تعطیلی فعالیت‌های نمایشی از ابتدای اسفند ماه ۱۳۹۸ به سبب شیوع ویروس کرونا آغاز شد و تا با پشت سر گذاشتن موج نخست شیوع این ویروس در ابتدای تیرماه ۹۹ ادامه یافت. هنرمندان تئاتر خیابانی در دهه آخر خردادماه ۹۹ با برپایی رویداد اجراهای خیابانی «من، تو، او، تئاتر، زندگی، کرونا» فصل نخست احیای فعالیت‌های تئاتری در کشورمان را بعد از نزدیک به چهار ماه تعطیلی آغاز کردند.
از ابتدای تیرماه نیز هم‌زمان با بازگشایی درهای سالن‌ها و تماشاخانه‌های تئاتر در کشور در روزها و هفته‌های نخست شاید آرام آرام شاهد حضور هنرمندان تئاتر در سالن‌های نمایشی بودیم؛ دلایل مختلف و متعددی برای استقبال نه چندان گرم مطرح شد؛ از جمله مسائل مالی و اقتصادی از یک‌سو و از سوی دیگر نگرانی‌ها از ادامه شیوع بیماری حتی زمانی قرار شد تنها از نیمی از ظرفیت سالن‌ها استفاده شود.
اما خوشبختانه با رسیدن به دهه آخر تیرماه ۱۳۹۹ چه در سالن‌های دولتی و چه در تماشاخانه‌های خصوصی، آرام آرام شاهدیم که بر تعداد آثار حاضر در این تماشاخانه ها افزوده می‌شود.
با مرور آغاز فعالیت‌های فصل اجرای عمومی آثار تئاتر در قالب اجراهای صحنه‌ای بسیاری از آن‌ها بر این نکته اعتقاد دارند که اگر خط شکنی هنرمندان تئاتر خیابانی در روزهای پایانی خردادماه در سراسر کشور نبود شاید هنوز هم شرایط بازگشت به سالن‌های نمایشی و به وجود آمدن اعتماد مخاطب برای حضور در تماشاخانه‌ها به شکل کنونی میسر نبود.
با آغاز موج دوم شیوع ویروس کرونا در کشور و قرمز شدن تعدادی از استان‌ها و شهرستان‌ها، بار دیگر زمزمه‌هایی مبنی بر تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری به گوش می‌رسد هرچند با هر بار تکرار این زمزمه‌ها، اطلاعیه‌ها، گفتگوها و بیانیه‌های اداره‌کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر ادامه حیات فعالیت تئاتر در پایتخت و در سایر نقاط استان‌ها با نظر شورای ستاد ملی مبارزه با کرونا، استانداری‌ها و ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها منتشر می‌شود.
اما بار دیگر زمزمه‌هایی مبنی بر این مسئله که اگر شاهد تعطیلی فعالیت‌های تئاتری باشیم می‌توان جریان این هنر را با هنرمندان تئاتر خیابانی زنده نگه داشت میان اهالی تئاتر به‌ویژه هنرمندان این عرصه بیشتر به گوش می‌رسد. برای آشنایی با چندوچون و کم‌وکیف این مسئله با سامان خلیلیان مدیر دفتر تئاتر خیابانی مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره فعالیت‌های این دفتر در این ایام و مسائلی که به شکل زمزمه‌ها و گاه نقطه نظراتی از سوی هنرمندان عرصه تئاتر مطرح می‌شود به گفت‌وگو نشستیم.
وی یکی از مهم ترین نتایج تعامل و همکاری دفتر تئاتر خیابانی و اداره کل هنرهای نمایشی را مسئله اختصاص ردیف بودجه‌ای مشخص برای هنر تئاتر خیابانی در کشور دانست و افزود: براساس تفاهم‌نامه‌ها و شاخص‌گذاری‌هایی که در حوزه تئاتر خیابانی برقرار شده در گفت‌وگوهای مکرر با مدیکل هنرهای نمایشی بنا شد تا بتوانیم درطول سال ردیف بودجه مشخصی برای تولید و اجرای آثار تئاتر خیابانی در کشور داشته باشیم.
مدیر دفتر تئاتر خیابانی اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: به گونه‌ای که این ردیف بودجه تنها برای این هنر باشد و دیگر شاهد دل‌مشغولی‌هایی نسبت به نداشتن و یا کمبود بودجه در عرصه تئاتر خیابانی در طول سال نباشیم.
ثبت گروه‌های تئاتر خیابانی کشور
خلیلیان درباره دیگر برنامه‌های این دفتر که از مهم‌ترین فعالیت‌های موجود در عرصه تئاتر خیابانی است گفت: در تعامل با آقای محمدرضا الوند مدیر امور استان‌های مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بنا داریم تا در فاصله زمانی کوتاهی گروه‌های تئاتر خیابانی سراسر کشور را نیز مانند گروه‌های تئاتر صحنه‌ای به ثبت برسانیم.
مدیر دفتر تئاتر خیابانی اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرد: در صورت تحقق این مهم می‌توانیم شاهد برنامه‌ریزی مدون‌تر با نگاهی منسجم چه در قامت بودجه‌بندی و چه در سایه حمایت از گروه‌های تئاتر خیابانی فعال در سراسر کشور باشیم. از سوی دیگر ثبت این گروه‌ها می تواند به شناسنامه‌دار کردن، بخشیدن هویت و رسمی شدن فعالیت هنرمندان تئاتر در سراسر کشور کمک شایانی کند.
تا کنون حرفی از تعطیلی مجدد تئاتر به میان نیامده است
خلیلیان با اشاره به آنکه مدتی است که شاهد آغاز موج دوم بحران شیوع ویروس کرونا در برخی از نقاط کشور هستیم و همین مسئله حساسیت‌ها را در تمامی عرصه‌ها از جمله فعالیت‌های فرهنگی هنری بالا برده است گفت: مسئله مهم این است که تاکنون نه ما و نه هیچ‌یک از ادارات و دفاتر مربوط به اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صحبت و حرفی از تعطیلی فعالیت‌های تئاتری به میان نیاورده و همه آن‌ها تاکید بر ادامه حیات اجراهای تئاتری با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی داشته‌اند.
مسئله اصلی در تعامل بودن مستمر و مستقیم مراکز فرهنگی و هنری با ستاد ملی مبارزه با کرونا است و تا زمانی که دستورالعمل و ابلاغی از سوی این ستاد برای تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری صادر نشود، مهم‌ترین اولویت ما قدم برداشتن محتاطانه و فعالیت در سایه شیوه‌نامه‌های بهداشتی و اجرایی است.
خلیلیان خاطرنشان کرد: اما از این مسئله نباید غافل شد که همچنین در دستورالعمل و ابلاغیه ستاد ملی مبارزه با کرونا آن‌گونه که از زبان مدیرکل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز بارها بر آن تاکید شده است شاهد این نکته هستیم که در استان‌ها و شهرستان‌های کشور ادامه فعالیت هنرمندان تئاتر به دستور ستاد ملی مبارزه در تعامل با ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها مربوط و وابسته است.
نقش‌آفرینی درخشان هنرمندان تئاتر خیابانی
خلیلیان در مورد تجربه رویداد تئاتر خیابانی «من، تو، ما، تئاتر، زندگی، کرونا» گفت: خوشبختانه بار دیگر شاهد نقش‌آفرینی درخشان هنرمندان تئاتر خیابانی در آغاز فصل مجدد اجراهای تئاتر بعد از چند ماه تعطیلی در کشور بودیم. همچنین به سبب اقبال خوب مخاطبان از این رویداد که به شکل کشوری برگزار شد در تعامل با ستاد ملی مبارزه با مواد مخدر، رویدادی دیگر را در قالب بازتاب ناهنجاری‌های این بیماری اجتماعی اجرا کردیم.
وی با بیان این‌که تمامی این رویدادها از سختی‌ها و مشکلات خاص خود نیز بی‌بهره نبود یادآور شد: به‌عنوان مثال در برخی از استان‌ها و شهرستان‌ها به دلیل حساسیت بیشتر مسئولان اداره کل ارشاد استان‌های مربوطه و یا ستاد ملی مبارزه با کرونا، تنها شاهد یک یا دو شب از اجرای هنرمندان تئاتر خیابانی بودیم و از ادامه فعالیت آن‌ها به دلیل ازدحام بیش از حد و عدم فاصله‌گذاری اجتماعی جلوگیری شد؛ که این مسئله دلخوری برخی از هنرمندان را با خود به‌همراه داشت.
فعالیت تئاتر با دو محور بهترین برنامه‌ریزی با کمترین آسیب
مدیر دفتر تئاتر خیابانی اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خاطرنشان کرد: مهم آنست که سیاست ما در اولویت قرار دادن سلامت مخاطبان و جامعه هنرمندان نه‌تنها تغییر نکرده که با شکل‌گیری موج دوم بحران کرونا در برخی از نقاط کشور نسبت به این مسئله حساس‌تر نیز شده‌ایم. اما این نکته نباید باعث به وجود آمدن برخی از زمزمه‌ها و شایعه‌ها مبنی بر تعطیلی مجدد فعالیت‌های فرهنگی و هنری ازجمله در حوزه تئاتر شود.
وی با بیان آنکه به‌هرحال برای آغاز فعالیت‌های فرهنگی و هنری در کشور سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان جلسات کارشناسی متعددی را پشت سر گذاشتند و در نهایت با ابلاغ شیوه‌نامه بهداشتی و اجرایی و همچنین قوانین و مقرراتی خاص، شاهد فصل مجدد فعالیت‌های تئاتر در کشور هستیم، تصریح کرد: نکته مهم آنست که ایران نیز مانند دیگر نقاط جهان تا از بین رفتن کامل این ویروس با این میهمان ناخوانده همراه است و ناگزیر به همزیستی هستیم. بنابراین در سایه این همزیستی لازم است بتوانیم بهترین برنامه‌ریزی را با کمترین آسیب‌ها در تمامی بخش‌ها مدنظر قرار دهیم.
شیوه متفاوت اجرای جشنواره تئاتر خیابانی مریوان
خلیلیان درباره دیگر برنامه‌های دفتر تئاتر خیابانی اداره کل هنرهای نمایشی گفت: یکی از مهم‌ترین اقداماتی که طی این مدت توانستیم آن را به سرانجام برسانیم بحث جشنواره بین‌المللی تئاتر خیابانی مریوان بود که بسیاری گمان می‌کردند که این رویداد با وجود جریان‌سازی و اثرگذاری‌اش ممکن است که امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا تعطیلی شود.
وی ادامه داد: اما در چارچوب برنامه‌ریزی و تأکید بر برپایی این رویداد و دیگر رویدادهای مهم عرصه نمایشی که از مهم‌ترین برنامه‌های آقای آشنا مدیرکل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، بنا شد تا با نگاهی متفاوت این‌بار به شکل کشوری و در تعامل با هنرمندان تئاتر خیابانی سراسر ایران شاهد اجرای این رویداد در شکلی متفاوت و در قامت اجرای عمومی آثار تئاتر خیابانی باشیم.
وی تعیین ردیف بودجه مشخص برای فعالیت هنرمندان تئاتر خیابانی را یکی از دستاوردهای دیدار و جلسات با مدیرکل اداره هنرهای نمایشی خواند.