نرگس ملیح، متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در مورد نحوه صحیح استفاده از ماسک و همچنین استفاده نکردن از آن توسط برخی مردم می گوید: حدود ۶ ماه از ورود بیماری کرونا به کشورمان می گذرد. تاکنون بیش از ۲۷۶ هزار ایرانی به بیماری کرونا مبتلا شده اند و بیش از ۱۴ هزار و ۴۰۰ نفر در اثر این بیماری فوت کردند. با وجود کنترل نسبی موج اول بیماری، در هفته های اخیر شاهد رشد فزاینده موارد بیماری و مرگ ناشی از آن بوده ایم.
به گفته وی، بنابر توصیه مرکز کنترل بیماری های آمریکا (CDC) همه افراد بالای ۲ سال در محیط های عمومی و کسانی که با فرد مبتلا مواجه هستند، باید از ماسک استفاده کنند. این توصیه به خصوص در محل هایی که امکان رعایت فاصله فیزیکی حداقل ۲ متر وجود ندارد، اهمیت ویژه ای می یابد.
ملیح معتقد است: کووید-۱۹ می تواند توسط افرادی که علائم ندارند و نمی دانند که آلوده هستند گسترش یابد. به همین دلیل مهم است که همه از ماسک در محیط های عمومی استفاده و فاصله گذاری فیزیکی و اجتماعی را رعایت کنند (حداقل ۲ متر از افراد دیگر فاصله داشته باشند).
وی می گوید: در صورتی که فرد به بیماری کووید-۱۹مبتلا شده یا احتمال ابتلا به بیماری دارد، در مکان های عمومی نباید حضور پیدا کند. این افراد حتی در منزل نیز باید از ماسک استفاده کنند. استفاده از ماسک از انتشار قطرات تنفسی آلوده به کووید-۱۹ جلوگیری می کند. علاوه بر آن کسانی که از بیمار مبتلا به کرونا در منزل مراقبت می کنند باید از ماسک پارچه ای استفاده کنند.
ماسک‌های پارچه‌ای
ملیح می گوید: ماسک پارچه‌ای باید به طرفین صورت به خوبی بچسبد و کاملا دهان و بینی را بپوشاند، با گره‌ها یا با حلقه‌هایی در پشت گوش محکم شود، چند لایه پارچه داشته باشد، بدون محدودیت اجازه تنفس به افراد را بدهد و بتوان آن را شست و خشک کرد بدون اینکه ماسک آسیبی ببیند یا تغییر شکل دهد.
متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بهترین پارچه برای درست کردن ماسک در منزل را پارچه نخی می داند . در شکل زیر طریقه درست کردن ماسک پارچه ای نشان داده شده است.
ماسک‌های جراحی
به گفته ملیح ماسک‌های جراحی، ماسک‌های یک بار مصرف هستند. ماسک های جراحی آبی رنگ ضد آب بوده و در مقابل قطرات تنفسی بزرگ ناشی از عطسه و سرفه محافظت ایجاد می کنند. این ماسک ها از انتشار قطرات تنفسی عفونی نیز جلوگیری می کنند. ماسک های جراحی قابل شستشو نیستند و پس از استفاده باید در سطل زباله درب دار انداخته شوند.
وی می افزاید: ماسک های جراحی مانند ماسک N۹۵ باید برای استفاده توسط کادر درمان اختصاص یابد تا ایمنی آنها در محیط های ارائه خدمات تامین شود.
ماسک‌های N۹۵
متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می گوید: ماسک‌های N۹۵ جوری طراحی شده‌اند که اطراف بینی و دهان را سفت و محکم می‌پوشانند و حتما باید با توجه به اندازه و فرم صورت فرد انتخاب شده و مناسب بودن آن برای فرد آزمایش شده و سپس مورد استفاده قرار گیرد.
ملیح می افزاید: اگر ماسک N۹۵ به‌درستی روی صورت قرار گیرد، می‌تواند دست‌کم جلوی ۹۵ درصد از ذرات معلق در هوا را بگیرد. این ماسک ها معمولا یک بار مصرف هستند و بعد از ۸ ساعت استفاده باید دور انداخته شوند. استفاده از ماسک N۹۵ محدود به ارائه دهندگان خدمات سلامت است و برای استفاده عموم مردم توصیه نشده است.
ماسک‌های FFP
به گفته وی، این ماسک ها را به اصطلاح فیلتر دار می گویند، اما سوپاپ روی ماسک به منظور تسهیل خروج هوای بازدمی از سوپاپ به جای کناره های ماسک است. عموما سوپاپ روی ماسک با فیلتر اشتباه گرفته می شود. استفاده از این نوع ماسک برای بیماران مبتلا به کووید-۱۹و افراد مشکوک به این بیماری و همچنین کادر درمان ممنوع است.
ملیح اظهار داشت: در هنگام دم هوا از بدنه ماسک فیلتر می شود و در هنگام بازدم هوا بدون عبور از بدنه ماسک از دریچه یا سوپاپ خارج می شود. ماسک های FFP به هیچ عنوان جایگزین ماسک های N۹۵ نیستند و برای محافظت در مقابل کووید-۱۹ نیز توصیه نشده اند.
دلایل تمایل نداشتن برخی افراد به استفاده از ماسک
متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می گوید: با توجه به طولانی شدن زمان همه گیری کووید-۱۹ به نظر می رسد عوامل مختلفی در تمایل نداشتن افراد به استفاده از ماسک در محیط های عمومی نقش داشته باشند. اگرچه هنوز مطالعاتی در خصوص علت یابی این رفتار وجود ندارد، یکی از علل دخیل در تبعیت نکردن افراد از استفاده از ماسک می تواند نداشتن احساس در معرض خطر بیماری بودن باشد.
به گفته وی، این افراد ذکر می کنند که طبق مشاهدات خودشان کسی در اعضای خانواده، فامیل و دوستان آنها به بیماری مبتلا نشده و وخیم نشان دادن شرایط بیماری از نظرشان صحت ندارد. همین افراد در صورت ابتلای یکی از اعضای خانواده شان به بیماری کرونا سریعا در صدد تغییر رفتار برآمده و بیشتر از دستورالعمل های محافظت در مقابل بیماری تبعیت می کنند. نکته دیگر طولانی شدن مدت زمان همه گیری است. در ابتدا تصور می شد با گرم شدن هوا از شدت بیماری کاسته شود که اینچنین نشد، در حالی که بالعلکس با خسته شدن مردم از محدودیت های ایجاد شده در زندگی روزمره و عادی شدن کسب و کارها و حضور در اجتماعات شاهد شعله ورتر شدن بیماری هستیم.
وی می گوید: گروه دیگری از افراد هر گونه علایم تنفسی خفیف تا شدید خود از ابتدای همه گیری را به بیماری کرونا منتسب کرده و خود را در مقابل بیماری ایمن فرض می کنند. هرچند مطالعات حاکی از عدم ایجاد ایمنی در افراد مبتلا بوده و گزارش های زیادی در خصوص درگیری مجدد افراد مبتلا پس بهبودی اولیه از بیماری در سراسر جهان گزارش شده است. عده ای دیگر با اشاره به چهره های مطرح سیاسی، اجتماعی یا ورزشی علت استفاده نکردن از ماسک را رفتار این شخصیت ها ذکر می کنند. در نهایت افرادی، سختی در نفس کشیدن، هزینه بالای تهیه ماسک را به عنوان علت استفاده نکردن مطرح کرده و بعضی مردان استفاده از ماسک را رفتاری غیر مردانه و وسواسی می پندارند.
ملیح اظهار داشت: علت استفاده نکردن از ماسک هر چه باشد توجه به این نکته لازم است که ماسک زدن در محیط های سرپوشیده و دیدارهای خانوادگی ایمنی کامل در مقابل بیماری ایجاد نمی کند. باید بدانید که ماسک زدن به این معنی نیست که دیگر می‌توان مدت طولانی در تماس با دیگران بود.
ماسک‌ها فقط زمانی کوتاه می توانند محافظت نسبی در مقابل بیماری کرونا ایجاد کنند و به صورت ۱۰۰ درصد محافظت نمی کنند. پس همچنان بهترین کار ماندن در خانه و رعایت فاصله فیزیکی و اجتماعی در سایر موارد ضروری است.
چه کسانی نباید از ماسک پارچه ای استفاده کنند؟
وی می افزاید: کودکان زیر ۲ سال، کسانی که مشکل در نفس کشیدن دارند و فردی که هوشیار نیست، ناتوان است یا فردی که بدون کمک قادر به برداشتن ماسک نیست، نباید از ماسک استفاده کند، در ضمن این افراد هم نباید در مکان عمومی و شلوغ حضور پیدا کنند.
ملیح می گوید: در صورتی که احتمال خیس شدن ماسک پارچه ای وجود داشته باشد نباید از آن استفاده شود. در مشاغلی که استفاده از ماسک پارچه ای در محل کار با مخاطراتی چون گیر کردن ماسک در ماشین آلات یا افزایش احتمال آسیب ناشی از گرما همراه باشد، بهتر است از روش دیگری مانند رعایت فاصله فیزیکی استفاده شود.