هادی معماریان روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: اگر به توسعه با عینک پایداری نگاه کنیم نباید به کانونهای تغذیه آبخوان کاشمر در مناطق شمالی و شمال شرقی دشت این شهرستان تجاوز کنیم.
وی توسعه پایدار را تلفیق اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی برای حداکثرسازی رفاه انسان بدون آسیب به حقوق نسل‌های آینده تعریف و بیان کرد: توسعه شهری و صنعتی بدون در نظر گرفتن مبانی محیط زیستی، پایدار و ماندگار نیست.
رییس مرکز آموزش عالی کاشمر، آبخوان این منطقه را مهمترین منبع تأمین آب در منطقه و کلید توسعه پایدار آن توصیف و بیان کرد: سالانه ۱۳۴ میلیون مترمکعب آب از ۵۰۷ حلقه چاه این دشت برداشت می‌شود.
معماریان افزود: این وضعیت در حالی است که مخزن آبخوان این خطه سالانه با ۳۶ میلیون متر مکعب کسری مواجه است.
وی ادامه داد: حوضه آبخیز کاشمر به لحاظ ژئومورفولوژی یا زمین ریخت شناسی دارای سه واحد اصلی کوهستان، دشت و پلایا (چاله) است.
پژوهشگر امور آب و توسعه پایدار در مرکز آموزش عالی کاشمر گفت: واحد کوهستان عمده رواناب سطحی و زیرسطحی حوضه را تأمین کرده است که پس از طی مسیر طولانی وارد دشت می شود.
معماریان افزود: درشت‌دانه‌ترین بخش آبخوان کاشمر در بخش شمالی و شمال شرقی این دشت واقع شده است که نقش اسفنج گونه‌ای در جذب رواناب و هدایت آن به‌سمت سفره های آب زیرزمینی دارد و حفظ پایداری کمی و کیفی آبخوان در دشت کاشمر نیازمند حفظ پایداری تغذیه و بستر نفوذ در این مناطق درشت‌دانه و نفوذپذیر است.
وی اضافه کرد: دشت کاشمر دارای ۵۳۲ کیلومتر آبراهه است که ازجمله رودخانه‌های اصلی آن می‌توان به رودخانه‌های ششطراز، کالشور، قوژد، خوشاب، چنارسوخته، عسگیر، تنگل سنگ نو و تنگل راست اشاره کرد و راستای عمومی رودخانه‌های دشت کاشمر شمال شرقی- جنوب غربی است.
رییس مرکز آموزش عالی‌کاشمر گفت: بر اساس مطالعات انجام شده در ۱۳۹ شیب، سطح ایستابی در دشت کاشمر جهت شرقی - غربی دارد و با توجه به وضعیت توپوگرافی و شبکه آبراهه‌های دشت، این نکته مهم است که تغذیه آبخوان کاشمر از سمت شرق و متأثر از آبراهه‌های خروجی از ارتفاعات ناحیه شمالی دشت است.
معماریان افزود: تاکنون طرح‌های مختلف تغذیه آبخوان در این منطقه اجرا شده است و از آن جمله می‌توان به سد بهاریه، سد وحدت، پروژه آبخوانداری کاشمر، بند تغذیه‌ای جهاد سازندگی، طرح تغذیه مصنوعی عسگیر و پروژه تغذیه مصنوعی سیدمرتضی اشاره کرد.
وی با بیان این که این پروژه‌ها تماماً در پایین‌دست ارتفاعات ناحیه شمال شرق و شمالی دشت قرار دارند ادامه داد: وجود آبرفت درشت‌دانه و رودخانه‌های سیلابی و آبدار در ناحیه شمال شرق و دامنه جنوبی ارتفاعات سیدمرتضی شرایطی را فراهم کرده که کانون اصلی تغذیه آبخوان دشت کاشمر در این نقطه باشد.
این محقق آب و توسعه پایدار در مرکز آموزش عالی‌کاشمر گفت: تمرکز پروژه‌های تغذیه مصنوعی در این منطقه و روند تغییرات سطح ایستابی در چاه‌های پیزومتری مؤید این نکته است که این ناحیه اصلی‌ترین منطقه تغذیه آبخوان است اما متأسفانه تا کنون در طرح‌های توسعه صنعتی، کشاورزی، دامداری و مسکونی به این نکته توجه کافی نشده است به طوری که عمده توسعه صنعتی و دامداری در حاشیه جاده کاشمر به شادمهر اتفاق افتاده و شهرک صنعتی کاشمر و طرح توسعه آن نیز در همین منطقه قرار دارد.
معماریان افزود: چندین واحد مرغداری بزرگ صنعتی نیز در این منطقه احداث شده و روند افزایشی ایجاد واحدهای صنعتی و دامداری همچنان در منطقه مشاهده می‌شود که از بین رفتن بستر نفوذپذیر در این منطقه و تبدیل آن به سطوح عایق نفوذناپذیر به‌واسطه ساختمان‌سازی و جاده‌کشی، مسلماً بر میزان تغذیه آبخوان تأثیر خواهد گذاشت.
وی ادامه داد: توسعه این مراکز در بسیاری موارد به حریم رودخانه‌ها نیز سرایت کرده و تغییرات مورفولوژیکی و هیدرولیکی در شبکه آبراهه‌ها ایجاد کرده است و پساب و فاضلاب واحدهای صنعتی و دامی نیز با توجه به نفوذپذیری آبخوان در این ناحیه، از طریق چاه‌های جذبی کیفیت شیمیایی آب در سفره آب زیرزمینی را کاهش می‌دهد.
او اضافه کرد: متأسفانه در جانمایی شهرک صنعتی کاشمر که تنها از مزیت راه دسترسی برخوردار بوده است به وضعیت عمومی آبخوان و اراضی آبرفتی تغذیه‌کننده آن در این ناحیه توجهی نشده است و در ناحیه جنوبی دشت در محدوده پایین‌دست روستای فدافن و عارف‌آباد اراضی بایر غیرقابل استفاده در کشاورزی وجوددارد که قابلیت توسعه صنعتی و دامداری‌های مدرن را دارد.
۲۴۴ حلقه چاه عمیق و نیمه‌عمیق و ۲۲۰ رشته قنات، ۱۸۸ دهنه چشمه و ۳۲ رودخانه فصلی در شهرستان کاشمر دارد که بیش از ۸۶ میلیون متر مکعب آب را استحصال می کند و در راستای مصرف کشاورزی از آنها استفاده می‌شود.
کاشمر در فاصله ۲۲۸ کیلومتری جنوب غرب مشهد قرار دارد.