شیوع ویروس کرونا از اواخر سال گذشته در جهان و ایران تبعات خسارت بار بسیار سنگینی بر تمامی عرصه ها داشت اثراتی که کمر اقتصاد را تقریبا و عموما شکست تا جراحت این زخم سالها برای التیام چاره بطلبد.
از جمله تبعات شیوع این ویروس مسری پیشگیری از اجتماعات بود که این امر پیش زمینه و لازمه تقریبا تمامی مسائل و رویدادهای فرهنگی از جمله سینما، تئاتر، کنسرت و نمایشگاه کتاب در تمامی نقاط جهان است که تعطیلی هرکدام تعداد کثیری از فعالان را نقره داغ کرده است از جمله ناشران و کتابفروشانی که یک سال چشم به بهار دوخته بودند تا نمایشگاه بین المللی کتاب بخشی از کسادی های اقتصادی سالانه شان را جبران کند.
امسال اما این ویروس نامیمون طومار نمایشگاه کتاب را نه در ایران که در تمام جهان در هم پیچید تا فعالان فرهنگی را نگران تر کند، نگرانی که در سایه آن ابداعاتی همچون پویش «کتاب خانه»، «کتاب در خانه» ایجاد شد و هم اندیشی هایی برای چاره اندیشی جبران خسارت ناشی از تحول چرخه عرضه و توزیع را ضروری کرده است.
دغدغه ای که ناشران مختلف را به طرح راهکارهای گوناگون واداشته تا بلکه از اجماع آنها مُسکنی برای دردهای نشر پیدا شود.
حسین سعیدی مدیر انتشارات به نشر معتقد است: برای ترغیب مخاطبان و مصرف کنندگان به سمت کتاب و کتاب خوانی بیشترین حمایت باید از سوی صدا وسیما و وزارت فرهنگ صورت گیرد. اما متاسفانه در این حوزه خلا بزرگی احساس می شود. همچنین حمایت مالی، وام کم بهره، خرید کتاب های ناشران توسط دولت، معافیت های بیمه ای موقت و ... از دیگر اقداماتی است که می توان برای نجات صنعت نشر انجام داد.
وی به تعطیلی نمایشگاه کتاب در سال جاری اشاره کرده و افزود: نمایشگاه کتاب چرخ صنعت نشر را به گردش در می آورد و فرصت جذب نقدینگی توسط ناشران برای تولیدات آینده محسوب می شود که باتوجه به شرایط موجود برگزاری آن به صلاح نیست اما توقع داریم هزینه های زیرساختی و جاری نمایشگاه به صنعت نشر در قالب وام به ناشران، خرید کتاب از سوی دولت، و بن های خرید کتاب به مصرف کنندگان اعطا شود.
حسین صالحی مدیر نشر احیاء کتاب نیز تعطیلی نمایشگاه کتاب را باعث ضربه سختی بر پیکر صنعت نشر عنوان کرده و می افزاید: در سه ماه آخر هر سال به میزان چشمگیری گردش مالی در بازار نشر ایجاد می شد، اما متاسفانه با برگزار نشدن این نمایشگاه صدمه بزرگ و شکاف سختی در نشر ایجاد شد که ترمیم آن به سادگی ممکن نخواهد بود، در واقع این اتفاق بزرگ ترین خسارت در صنعت نشر کشور را رقم زد.
وی با بیان اینکه عبور از این بحران در کوتاه مدت میسر نخواهد بود ادامه داد: علاوه بر خسارت ناشران باید به مسائلی چون تعدیل نیروی انسانی و مشکلات صنایع جانبی نشر مانند چاپخانه ها، لیتوگرافی ها و صحافان اشاره کرد که بخش عمده صنعت نشر را تشکیل می دهند.
محمد حقی مدیر انتشارات کتابستان معرفت نیز می گوید: اوایل ابتلا و قرنطینه کاهش ۷۰ درصدی را در فروش بازار کتاب شاهد بودیم و بعد از بازگشایی نیز این مساله تفاوت چندانی نکرد.
وی افزایش تخفیف طرح های فصلی وزارت فرهنگ را کمکی برای این حوزه خواند و پیشنهاد داد: طرح های فصلی کتاب اگر با افزایش نقدینگی نسبت به دوره ها و سنوات قبل اجرا شود یعنی اولا امکان خرید مخاطب نسبت به طرح افزایش پیدا کند و ثانیا تخفیفی که برای مخاطب در نظر گرفته شده بیشتر شود و ۲۰ درصد تخفیف به ۳۵ درصد افزایش یابد تا به نوعی موجب تحریک تقاضا شود.
در حال حاضر با کاهش جدی فروش مواجه هستیم پس باید تقاضای مخاطب را تحریک کرد، قاعده این نیست که ناشران این گونه عمل کنند اما در شرایط کرونایی این پیشنهاد را مطرح می کنیم چرا که شرایط سخت است و باید تدبیری جدید اندیشید.
علی محمد اسماعیلی دبیر انجمن کتاب فروشان جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی (خوشه) نیز پیشنهاد می دهد: صدا وسیما برای رفع آسیب این روزهای خانواده نشر کمک کند تاعلاوه بر کمک مالی، تسهیلاتی در راستای تبلیغات به منظور فرهنگ سازی ارائه کند و وزارت فرهنگ هم پای تبلیغات بیاید و کتاب فروشی ها را به عنوان پاتوق فرهنگی معرفی کند.
در میان سختی هایی که برای بازار نشر از تبعت همه گیری کرونا ایجاد شده نباید اجازه داد کتاب این یار مهربان غریب تر شود؛ ترمیم نشر و توجه به کتاب بی شک مثل حلقه های یک زنجیر به هم پیوسته اند اما توسل به شیوه های مختلفِ ممکن از جمله پویش های کتاب خوانی در شکل های مختلف و بهره بردن از فضای بی حد و مرز مجازی برای پیشگیری از عزلت و انزوای کتاب می تواند پادزهری عبوری از روزهای کرونایی و بازگشت شرایط به روال عادی باشد.