سازمان انتقال خون در سال ۱۳۵۳ با هدف سامان بخشیدن به وضع آشفته خون رسانی و به منظور ترویج فرهنگ اهدا، تهیه و تامین خون و فرآورده های سالم، مطمئن و رایگان برای رفع نیاز بیماران نیازمند به ویژه مبتلایان به تالاسمی، هموفیلی و لوسمی (سرطان خون) تاسیس شد و به همین مناسبت ۹ مرداد در ایران به نام روز ملی اهدای خون نامگذاری شده است.
اهداف این سازمان با سابقه ۴۷سال خدمت، شامل مشارکت در مراقبت از بیماران، تامین خون سالم و کافی، بسیج اهدا کنندگان داوطلب، همکاری با بیمارستان‌ها در حل مشکلات انتقال خون و گسترش شبکه پایگاه های انتقال خون است.
این سازمان، جمع آوری و توزیع خون و فرآورده‌های آن را از طریق مراکز اهدا خون در سراسر کشور بر عهده دارد.
سالانه در ایران بیش از دو میلیون و ۱۰۰ هزار نفر خون اهدا می کنند
اهدای خون در شمار کمک‌های نوع دوستانه ای قرار دارد که جان را حیات دوباره می بخشد، درد و رنج ناشی از بیماری را می کاهد، سلامتی را به بیمار هدیه می کند و نشاط و شادی را به اطرافیان بیمار ارزانی میدارد.
در دین اسلام و فرهنگ ایران همواره به ایثار و انفاق سفارش شده است و چه بهتر که این ایثار از جنس اهدای خون، مایه حیات باشد و خون سرخ با خود زندگی سبز را به همراه داشته باشد.
اهدای خون در ایران سال ها است که به صورت کاملا داوطلبانه انجام می شود و خون و فرآورده های خونی مورد نیاز بیماران در ایران از این طریق تامین می شود.
ضرورت اهدای خون
بشیر حاجی بیگی سخنگوی سازمان انتقال خون ایران در گفت وگو با خبرنگار ایرنا در خصوص ضرورت اهدای خون گفت: خون سالم، نجات دهنده زندگی است و همه روزه، در سراسر جهان بسیاری از افراد به خون و فرآورده های خونی نیاز دارند، به طوریکه از هر سه نفر مردم دنیا، یک نفر در طول زندگی احتیاج به تزریق خون و فرآورده های خونی پیدا می کند.
وی افزود: بارزترین مثال برای موقعیت هایی که در آن نیاز مبرم به خون پیدا می شود، عبارت از زمان بروز حوادث و سوانح گوناگون نظیر تصادفات رانندگی، سوختگی ها و اعمال جراحی است.
حاجی بیگی اضافه کرد: همچنین زنان باردار در حین زایمان، نوزادان و به خصوص نوزادان نارسی که به زردی دچار می شوند، نیازمند خون هستند و از طرفی بیماران مبتلا به سرطان که تحت شیمی درمانی یا اشعه درمانی قرار دارند هم از مصرف کنندگان خون و فرآورده های خون هستند.
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: بسیاری از بیماران دیگر مانند بیماران تالاسمی و هموفیلی نیز ناگزیرند برای بهره مندی از یک زندگی به نسبت طبیعی برای تمام عمر به شکل منظم خون یا فرآورده های خون دریافت کنند.
سخنگوی سازمان انتقال خون با اشاره به اینکه دلایل نیاز برای انتقال خون متفاوت است، گفت: نیاز به خون و فرآورده های خون به صورت مداوم وجود دارد و به طور مرتب هم در حال افزایش است.
وی افزود: آنچنان که کشورهای در حال توسعه امکانات تشخیصی و درمانی خود را در مورد درمان بیماری های گوناگون، مانند انواع سرطان ها گسترش می دهند، بیشتر به تزریق خون احتیاج پیدا کرده اند و این نیاز هم به طور مستمر افزایش می یابد.
حاجی بیگی تاکید کرد: همین طور پیشرفت های فناوری در کشورهای صنعتی و پیشرفته باعث می شود که اقدامات درمانی جدید ابداع و به تبع آن نیاز به خون و فرآورده های خون بیشتر شود.
یک واحد خون جان سه نفر را نجات می دهد
وی تاکید کرد: با اهدای یک واحد خون می‌توان جان سه نفر را نجات داد؛ از یک واحد خون، گلبول خون فشرده گرفته می‌شود که در جراحی‌ها کاربرد دارد، پس از آن پلاکت گرفته می‌شود که به مصرف بیماران سرطانی می‌رسد، پلاسمای خون نیز در بیماران کبدی و سوختگی استفاده می‌شود.
حداقل سن برای اهدای خون ۱۸ و حداکثر ۶۰ سال است
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: حداقل سن قابل قبول برای اهدای خون ۱۸ سال تمام و حداکثر سن ۶۰ سال تمام است.
حاجی بیگی افزود: حداکثر سن برای اولین اهدای خون ۶۰ سال است و برای دفعات بعدی سن اهداکننده مستمر (با سابقه حداقل ۲ بار اهدای خون در سال) حداکثر ۶۵ سال است.
هر واحد خون اهدایی حدود ۴۵۰ میلی لیتر است
حاجی بیگی تاکید کرد: هر واحد خون اهدایی حدود ۴۵۰ میلی لیتر و معادل فقط ۱۰ درصد حجم کل خون بدن است. پلاسما و گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها، ظرف مدت چند روز به طور طبیعی توسط سیستم خون ساز بدن جایگزین می‌شوند و بدن با افزایش جذب آهن از دستگاه گوارش، آهن از دست رفته را به مرور و طی حدود یک ماه جایگزین خواهد کرد، بنابراین گلبول‌های قرمز خون حداکثر در سه تا چهار هفته در بدن بازسازی می‌شود.
سلامت اهداکننده چگونه برای سازمان محرز می‌شود
وی ادامه داد: علاوه بر دقت سازمان انتقال خون ایران در مرحله مشاوره پزشکی قبل از اهدای خون، نتیجه چهار آزمایش، سلامت خون اهدایی را تائید می‌کنند.
در این آزمایش ها، علاوه بر تعیین گروه خونی، چهار آزمایش تشخیصی ویروس‌های هپاتیت بی (HBV)؛ اچ. آی. وی (HIV)، هپاتیت سی (HCV) و سیفلیس روی خون‌های اهدایی انجام می‌شود.
سالم ترین خون ها در ایران
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: جمهوری اسلامی ایران سالم ترین خون ها را دارد. وجود ۲۰ هزار بیمار تالاسمی در کشور از جمله بزرگ ترین دلایل سالم بودن خون ها در کشور است که از خدمات انتقال خون استفاده می کنند.
وی خاطر نشان کرد: در کشور برای این تعداد بیمار تالاسمی بیش از ۳۰۰ هزار واحد خونی مورد استفاده قرار می گیرد که شامل یک هفتم خون تولیدی به شمار می آید.
حاجی بیگی ادامه داد :در میان بیماران تالاسمی دریافت کننده خون هیچ موردی از بیماری HIV مشاهد نشده است و این، خود دلیل بر سلامت خون درایران است.
وی تاکید کرد: از سوی دیگر انتقال خون ایران در منطقه مدیترانه شرقی در ابعاد آموزشی و پژوهشی انتقال خون، همکار سازمان بهداشت جهانی است و برنامه ها و پیشرفت های ایران در این منطقه به عنوان یک الگوی برتر برای کشورهای منطقه مطرح است.
همو به معنای «خون» و ویژیلانس به معنای «مراقبت» است
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: در واقع هموویژیلانس به معنای مراقبت از دریافت کنندگان خون و فرآورده های خونی در مقابل عوارض ناخواسته ناشی از انتقال خون است، به طوریکه یک سیستم نظارت کشوری بر سلامت خون و فرآورده های آن در تمام مراحل زنجیره انتقال خون از زمان خون‌گیری از اهداکنندگان تا پیگیری دریافت کنندگان خون و فرآورده ها را شامل می شود.
وی ادامه داد: به طور کلی مبحث هموویژیلانس یا سیستم مراقبت از خون شامل اطلاعات مربوط به تعریف واژه هموویژیلانس، اهمیت آن، اهداف اجرای هموویژیلانس و آشنایی با فرآورده های خونی و مهم، تزریق فرآورده ها و همچنین نحوه تزریق خون و آماده سازی بیمار و فرآورده های خونی را بیان می کند.
حاجی بیگی افزود: سیستم ملی مراقبت از خون (هموویژیلانس) ایران بالاترین سطح را در کشورهای منطقه مدیترانه شرقی (امرو) دارد.
انتقال خون در دوران کرونا و اهدای پلاسمای بهبود یافتگان
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: با شیوع ویروس کرونا در کشور با کاهش میزان اهدا کنندگان خون مواجه شدیم و در حال حاضر نیاز است که مردم نوع دوست بیش از هر زمان دیگری برای اهدای خون اقدام کنند.
وی ادامه داد: همچنین در حال حاضر یکی از بهترین روش های درمان مبتلایان به کرونا استفاده از پلاسمای بهبود یافتگان است و سازمان انتقال خون اهدای پلاسمای بهبود یافتگان را در دستور کار دارد.
حاجی بیگی افزود: بهترین زمان برای اهدای پلاسما بهبودیافتگان حداقل ۱۴ و ترجیحا ۲۸ روز بعد از بهبودی است تا در این فاصله زمانی مطمئن شویم که آنها دیگر ناقل نیستند و می توان بدون هیچ دغدغه ای آنها را به مراکز اهداء فراخوان داد. اقدامات لازم برای اهدای پلاسمای بهبود یافتگان ویروس کرونا در پایگاه‌های انتقال خون از اوایل اردیبهشت امسال آغاز شد و قبل از آن هم این اقدام در بیمارستان ها انجام می شد.
وی اضافه کرد: بر اساس استانداردهای جهانی بهبودیافتگان کرونا، یک ماه بعد از بهبودی و با توجه به شرایط بالینی بیمار، می توانند خون یا پلاسمای خود را اهدا کنند. توصیه ما این است که به فاصله یک ماه بعد از اولین اهدا نیز می‌توانند، دوباره پلاسما اهدا کنند و حداقل تا ۳ ماه بعد از بهبودی بیمار مبتلا به کرونا، اهداء پلاسما را ادامه دهند، چرا که بعد از گذشت این زمان سطح پادتن کاهش خواهد یافت و میزان مراجعه کم می شود، ذخایر خون منفی هم پایین می‌آید.
حاجی بیگی تاکید کرد: نگرانی ما برای فصل پاییز و زمستان است که امکان دارد شیوع کرونا بیشتر شود، بنابراین باید ذخیره کافی پلاسما برای آن زمان را داشته باشیم.
سخنگوی سازمان انتقال خون تاکید کرد: بهبود یافته ها از کرونا اطمینان خاطر داشته باشند که اهدای پلاسما بعد از بهبودی به هیچ عنوان سیستم ایمنی بدنشان را تضعیف نخواهد کرد و با اطمینان خاطر برای نجات بیمارن و اهدای پلاسما اقدام کنند.
وی ادامه داد: بهبود یافتگان کرونا به شرط داشتن شرایط لازم (همانند شرایط اهدای خون) و نیز گذشت یک ماه از بهبودی می توانند به مراکز وصال و ستاد مرکزی سازمان انتقال خون واقع در جنب برج میلاد مراجعه کنند و از آنها ۵۰۰ سی سی پلاسما گرفته می‌شود و پلاسمای اهدایی آنها فریز و بعد از غربالگری و تست سلامت ذخیره می‌شود و به مراکز درمانی که درخواست کننده این پلاسما برای درمان بیماران مبتلا به ویروس کرونا باشند ارسال می شود و در اختیار آنها قرار می گیرد.
وی افزود: از همه افرادی که به کرونا مبتلا شده‌اند می خواهیم به دلیل اینکه زمان وجود آنتی بادی این ویروس در بدن آنها مدت زمان کوتاه و محدودی است هرچه زودتر برای اهدای پلاسمای خود اقدام کنند تا بتوانند کمکی برای سلامت مبتلایان به این ویروس باشند.
حاجی بیگی تاکید کرد: اهدا کنندگان خون و همین طور پلاسما اطمینان داشته باشند که انتقال خون بر اساس آخرین استانداردهای سازمان بهداشت جهانی و سازمان‌های انتقال خون جهان، تمام نکات ایمنی و بهداشتی را رعایت می کند و تمام مراکز انتقال و اهدای خون و تمام تجهیزات این مراکز در کشور در حال حاضر و همین طور همیشه، ضد عفونی و استریل می شوند و اهدا کنندگان با اطمینان خاطر خون اهدا کنند.