا اظهار داشت که در آخرین جلسه مقرر شد کشت برنج در سطح محدود و کمتری نسبت به سال قبل صورت پذیرد که در حال انجام است و تاکنون سه هزار هکتار کشت شده است.
به گفته وی، در اغلب اراضی محدوده کانال MC۱ کارهای زیربنایی شامل شبکه‌های آبیاری و زهکشی و تجهیز و نوسازی اراضی صورت گرفته اما برای کشت تابستانه محدودیت آب وجود دارد که در ستاد مدیریت بحران تصمیم گیری می‌شود.
نوروزی مساحت اراضی کشاورزی تحت پوشش این کانال را ۲۰ هزار هکتار در شهرستان‌های دشت آزادگان و هویزه و تعداد بهره‌برداران فصلی در محدوده این کانال را حدود چهار هزار نفر عنوان کرد.
نگرانی از آب شرب جنوب
از سوی دیگر معاون شبکه‌های آبیاری و زهکشی سازمان آب و برق خوزستان، با تاکید بر اولویت تامین آب شرب شهرهای آبادان و خرمشهر، از احتمال تامین نشدن آب شرب این شهرها به دلیل برداشت آب کشاورزی اظهار نگرانی کرده است.
آرش محجوبی با بیان اینکه ۲۰ هزار هکتار در شهرستان‌های هویزه و دشت آزادگان تحت پوشش کانال MC۱ قرار دارد، گفت: ممنوعیت کشت شلتوک بخاطر تجربه پارسال بود که با آزاد شدن کشت شلتوک و استفاده کشاورزان از سیفون برای برداشت آب، ایستگاه آب شرب قیصریه با مشکل مواجه شد، البته پارسال به دلیل وقوع سیلاب و بهبود کیفیت رودخانه کارون، مشکلی برای تامین آب شرب شهرهای آبادان و خرمشهر بوجود نیامد، اما امسال این شرایط را در کارون نداریم، به همین دلیل مقرر شد کشت شلتوک از ۲۰۰ هزار هکتار پارسال به ۱۲۸ هزار هکتار در سال جاری محدود شده و در کانال MC۱ شلتوک کشت نشود اما سایر محصولات بلامانع باشد.
وی با اشاره به خواست کشاورزان برای کشت شلتوک افزود: بعد از مذاکره مسئولان محلی و استانداری، قرار شد آب کانال MC۱ سهمیه بندی شود به این صورت که از ۱۸ مترمکعب بر ثانیه دبی آب ورودی به کانال، هشت مترمکعب برثانیه سهم کشاورزی دشت آزادگان، ۶ مترمکعب برثانیه سهم کشاورزی هویزه و چهار مترمکعب برثانیه نیز سهم تاسیسات آب شرب ایستگاه قیصریه باشد، همچنین در این نشست مصوب شد که کشت شلتوک به شرطی انجام شود که برداشت‌ها بیش از مصوبه نباشد و کشاورزان از سیفون استفاده نکنند.
محجوبی عدم اطلاع رسانی به کشاورزان را رد کرد و افزود: طبق ماده ۴۵ قانون توزیع عادلانه آب، نصب سیفون جرم و مشمول مجازات است، ماموران یک روز قبل از جمع آوری سیفونها به سراغ تک تک کشاورزان رفته و خواسته بودند خودشان سیفونها را جمع آوری کنند اما آنها نپذیرفتند.
وی تصریح کرد: مصوبه در عمل اجرایی نشده و اکنون حدود ۱۶ مترمکعب برثانیه از آب کانال را کشاورزان برداشت می‌کنند، تا هفته گذشته کشاورزان حدود ۲۰۲ سیفون در ۲ شهرستان کار گذاشته بودند که ۷۵ مورد آن مربوط به دشت آزادگان و ۱۲۷ مورد آن مربوط به هویزه است، با این کار برداشت آب بیش از سهمیه دارد انجام می‌شود و با وجودی که این آمار روزانه به مسئولان گزارش می‌شود و ماموران نیز هر روز برای جمع آوری سیفونها اقدام می‌کنند، اما بازهم این تخلف ادامه دارد.
محجوبی همچنین گفت: این شبکه برای کشت شلتوک طراحی نشده است، از سوی دیگر بر اساس مطالعات ۲۰ درصد اراضی تحت پوشش شبکه می‌توانند مجوز کشت تابستانه دریافت کنند که در مورد کانال MC۱ معادل چهار هزار هکتار است، از این مقدار نیز تنها سه تا پنج درصد را می‌توان به کشت شلتوک اختصاص داد که با مقایسه می‌توان دریافت چند برابر این مساحت کشاورزی و کشت شلتوک صورت گرفته است، البته در ۲ سال اخیر به دلیل شرایط آبی مناسب در این حوزه، تلاش شده است که آب کشت تابستانه تامین شود.
گزارش از نادره وائلی زاده