در سایه اقدام های دولت مانند توسعه گیاهان دارویی در کنار فراهم شدن زمینه احیا و حفظ گنجینه خدادادی عرصه های طبیعی این روزها فصل برداشت گیاهان دارویی نظیر،آنغوزه،باریجه،گون و مورد در کهگیلویه و بویراحمد فرا رسیده است و بهره برداران مشغول کسب روزی در این عرصه هستند.
اگرچه همواره از جنگل ها و مراتع به عنوان ثروت ملی یاد می شود اما حالا جوامع محلی به عینه کسب ثروت از این عرصه های طبیعی را تجربه می کنند.
هر چند تا بهره وری کامل و ایده آل از جنگل ها و مراتع کهگیلویه و بویراحمد برای ایجاد شغل و صادرات راهی طولانی در پیش است اما برای جوامع محلی همین هم غنیمت است.
امید می رود هر روز با بهره وری بیشتر از ظرفیت های جنگل ها و مراتع در استان شاهد رونق اشتغال و افزایش درآمد در این مناطق بود و از سویی اهالی بومی نزدیک جنگل ها و مراتع برای حفظ این ذخایر طبیعی بیشتر احساس مسئولیت کنند.
ظرفیت های جنگل ها و مراتع
کهگیلویه و بویراحمد رویشگاه بیش از ۲ هزار گونه گیاهی است که از این تعداد ۴۵۰ گونه آن دارویی است.
براساس برآوردهای مرکز تحقیقات اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد، گیاهان دارویی در سطح ۲۰۰ هزار هکتار از مراتع کهگیلویه و بویراحمد قابل کشت است.
این استان دارای ۵۵۲ هزار هکتار مرتع و ۸۸۰ هزار هکتار جنگل است.
کارشناسان حوزه منابع طبیعی می گویند:تحقق طرح توسعه گیاهان دارویی در کهگیلویه و بویراحمد قابلیت ایجاد شغل برای ۱۲ هزار خانوار را دارد.
آنغوزه، باریجه، آلوئه ورا، مورد معطر، گل محمدی، جاشیر خوراکی، کرفس کوهی و گل نرگس از جمله گیاهان دارویی مستعد توسعه در این استان است.
آغاز زمان بهره برداری از گیاهان دارویی
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد گفت:صدور پروانه بهره برداری از گیاهان دارویی مورد،گون و باریجه در این استان آغاز شده است.
گودرز باقری فرداظهار داشت: به دلیل نیاز به قرقبانی و حفاظت پروانه بهره برداری تنها برای جوامع محلی نزدیک جنگل ها و مراتع کهگیلویه و بویراحمد انجام می شود.
وی بیان کرد: متقاضیان می توانند برای دریافت مجوز تقاضای خود را به اداره کل منابع طبیعی و اداره های تابعه در شهرستان های مختلف استان تسلیم کنند.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: پروانه بهره برداری برای درخواست های متقاضیان پس از بررسی کارشناسان منابع طبیعی و با توجه به شرایط جغرافیایی هر منطقه صادر می شود.
باقری فرد عنوان کرد: شهرستان های بویراحمد،دنا،باشت،کهگیلویه،لنده و چرام مناطق بهره برداری از گیاهان دارویی در استان هستند.
وی گفت: به دلیل پراکندگی مناطق بهره برداری نمی توان برآوردی از میزان جنگل های قابل بهره برداری کرد.
آشنایی با چند گونه گیاهان دارویی در حال بهره برداری
گون
گون با نام علمی Pistacia Atlantica، درختی با ارتفاع ۲ تا ۷ متر است و معمولاً در کوه ها می روید و در پاییز به رنگ نارنجی خوش رنگی در می آید.
بنه دارای برگ های تک شانه ای و ۵ تا ۷ برگچه گل آذین و در زیر گونه های مختلف دارای شکل های گوناگون است.
بنه، درختی چند منظوره است که از چوب آن برای سوخت، تولید ذغال و ذوب فلزات، از بذر آن در غذاهای محلی و از قسمت های مختلف آن برای مصارف دارویی استفاده می شود.
درختان بنه دارای ارزش های غذایی و دارویی هستند و از آن علاوه بر استفاده خام به عنوان انواع مختلف غذا آماده و طبخ می شود.
گیاهی دارویی مورد
مورد گیاهی درختچه ای، همیشه سبز و معطر با ساقه های بسیار متعدد ،منشعب ، شاخه های دارای برگ های نزدیک به هم و متراکم با پوشش خاکستری رنگ است.
برگ های این گیاه متقابل، بدون دمبرگ، تخم مرغی و سر نیزه ای بوده و گل ها سفید رنگ، معطر ،تقریبا بدون دمبرگ، تخم مرغی و سر نیزه ای گل ها سفید رنگ معطر تقریبا بزرگ دارای دم گل و پرچم های متعدد بوده و میوه ـن تخم مرغی به رنگ آبی تیره است.
باریجه
شیره گیاه باریجه علاوه بر خواص دارویی در صنعت چسب، لوازم آرایشی و عطر کاربرد دارد.
گیاه باریجه آنتی اسپاسم، ضد سرماخوردگی، ضد عقب‌ماندگی و محرک است و برای درمان برونشیت مزمن، آسم و سایر شکایت های قفسه سینه مصرف می‌شود.
باریجه در طب سنتی برای معالجه بیماری‌های عصبی، ضعف معده و کبد و طحال نیز سودمند است.
آنغوزه اقتصادی ترین گیاه دارویی
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد گفت: برداشت شیرابه آنغوزه در ۱۰ هکتار از مناطق سردسیری این استان آغاز شده و تا پایان شهریور ادامه دارد.
گودرز باقری فرد اظهار داشت:پیش بینی می شود هشت تا ۱۰ تن شیرابه گیاهان دارویی آنغوزه در کهگیلویه و بویراحمد برداشت شود.
وی بیان کرد:امسال بیشترین میزان برداشت گیاه دارویی آنغوزه در منطقه تنگ سرخ شهرستان بویراحمد انجام می شود.
باقری فرد عنوان کرد: طرح توسعه کشت گیاهان دارویی به عنوان یکی از راهکارهای اقتصادی کردن مراتع برای جوامع محلی از اولویت های منابع طبیعی استان است.
وی با اشاره به اینکه شیرابه گیاه دارویی آنغوزه به صورت خام به خارج از کشور صادر می شودافزود: قیمت این محصول هنوز مشخص نیست اما با توجه به قیمت ارز و دلار نرخ آن نسبت به پارسال افزایش خواهد یافت.
گیاه آنغوزه به نام های فارسی خوراکما، آنگوزاکما و کورن کما، بوته ای بزرگ، علفی و چند ساله است که ارتفاع آن گاهی به ۲.۵ متر می رسد، ساقه آن نسبتاً محکم و ضخیم با سطحی خشن است، برگ های بزرگ و ضخیم دارد به طوری که طول آنها تا ۶۰ سانتی متر می رسد.
گل های این گیاه زرد رنگ و به صورت گل آذین چتری در انتهای ساقه قرار می گیرند.
رنگ میوه ها قهوه ای تیره است، از ریشه یا قاعده ساقه این گیاه بر اثر تیغ زدن ماده ای به نام "اولئوگم رزین" به دست می آید که به آنغوزه مشهور است.
رزین آنغوزه به عنوان ماده ای خلط آور،ضدنفخ، ضداسپاسم روده ای و به صورت شیاف برای بهبود قولنج همچنین سوسپانسیون آن برای فراری دادن سگ، گربه و دیگر حیوانات وحشی مورد توجه بوده است.
این گونه گیاهی برای درمان سرطان شکم، میخچه، پینه مورد استفاده قرار می گیرد و خواصی همچون ادرارآور، مسکن و محرک دارد و در درمان های عامیانه برای آسم، تشنج، خروسک، جنون و سرطان استفاده می شود.با این حال، اصلی ترین کاربرد آن به صورت رایحه در عطریات است.
معمولا هر گیاه آنغوزه ۲۰ تا ۴۰ گرم شیره دهی دارد و از شیره آن ده ها نوع ماده دارویی ارزشمند به دست می آید که به علت نبودن صنعت تبدیل در ایران، به صورت خام به دیگر کشورها صادر می شود.
عمده ترین مقصد صادرات شیره آنغوزه به کشور هند است.
توسعه گیاهان دارویی در دولت تدبیر و امید
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به اینکه هم اکنون زیرساخت های فراوری گیاهان دارویی در استان وجود ندارد و محصولات تولید شده به صورت خام از کشور خارج می شود گفت: ایجاد چنین زیرساخت هایی نیاز تحقق جهش تولید در استان است.
گودرز باقری فرد اظهار داشت:از ابتدای سال۱۳۹۲ تاکنون ۲۸ هزار هکتار توسعه گیاهان دارویی در مراتع استان انجام شده است.
وی تاکیدکرد: ۴۰هزار از مراتع کهگیلویه وبویراحمد از سال ۱۳۸۳ تاکنون با استفاده از کشت گیاهان دارویی احیا شده است.
برنامه های توسعه گیاهان دارویی در سال جاری
وی بیان کرد: امسال نیز براساس برنامه ریزی انجام شده قرار است سه هزار هکتار از مراتع استان زیرکشت گیاهان دارویی برود.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: ۲۰ تن بذر گیاهان دارویی شامل آنغوزه،باریجه وکلوس خریداری و برای طرح توسعه گیاهان دارویی درسال جاری ذخیره سازی شده است.
باقری فرد ابراز داشت: حفظ مراتع به عنوان ثروت ملی، ایجاد اشتغال برای جوامع محلی و ارزآوری با توجه به صادراتی بودن گیاهان دارویی از مزایای کشت این محصولات است.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به اینکه براساس بررسی های کارشناسی انجام شده ۲۰۰ هزار هکتار از مراتع استان مستعد توسعه گیاهان دارویی هستند افزود: این حوزه یکی از ظرفیت های جدی تحقق جهش تولید در استان است.
باقری فرد عنوان کرد: سند جامع توسعه گیاهان دارویی در استان تدوین شده است و تحقق رونق تولید در این حوزه مستلزم مشارکت دستگاه های اجرایی متولی است.