خراسان رضوی با وسعت ۱۱۷ هزار کیلومترمربع، حدود ۸۰۰ کیلومتر مرز مشترک با کشورهای ترکمنستان و افغانستان در جوار کشورهای آسیای مرکزی دارد. همچنین تبادلات تجاری و مسافری جاده‌ای در طول ۵۰۰ کیلومتر مرز با ترکمنستان از طریق سه پایانه مرزی سرخس، لطف آباد و باجگیران انجام می‌شود.
پس از شیوع ویروس کرونا و متاثر شدن مرزها از همه‌گیری جهانی این ویروس تجارت با افغانستان از طریق مرز دوغارون در شهرستان تایباد خراسان رضوی در سایه پروتکل‌های بهداشتی با کمترین وقفه ادامه یافت با این حال بواسطه ترس از همه گیری کرونا، از ابتدای اسفند ماه پارسال دولت ترکمنستان سه مرز جاده‌ای خود با استان خراسان رضوی و سپس در ۱۴ اسفند نیز مرز ریلی خود در سرخس را به صورت یکطرفه بست اما پس از مذاکرات متعدد و فشرده دوجانبه سرانجام با ایجاد دالانهای ضدعفونی برای واگن‌های باری، مرز ریلی سرخس ۲۹ خرداد ماه امسال بازگشایی شد.
فرماندار سرخس در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: با بازگشایی مرز ریلی سرخس از ۲۹ خرداد ماه امسال ابتدا روزانه ۳۰ واگن باری حامل کالای صادراتی به مقصد کشورهای آسیای مرکزی از سرخس وارد کشور ترکمنستان و همین تعداد واگن نیز وارد ایران می‌شد که پس از مدتی این تعداد به ۵۰ واگن ورودی و ۵۰ واگن خروجی در روز افزایش یافت.
محمدرضا رجبی مقدم افزود: در ادامه روند مثبت تجارت ریلی با ترکمنستان، از هفته گذشته محدودیت در سقف تردد روزانه واگن‌های حامل بار ترانزیتی و صادراتی در مرز سرخس با جمهوری ترکمنستان از نظر تعداد واگن حذف شد.
وی ادامه داد: در حال حاضر واگن‌های باری بدون هیچ محدودیت از نظر تعداد در دو سوی مرز بر اساس توافقات بهداشتی تردد دارند و اخیرا نیز حدود ۲۰۰ واگن باری در یک روز به ترکمنستان وارد شده و اکنون هیچ واگن باری پشت مرز معطل ورود به کشور همسایه نیست.
تداوم انسداد مرزهای زمینی با ترکمنستان
فرماندار سرخس گفت: هنوز مرز زمینی بسته است و تردد کامیون‌های حامل کالای صادراتی از این مرز انجام نمی‌شود که پیگیری در این خصوص ادامه دارد.
رییس اداره ترانزیت اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای خراسان رضوی نیز پیشتر گفته بود: در روزهای نخست بسته شدن مرزهای سرخس، لطف آباد و باجگیران خراسان رضوی با کشور ترکمنستان، بیش از هزار دستگاه کامیون صادراتی و ترانزیتی در این مرزها متوقف و زمین‌گیر شدند که هم اکنون این ناوگان یا بار خود را در مرز تخلیه کرده یا به مبداء برگشته‌اند.
حمید محمدی فاز افزود: کامیون‌های ترکمنستانی نیز به مرور زمان به کشور خود بازگشته‌اند و دیگر هیچگونه ترددی در این مرزها اعم از باری و مسافری و ترانزیتی انجام نمی‌شود.
وی ادامه داد: البته تردد مسافر وکامیون صادراتی و ترانزیتی در مرز دوغارون شهرستان تایباد هم مرز با افغانستان در همان روزهای نخست پس از وقفه کوتاه از سرگرفته شد و هم اکنون نیز ادامه دارد.
در پی بروز انسداد مرز زمینی با ترکمنستان که به نوعی دروازه ورود کالا به کشورهای آسیای مرکزی به شمار می‌رود نایب رییس شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی خراسان رضوی ضمن بیان مشکلات این صنف به خبرنگار ایرنا گفت: از دستگاه سیاست خارجی کشور می‌خواهیم از دولت ترکمنستان بخواهد مدت مشخصی را برای تردد کامیون‌ها در نظر بگیرد تا بارهای مانده به مقصدهای مورد نظر حمل شوند.
محمود امتی افزود: اگر این خواسته از ترکمنستان محقق نشود، گمرک و کشتیرانی، راهداری و مرزبانی با هماهنگی ایجاد شده محموله کامیون‌های متوقف شده پشت مرز ترکمنستان را در یک مکان و فضای مشخص تخلیه کنند تا ناوگان و راننده بتواند بازگردند و در صورت امکان راه آهن محموله های ترانزیتی تخلیه شده را از طریق خطوط ریلی به کشورهای مقصد در آسیای مرکزی بارگیری کند.
پیشینه موفق تجارت ریلی با آسیای مرکزی
مدیرکل راه‌آهن خراسان از روند رو به رشد و مداوم تجارت ریلی استان با ترکمنستان خبر داد و گفت: حجم صادرات ریلی ایران از مرز سرخس به کشورهای آسیای مرکزی ظرف یک سال اخیر ۶۴ درصد نسبت به مدت مشابه قبل افزایش یافته است.
مصطفی نصیری ورگ افزود: پارسال معادل یک میلیون و ۳۲ هزار تن انواع کالا از طریق مرز ریلی سرخس به کشورهای آسیای مرکزی صادر شد که بارگیری ۹۰۶ هزار تن از کل حجم این کالاها در استان خراسان رضوی صورت گرفت.
وی ادامه داد: ۶۷ درصد از کل اقلام صادراتی سیمان است و پس از آن مصالح ساختمانی، مواد شیمیایی و شوینده در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
مدیر کل راه آهن خراسان گفت: توسعه ایستگاه شهید مطهری، صدور مجوز ورود واگن به بخش خصوصی برای صادرات کالا و ایجاد بازار جدید سیمان در کشور ازبکستان از دلایل افزایش و رونق صادرات از مرز ریلی سرخس به کشورهای آسیای مرکزی است.
سرخس در ۱۸۵ کیلومتری شرق مشهد از شمال و شرق با کشور جمهوری ترکمنستان هم مرز است.
هزار و ۴۰۰ کیلومتر معادل ۱۴ درصد از مجموع ۱۰ هزار کیلومتر ظرفیت شبکه ریلی کشور در خراسان رضوی قرار دارد. این استان بیشترین سهم و رتبه نخست جابه‌جایی مسافر را در ناوگان ریلی ایران نیز به خود اختصاص داده است.