طرح فَراز، اصلاح باغ‌های سنتی از فُرم خزنده به ایستاده و یا احداث باغ‌های جدید به روش داربستی است که در سال‌های اخیر اجرای این طرح در شهرستان ملایر در جنوب استان همدان سرعتی فزاینده به خود گرفت و در سایه حمایت‌های دولت و سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی، این طرح حالا بر مدار اصول و روش نوین تاکداری در حرکت است.
شهری با بیش از ۷۰۰ سال قدمت باغداری و نظام تولید انگور، آذرماه سال گذشته در فهرست سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو) و پنجاه و سومین میراث مهم کشاورزی جهان تکیه زد و این افتخار بزرگی برای ایران و استان همدان بود که دولت زمینهساز آن شد و امروز با تکیه بر این جایگاه رفیع، برای پیشتازی در اجرای طرح فَراز نیز بسیار مصمم است، طرحی که می‌تواند اقتصاد منطقه را به معنای واقعی شکوفا کند.
از آنجا که سالانه افزون بر ۲۴۰ هزار تُن انگور از سطح حدود یازده هزار هکتار تاکستان‌های ملایر برداشت می‌شود، به اعتقاد کارشناسان جهاد کشاورزی با اجرای طرح فَراز این میزان تولید به ۲ یا سه برابر افزایش پیدا می‌کند و در حقیقت دَرگاهی روشن و نُوین به روی صنعت انگور گشوده خواهد شد، افقی روشن که باغداران ملایری را برای اجرای این طرح مصمم‌تر از گذشته کرده و نمی‌خواهد سود حاصل از دسترنج خود را به واسطه سرما، آفت، بیماری، کمبود آب و ده‌ها مشکل دیگر در مسیر تاکداری از دست بدهند.
طرح فَراز؛ اولویت سند راهبردی توسعه ملایر
طرح فَراز به اندازه‌ای برای شهر جهانی انگور اهمیت دارد که به عنوان یکی از اولویت‌های سند راهبردی و برنامه عملیاتی توسعه این شهرستان در نظر گرفته شده و از سال ۹۸ تا ۱۴۰۰ باید سالانه بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هکتار از باغ‌های انگور ملایر طرح داربستی اجرا شود، طرحی که حالا در کنار سازمان جهاد کشاورزی، از حمایت فرمانداری ویژه ملایر برخوردار است و طبق برنامه زمان‌بندی باید این طرح با همراهی و مشارکت باغداران در تاکستان‌های این شهرستان اجرایی شود.
کارشناسان جهاد کشاورزی مزیت‌های فراوانی را برای اجرای این طرح برشمرده‌اند و معتقدند طرح فَراز می‌تواند عملکرد انگور را در هکتار بین ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش دهد و با بهبود کیفیت محصول، ارقام متنوعی را کشت کرد و در تازه‌خوری انگور پیشگام شد.
داربستی کردن باغ‌های انگور ملایر از اواسط دهه ۹۰ در این شهرستان قوّت گرفت و تاکنون در سطح ۷۵ تا ۱۰۰ هکتار از اراضی این شهرستان طرح فَراز اجرا شده است و طبق سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی و برنامه‌های راهبردی توسعه این شهرستان، این میزان طرح فَراز باید تا چشم‌انداز ۱۴۰۰ به بیش از پنج برابر افزایش یابد.
۱۳۷ هکتار از باغ‌های ملایر آماده داربستی شدن
در این چارچوب جهاد کشاورزی ملایر با ارایه آموزش‌های مناسب و تشویق باغداران برای تمایل هر چه بیشتر آنان به داربستی کردن باغ‌های انگور خود، گام‌های اثرگذاری در این راستا برداشته و به گفته مسوول امور باغبانی جهاد کشاورزی این شهرستان، با استقبال باغداران در حال حاضر ۱۳۷ هکتار طرح فَراز در ملایر آماده اجرا است.
حبیب‌الله عابد اصغری در گفت و گو با ایرنا شرایط را برای اجرای این طرح مساعد دانست و افزود: از ۷۵ هکتار طرح فَرازی که در سطح این شهرستان در دست اجرا است، ۴۱.۵ هکتار به اتمام رسیده و برای ۵۴.۵ هکتار مابقی نیز پایه‌ها برای سوار شدن سیم و قرار گرفتن مودارهای انگور روی آن نصب شده است.
مسوول امور باغبانی جهاد کشاورزی ملایر: طبق اولویت سند راهبردی توسعه این شهرستان، امسال قرار است طرح فَراز در سطح ۲۰۰ هکتار از تاکستان‌های ملایر اجرا شود که هم اکنون ۱۳۷ هکتار آماده اجرا است.
وی صندوق کارآفرینی امید و بانک کشاورزی را بانک‌های عامل برای پرداخت تسهیلات طرح فَراز عنوان و بیان کرد: برای ۴۸ هکتار این طرح رقمی افزون بر ۲ میلیارد و ۱۹۷ میلیون تومان تسهیلات از طریق صندوق کارآفرینی امید و برای ۱۷ هکتار طرح فَراز بیش از ۶۳۰ میلیون تومان تسهیلات توسط بانک کشاورزی پرداخت شده که در دست اجرا است.
به گفته وی ۱۰.۵ هکتار طرح فَراز نیز در قالب خوداجرایی کشاورزان این شهرستان در حد یک کَرت باغ و به صورت پراکنده در گذشته اجرا شده که تسهیلاتی نیز در این زمینه دریافت نکرده‌اند.
مسوول امور باغبانی جهاد کشاورزی ملایر با اشاره به اولویت طرح فَراز در سند راهبردی توسعه این شهرستان گفت: امسال قرار است طرح فَراز در سطح ۲۰۰ هکتار از تاکستان‌های ملایر اجرا شود که هم اکنون ۱۳۷ هکتار آماده اجرا است.
سامانه کارا؛ مانعی برای طرح فَراز
عابد اصغری بسته بودن سامانه کارا را تنها مانع در روند اجرای طرح فَراز عنوان و تاکید کرد: از آنجا که تسهیلات طرح فَراز باید از طریق سامانه کارا ثبت و در قالب تسهیلات اشتغال روستایی به باغداران پرداخت شود، بسته بودن این سامانه روند اجرای طرح را با کُندی مواجه کرده است.
وی ادامه داد: این در حالیست که هم اکنون ۷۲ هکتار طرح آماده پرداخت تسهیلات از طریق صندوق کارآفرینی امید است، ۱۶ تا ۲۰ هکتار نیز پرونده آماده ارسال برای استان و ثبت‌نام در سامانه کارا داریم و ۴۵ هکتار دیگر مربوط به متقاضیانی است که به دلیل بازنشستگی، سن بالای ۶۵ سال و کارمند دولت شرایط لازم برای ثبت‌نام را ندارند و سامانه این افراد را قبول نمی‌کند.
مسوول امور باغبانی جهاد کشاورزی ملایر تاکید کرد: در حال حاضر مراکز زیر مجموعه اداره جهاد کشاورزی ملایر در نقاط مختلف شهرستان به شدت آماده ثبت‌نام از متقاضیان اجرای طرح فَراز هستند و شاهد استقبال خوب باغداران هستیم که باید هر چه سریعتر مشکل سامانه کارا رفع شود.
پیش‌بینی برداشت افزون بر ۲۴۲ هزار تُن انگور در ملایر
عابد اصغری با بیان اینکه در کنار اجرای طرح فَراز، سیستم آبیاری نوین به صورت قطره‌ای نیز در تاکستان‌ها اجرایی می‌شود گفت: تاکنون از ۴۱.۵ هکتاری که به صورت کامل طرح فَراز به اتمام رسیده، ۳۵ هکتار آن به سیستم آبیاری قطره‌ای مجهز شده و در مابقی باغ‌ها نیز در دست اجرا است.
به گفته او ۱۰ هزار و ۶۵۶ هکتار از اراضی کشاورزی این شهرستان زیر کشت انگور است که ۱۰ هزار و ۴۵۱ هکتار آن بارور و حدود ۲۰۵ آن غیر بارور است.
وی با بیان اینکه ملایر بالاترین میزان میانگین برداشت در هکتار را در سطح کشور با حدود ۳۲ تُن و ۲۰۰ کیلوگرم دارد، میزان برداشت امسال انگور را در این شهرستان حدود ۲۴۲ هزار و ۴۲۰ تُن پیش‌بینی کرد.
مسوول امور باغبانی جهاد کشاورزی ملایر بر لزوم حمایت از باغدار، سرعت بخشیدن به پرداخت تسهیلات طرح فَراز و و افزایش رقم تسهیلات با توجه به گران شدن ابزار و وسایل اجرای این طرح تاکید کرد و طولانی‌تر و کُند شدن این روند را موجب پشیمانی باغداران و انصراف از اجرای این طرح دانست.
مسوول امور باغبانی جهاد کشاورزی ملایر با بیان اینکه ملایر بالاترین میزان میانگین برداشت در هکتار را در سطح کشور با حدود ۳۲ تُن و ۲۰۰ کیلوگرم دارد، میزان برداشت امسال انگور را در این شهرستان حدود ۲۴۲ هزار و ۴۲۰ تُن پیش‌بینی کرد.
عابد اصغری میزان تولید انگور امسال را خوب ارزیابی و جدی بودن عزم مسوولان این شهرستان در کنار همراهی و مساعدت باغداران، زمینه مساعدی برای رسیدن به اهداف اجرای طرح فَراز و توسعه اقتصادی و جهش تولید عنوان کرد.
افزایش عملکرد در واحد سطح، افزایش گُل‌انگیزی و جوانه، افزایش تاج درخت و قابل نگهداری بودن تمام جوانه‌ها، دفع علف‌های هرز، آبیاری بهتر، صرفه‌جویی در مصرف آب، نفوذپذیری بیشتر نور آفتاب، کنترل آفات و شیوع کمتر بیماری‌ها، کاهش هزینه‌های مربوط به مدیریت تاکستان، فراهم آمدن اجرای عملیات مکانیزه از شخم تا آبیاری، سم‌پاشی، کوددهی و هرس، بهبود کیفیت محصول و در مجموع آسان‌سازی مراحل کاشت، داشت و برداشت انگور از جمله مزایای اجرای طرح فَراز بود که مسوول امور باغبانی جهاد کشاورزی ملایر به آنها اشاره کرد.
وی بر این باور است که در روش خزنده و سنتی باغ‌های انگور اگر از هر ۶ یا هفت کیلو انگور یک کیلو سبزه و کشمش تولید می‌شود، اما در روش داربستی و فَراز از هر سه یا چهار کیلو انگور می‌توان یک کیلو سبزه تولید کرد و رقم به خصوص انگور به نام «دووین» را می‌توان در روش داربستی کشت کرد که روی بوته خشک شده و از روی بوته برداشته می‌شود.
مسوول امور باغبانی جهاد کشاورزی ملایر تازه‌خوری انگور و کشت ارقام متناسب با آن را از نظر اقتصادی بسیار به صرفه و با سودآوری بالا برای باغدار دانست و ادامه داد: در همین رابطه به‌تازگی رقم ترکمن چهار از نوع بی‌دانه سیاه به باغداران پیشنهاد شده و در حال کشت است که با آب و هوای ملایر سازگار و مَویز آن نیز چند برابر انگور سفید است.
عابد اصغری گفت: اگر در باغ‌های سنتی و خزنده یک‌هزار واحد در سطح بوته انگور داریم، در طرح فَراز یک‌هزار و ۶۶۰ واحد می‌توانیم اضافه کنیم و این امر موجب افزایش عملکرد و افزایش ۲ برابری تولید شود.
۸۰ درصد تسهیلات طرح فَراز را دولت پرداخت می‌کند
طرح فَراز با تمام خوبی‌های که دارد، حالا اما رییس اداره تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی ملایر مشکل سامانه کارا و بسته بودن این سایت را تایید کرد و خواستار جدا شدن تسهیلات طرح فَراز از سقف تسهیلات اشتغال روستایی شد.
سیدمهدی میرباقری در این باره به ایرنا توضیح داد: هدف از پرداخت تسهیلات اشتغال روستایی ایجاد اشتغال است، اما هدف عمده ما از پرداخت تسهیلات طرح فَراز، ارتقا و بهبود کیفیت و کمیت انگور و استفاده از شیوه‌ها و روش‌های نوین باغداری در جهت سودآوری و کاهش هزینه‌های کارگری است.
رییس اداره تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی ملایر: چهار ماه از سال گذشته، ولی هنوز اعتباری برای طرح فَراز پرداخت نشده و چنانچه این روند ادامه یابد، با توجه به افزایش روزبه‌روز قیمت‌ها، نمی‌توانیم به تعهدمان در تحقق سند راهبردی توسعه شهرستان عمل کنیم.
وی با بیان اینکه بسیاری از متقاضیان ما در اجرای طرح فَراز یا کارمند دولت هستند، بازنشسته، دارای بیمه و یا با سنین بالای ۶۵ سال هستند که سامانه کارا این افراد را برای پرداخت تسهیلات قبول نمی‌کند، پیشنهاد داد: مسوولان از ردیف بودجه استانی یا محل طرح کمک‌های فنی و اعتباری بانک کشاورزی حدود ۱۰ تا ۱۲ میلیارد تومان تسهیلات کم‌بهره برای اصلاح باغ و اجرای این طرح در نظر بگیرند.
رییس اداره تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی ملایر به تنفس سه ساله بازپرداخت تسهیلات در بانک کشاورزی و در مقابل تنفس ۱۸ ماهه بازپرداخت تسهیلات در سامانه کارا اشاره کرد و گفت: چهار ماه از سال گذشته، ولی هنوز اعتباری برای طرح فَراز پرداخت نشده و چنانچه این روند ادامه یابد، با توجه به افزایش روزبه‌روز قیمت‌ها، نمی‌توانیم به تعهدمان در تحقق سند راهبردی توسعه شهرستان عمل کنیم.
میرباقری اضافه کرد: در حال حاضر ۱۳۷ هکتار پرونده آماده برای اجرای طرح فَراز داریم که منتظر تسهیلات هستند، در حالیکه امسال هشت هکتار طرح فَراز در سطح تاکستان‌های ملایر اجرا شده است.
وی با اشاره به اینکه ۸۰ درصد اجرای طرح فَراز توسط دولت و از طریق تسهیلات بانکی و ۲۰ درصد آورده متقاضی است بیان کرد: برای احداث باغ‌های جدید ۸۰ میلیون تومان برای هر هکتار باغ داربستی و برای باغ‌های قدیمی که اصلاح می‌شوند، ۷۰ میلیون تومان برای هر هکتار تسهیلات پرداخت می‌شود.
هیچ مشکلی در اجرای طرح فَراز نداریم
اما معاون استاندار همدان و فرماندار ویژه ملایر که برای اجرای طرح فَراز بسیار مصمم است و از هیچ تلاشی برای رفع مشکلات این طرح دریغ نمی‌کند، در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: طرح فَراز یکی از اولویت‌های ما در سند راهبردی توسعه شهرستان است و باید به اهداف این سند تا سال ۱۴۰۰ دست پیدا کنیم.
قدرت‌الله ولدی با تاکید بر اینکه منتظر باز شدن سامانه کارا توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هستیم گفت: با این وجود اعتبار مورد نظر را برای طرح فَراز کنار گذاشته‌ایم و نگران اجرای این طرح نیستیم و آن را عملیاتی می‌کنیم.
وی ادامه داد: سال گذشته برای اجرای این طرح یک میلیارد تومان برای حمایت از طرح فَراز به جهاد کشاورزی پرداخت کردیم و امسال هم اعتباری در بودجه شهرستان اختصاص دادیم تا کمکی شود به کشاورزانی که می‌خواهند به عنوان حق مشاوره مبلغی را به مشاور طرح در دانشگاه ملایر پرداخت کنند و پول آن را ما تامین و تاکید کردیم این پول را از کشاورز نگیرند.
ولدی یادآور شد: امسال بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هکتار طرح فَراز طبق سند راهبردی توسعه شهرستان در دست اجرا است و هیچ مشکلی در اجرای طرح فَراز نداریم.
رکورد ۱۱۵ تُن و ۶۸۷ کیلوگرم برداشت انگور نصیب باغدار ملایری
ملایر اما به باغداران پرتلاش خود می‌بالد و گواه این ادعا «احسان بیات» باغداری در روستای «ورچق» از توابع بخش مرکزی ملایر و از آن دست باغدارانی است که با ایمان به طرح فَراز، در صدد توسعه باغ خود است و پس از گذشت هفت سال از اجرای این طرح در سه هکتار، سال گذشته با توجه به برداشت ۱۱۵ تُن و ۶۸۷ کیلو انگور در هکتار و زدن رکورد جدید در تولید انگور در هر هکتار، به عنوان باغدار نمونه معرفی شد و هم اکنون ۶ هکتار باغ جدید برای اجرای طرح فَراز در دست اقدام دارد.
وی در این باره به ایرنا گفت: کمتر از ۲ هکتار از باغ جدید رقم ترکمن چهار و مابقی بی‌دانه سفید کشت شده است که هم در تازه‌خوری و هم در تولید کشمش مورد استفاده زیادی دارد.
این باغدار نمونه که برای احداث باغ جدید خود ۲۵۰ میلیون تومان تسهیلات دریافت کرده، به کشاورزان و باغداران توصیه کرد: در اجرای طرح فَراز تعلّل نکنند و با توجه به مزایای فراوانی که دارد، نسبت به اجرای این طرح مصمم باشند.
بیات که حالا مشاوری تمام عیار برای تشویق باغداران در اجرای طرح فَراز است و از هیچ تلاشی برای ارایه مشاوره به باغداران ملایری و حتی دیگر شهرستان‌ها همچون نهاوند، رزن و دهستان‌های همجوار دریغ نمی‌کند، خواستار کمک و همراهی رسانه‌ها برای تشویق و کمک به باغداران و تبلیغات هر چه بیشتر این طرح شد.
وی با بیان اینکه میزان تولید انگور امسال خوب است و بدون شک با توسعه طرح فَراز این میزان تولید چند برابر خواهد شد، تاکید کرد: بِرند انگور ملایر شناخته شده است و با ارتقا و بهبود کیفیت و کمیت انگور از طریق اجرای طرح فَراز، نباید بازار جهانی و خاورمیانه را از دست بدهیم.