شایسته گزینی به مفهوم بسیار ساده به کارگیری مناسب ترین افراد در متناسب ترین جایگاه های یک سازمان است.
همواره بر اهمیت و ارزش نیروی انسانی به عنوان ارزشمندترین سرمایه در سازمان ها تاکید می شود و امروز مدیران منابع انسانی بر این باورند که انتخاب و انتصاب افراد شایسته متناسب با جایگاه شغلی، این ارزشمندی را بخوبی نمایان ساخته است.
حضور یک مدیر شایسته تعالی بخش یک جامعه رو به پیشرفت خواهد بود، اگر افراد شایسته و تربیت‌یافته در رأس سازمانها قرار گیرند، کیفیت فعالیت‌های سازمانی به‌طور فزاینده‌ای بهبود می یابد، زیرا مدیریت شایسته، محور اصلی توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ملت‌ها به شمار می‌آید.
علاوه بر این گزینش مدیران منتخب می تواند موجب پرورش مدیران و کارکنان شایسته یک سازمان باشد.
حضرت امیرالمومنین علی(ع) ضابطه مندی، داشتن ظرفیت روحی و کاری و حسن سابقه را از ویژگی‌های مهم یک مدیر شایسته می دانند.
آن حضرت به مالک اشتر می فرمایند: «فرمانداری برای تو وسیله آب و نان نیست؛ بلکه امانتی بر گردن توست»، «کارها به وسیله کارگزاران راست و درست می شود؛ آفت کارها، ناتوانی کارگزاران است»
امیرمومنان می فرمایند: «خوش سابقه ترین آنها در نزد عموم را برگزین و آن کسی که از همه بیشتر چهره اش به امانت داری شناخته شده است انتخاب کن»
این سخنان ارزشمند گواهی بر موضوع مهم انتخاب شایسته است، امری که در صورت عدم توجه موجب زیان جامعه خواهد شد.
«پارتی بازی» اصطلاحی آشنا که نمود آن در میان جامعه بسیار پر رنگ شده به نوعی که مردم چاره رهایی از سرگردانی های اداری خود را در گرو داشتن پارتی می دانند،
امری قبیح که متاسفانه به نوعی به فرهنگ و باور تبدیل شده و باعث می شود تا سازمان ها از هدف های واقعی خود دور شده و منافع گروه ها و اشخاص اولویت پیدا کند.
«قوم گرایی، گرایش مذهبی و منطقه ای» یکی دیگر از مجموعه مشکلات و آفت های جوامع در حوزه شایسته گزینی است؛ چنانچه مدیر یک سیستم و سازمان دارای تفکر قبیله گرایی، استان گرایی، گویش گرایی، مذهب گرایی و فامیل بازی باشد، ما حصل آن چیزی جز نادیده انگاشتن ظرفیت ها، عقب ماندگی سازمان و ضرر عمومی نخواهد بود.
گرایش‌های قومی و مذهبی در برخی شهرستان های سیستان و بلوچستان در زمان انتخابات نمود پیدا می کند و افراد تنها به صرف گزینش قومی و فارغ از گزینش تخصصی مورد انتخاب قرار می گیرند.
این نوع گزینش نفی شایسته گزینی است و جز منفعت برخی افراد خاص نتیجه ای برای عموم نخواهد داشت.
شایسته سالاری و کارآمدی از ارکان مهم و مورد توجه در انتخاب مدیران است
معاون سیاسی وزیر کشور در نشست هم اندیشی با نخبگان، معتمدان، علما، احزاب، سمن ها و برگزیدگان سیستان و بلوچستان اظهار داشت: شایسته سالاری به عنوان یکی از اصول مهم در انتخاب افراد در چارچوب قانون است، اصلی که با مسئولیت پذیری فرد شایسته باعث توسعه یک سرزمین می شود.
جمال عرف ادامه داد: شاخص های بسیاری در حوزه یک حکمرانی خوب عنوان شده که نخستین شاخص آن تبعیت از قانون و قانون گرایی است.
وی تصریح کرد: قانون محور همه فعالیت ها و مبنای بسیاری از کارها به حساب می آید.
توجه دولت تدبیر و امید به موضوع شایسته سالاری و شایسته گزینی
با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید به موضوع شایسته سالاری و شایسته گزینی توجه ویژه شد، برگزاری متناوب آزمون های استخدامی عمومی و درون سازمانی، ایجاد طرح های فراخوانی و گزینش افراد فارغ از قومیت و مذهب و خویشاوندی از جمله موضوعات مورد توجه در این دولت بوده است بطوریکه برخی وزارتخانه ها و سازمانها برای گزینش افراد شایسته در پست های مدیریتی در رسانه ها فراخوان می دهند و از بین متقاضیان شایسته ترین را انتخاب می کنند.
طرح فراخوان وزارت نیرو
طرح فراخوان عمومی یکی از طرح هایی است که از سوی وزارت نیرو در انتخاب مدیران شایسته در صنعت آب و برق انجام شده است.
انتخاب مدیران براساس فراخوان و فرآیندی رقابتی و عادلانه، منجر به باز شدن حلقه های مدیریتی کشور و ایجاد فضایی برای حضور افراد متخصص در عرصه‌های مدیریتی کشور می شود.
این موضوع علاوه بر ایجاد فضای خدمت رسانی مطلوب به مردم باعث ایجاد بستری برای حضور حداکثری جوانان در عرصه‌های مدیریتی کشور نیز خواهد شد.
جوانان به عنوان قشری که در این زمینه کمتر فرصت حضور داشته‌اند، با چنین روندی می توانند توانمندی‌های خود در عرصه‌های مدیریتی را عرضه کنند.
وزیر نیرو در اینباره گفته است: زمانی که فردی در این روند صرفا به اتکای توانایی و شایستگی خود و نه سفارش دیگران انتخاب شده باشد طبیعتا در فرآیند کار، ایفای مسئولیت و اتخاذ تصمیمات مهم اجرایی از اعتماد به نفس بالایی برخوردار خواهد بود.
رضا اردکانیان بیان کرد: کشور ما سرشار از منابع انسانی کار آمد است که اگر هنر پرورش و نگهداشت این منبع را داشته باشیم طبیعتا در آینده دغدغه ای از باب این موضوع نخواهیم داشت.
وی با اشاره به انتخاب مدیران ارشد وزارت نیرو از طریق اعلام فراخوان عمومی، گفت: عرصه‌های مدیریتی محل خدمت و توفیق است و افراد برای تصدی آن بایستی به رقابت بپردازند.
وی تصریح کرد: در ابتدای راه شروع انتخاب مدیران از طریق اعلام فراخوان عمومی این مهم مورد تاکید قرار گرفت که اجرای این طرح به معنای کمبود مدیران ارشد کافی در وزارت نیرو نیست بلکه این امر یک سطح توسعه یافته‌تر از مدیریت است تا وزارت نیرو به صراحت اعلام کند هر فردی که شرایط احراز این مسئولیت را داشته باشد می‌تواند با آن شخص همکاری کند.
وزیر نیرو گفت: زمانی که فرد صرفا به اتکای توانایی و شایستگی خود و نه سفارش دیگران انتخاب شده باشد طبیعتا در فرایند کار، ایفای مسئولیت و اتخاذ تصمیمات مهم اجرایی از اعتماد به نفس بالایی نیز برخوردار است.
سیستان و بلوچستان از استان های پیشگام در حوزه شایسته گزینی است
سیستان و بلوچستان با توجه به تفاوت قومی، قبیله ای، مذهبی و غیره یکی از استان های همواره مورد بحث در زمینه شایسته گزینی بوده است.
استانی که از ۲ قومیت اصیل سیستانی و بلوچ تشکیل شده و نقش شایسته گزینی و دوری از نگاه قومی، گویشی، مذهبی و غیره بیش از سایر مناطق کشور در این منطقه قابل اهمیت است.
همواره انتخاب مدیران شایسته در این استان با دقت بسیاری انجام شده و این موضوع در دولت تدبیر و امید نمود بیشتری پیدا کرده است.
طرح شناسایی نیروهای مستعد درون سازمانی استانداری که برای نخستین بار در وزارت کشور و به صورت پایلوت در سیستان و بلوچستان اجرا شد نمونه ای از صد ها برنامه ادارات این استان در حوزه شایسته گزینی است که ماحصل آن انتصاب های شایسته در حوزه فرمانداری، معاون فرمانداری، بخشدار و غیره بوده است.
طرح فراخوان وزارت نیرو یکی دیگر از برنامه های مهم اجرایی در سیستان و بلوچستان است که انتصاب مدیران برق این استان ثمره این اندیشه نو است.
مدیر عامل شرکت برق منطقه‌ای سیستان و بلوچستان یکی از مدیران منتخب در حوزه فراخوان وزارت نیرو در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: با توجه به اهمیت سطح کیفیت خدمت رسانی در وزارت نیرو و از سویی نقش تاثیر گذار مدیران ارشد در هدایت شرکت‌های صنعت آب و برق کشور، موضوع شایسته سالاری از اهمیت خاصی برخوردار است.
علیرضا پرنده‌مطلق افزود: ایجاد فرصت برابر و همگانی برای تلاشگران در این ۲ صنعت به منظور رشد و ارتقا قطعا تاثیرات سازنده و مثبتی را بر جا خواهد گذاشت.
وی تصریح کرد: شایسته‌گزینی از طریق فراخوان تکمیل‌کننده‌ی فرآیند شایسته سالاری است که با پیشتازی وزارت نیرو، مطرح و اجرایی شد.
مدیر عامل شرکت برق منطقه‌ای سیستان و بلوچستان در مورد تجربه شخصی خود در این ارتباط بیان کرد: داشتن برنامه اولیه همراه با گام‌های هدفمند و حس مسئولیت پذیری، افزایش اعتماد و همراهی کارکنان، نگرش مثبت زیر مجموعه به مدیر ارشد، بازخورد مثبت دستگاه‌های دیگر به این شیوه از گزینش و ایجاد تعامل و ارتباط سازنده با مدیر ارشد از ویژگی های مهم این فرآیند است.
وی تصریح کرد: با توجه به اینکه خود فرد داوطلبانه نسبت به مشارکت در این مسیر اقدام می‌کند، با مدیریت و مسئولیت‌پذیری بیشتری به رویارویی و حل چالش‌ها می پردازد.
پرنده‌مطلق بیان کرد: اصولا افرادی که در این فراخوان شرکت می‌کنند مدیرانی با خصوصیت ریسک‌پذیری بالا هستند.
وی خاطر نشان کرد: با توجه به اینکه شایسته‌گزینی از اصول مهم انگیزشی در نگهداشت و پرورش منابع انسانی هر سازمانی است شرکت برق منطقه‌ای این استان نیز از سال قبل کارگروه استعدادیابی تشکیل داده تا در زمینه تامین نیاز واحدهای مختلف شرکت در پست‌های سازمانی حتی در سطوح کارشناسی، از طریق فراخوان اقدام به شایسته‌گزینی با انجام مراحل مختلف اعم از مصاحبه عمومی، مصاحبه تخصصی، آزمون تخصصی و غیره کنند.
آموزش حین خدمت، استخدام و گزینش نیروهای سازمانی از جمله راه‌هایی است که باید بیش از پیش جدی گرفته شود و در دوره های مختلف برای ارتقا و شناخت نیروی های مستعد انجام شود.
هرچند این موضوع در دولت تدبیر و امید به صورت ویژه به آن توجه شده اما همچنان جای کار بسیار دارد.
شایسته گزینی اصلی مهم در یک جامعه رو به پیشرفت است که در صورت بی توجهی به آن عدم رضایت عمومی را می تواند بدنبال داشته باشد.